Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 105 Sayfa Aralığı: 175 - 213 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/hbv.105.008 İndeks Tarihi: 01-06-2023

BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I

Öz:
Bektaşilik; köklü bir geleneğe, uzun bir geçmişe sahiptir. Bu durum Bektaşilerin edebiyatına yansımış ve zengin bir Bektaşi yazınının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bektaşi şairleri; kültürel birikimlerini, inanç ve geleneklerini, yaşantılarını şiirlerine yansıtmışlardır. Bektaşi tarikatı mensuplarından olan ve uzun yıllar Seyyid Battal Gazi Dergâhı’nda postnişinlik yapan Ali İlhami de şiirlerinde bu tarikatın usul ve esaslarını, inceliklerini, inanç ve geleneklerini başarıyla işlemiş halk şairlerinden biridir. Onun şiirlerinin; Allah sevgisi, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, On İki İmam, Hacı Bektaş-ı Veli, Battal Gazi, Kerbela hadisesi, pir ve mürşitlere bağlılık üzerine yoğunlaştığı görülmektedir. Bunun yanında tabiat, dünyanın faniliği ve beşeri aşk da şiirlerinde yer bulmuştur. Nefse uymamak, kimsenin ayıbını görmemek, dünya sevgisinden el etek çekmek gibi nasihatlerle şiirini şekillendirmiştir. Ali İlhami’nin şiirlerine baktığımızda Bektaşilik prensipleriyle örtüşen ve bu yolun ayinlerine destek veren şiirler olduğu görülmektedir. Ali İlhami’nin şiirleri, şairin torunu Şükrü Efendi tarafından toplanarak Dîvân-ı Şeyh İlhâmî ve Seyyid Battal Gazi adıyla tertip edilmiştir. Bu çalışmada ise 19. yüzyıl halk şairlerinden Ali İlhami’nin Osmanlı Türkçesiyle yazılmış Divan’ının matbu nüshasında yer alan 49 şiir, Latin harflerine aktarılarak Türk halk şiiri hazinesine yeni ve zengin bir kaynak daha kazandırmak amaçlanmıştır. Ayrıca Divan’da yer alan şiirlerden hareketle Bektaşilik öğretisinin İlhami’nin şiir dünyasında nasıl yer aldığı ve bunun nasıl dile getirildiği üzerinde de durulmuştur.
Anahtar Kelime:

ALI ILHAMI, A BEKTASHI FOLK POET AND HIS DIVAN

Öz:
Bektashi order has a deep-rooted tradition, and a long history. This situation was reflected in the Bektashi literature and led to the emergence of rich Bektashi literature. Bektashi poets reflected their cultural background, beliefs, traditions and lives in their poems. Ali İlhami, who was a member of the Bektashi order and who had been a Shaikh for the Seyyid Battal Gazi Lodge for many years, was one of the folk poets who successfully used the methods and principles, subtleties, beliefs and traditions of this order in his poems. It is seen that his poems focus on the love of Allah, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Twelve Imams, Haci Bektashi Veli, Battal Gazi, the Karbala incident, and devotion to the founders of the order and mentors. The topics such as nature, the transience of the world and human love are also handled in his poems. He shaped his poetry with advices such as not following the soul, not seeing the fault of anyone, and abandoning the love of the world. Considering Ali İlhami’s poems, it is seen that these are the poems that overlap with the principles of Bektashi order and support the rites of this path. Ali İlhami's poems were collected by Şükrü Efendi, the grandson of the poet, and arranged as Dîvân-ı Şeyh İlhâmî and Seyyid Battal Gazi. In this study, it is aimed to add a new and rich source to the Turkish folk poetry treasury by transferring 49 poems in the in the printed copy of Ali İlhami’s Divan, one of the 19th century folk poets, written in Ottoman Turkish to Latin letters. In addition, based on the poems in the Divan, how the Bektashi doctrine was handled in İlhami's poetry and how it was expressed was also emphasized
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akın, Bülent. “İlhamî, Ali İlhamî Dede.” Erişim Tarihi: 31.05.2022. http://teis.yesevi.edu.tr/ madde-detay/ilhami-ali-ilhami-dede. Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. (5. Baskı). İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
  • Dîvân-ı Şeyh İlhâmî ve Seyyid Battal Gazi. (1334/1914). (Mürettibi: Şükrü). İstanbul: İtimat Kütüphanesi Necm-i İstikbal Matbaası.
  • Elçin, Şükrü. “Seyyid Gazi Bektâşi Tekkesi Şeyhlerinden Pir Mehmed ve Oğlu İlhami Hakkında”.
  • Eskişehir I. Seyyit Battal Gazi Bilimsel Semineri 22-24 Eylül 1977. Eskişehir: Eskişehir Turizm ve Tanıtma Müdürlüğü- Seyitgazi Turizm Tanıtma Derneği, 1977.
  • Ergun, Sadeddin Nüzhet. Bektaşî- Kızılbaş Alevi Şairleri ve Nefesleri 19’uncu Asırdanberi. C.3. İstanbul: Maarif Kitaphanesi, ts.
  • Gökbel, Ahmet. Ansiklopedik Alevi Bektaşi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2019.
  • Gölpınarlı, Abdülbâki. Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2015.
  • Irmak, Yılmaz. “Âşik Mahzuni Şerif’in Şiirlerinde Alevilik ve Bektaşilik Öğretisi” I. Uluslararasi Türk Kültürü Kongresi (13-14 Ekim 2014). 671-699. https://docplayer.biz. tr/222947062-Asik-mahzuni-serif-in-siirlerinde-alevilik-ve-bektasilik-ogretisi.html (Erişim Tarihi: 16.12.2022).
  • İnal, İbnülemin Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri Cilt: II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
  • Korkmaz, Esat. Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ant Yayınları, 1994.
  • Küçükkılıç, Ayşegül. Ali Rıza Öge’nin Bektaşî Şairleri Antolojisini Tetkik (381-540. Sayfalar)- İnceleme ve Metin. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Nazlı, Atiye. “Bir Tarihî Vesika: Ali İlhami Dede’nin Bilinmeyen Divanı.” Folklor/Edebiyat. 27/1, (2021), 279-298.
  • Oytan, M. Tevfik. Bektaşiliğin İçyüzü (dibi-köşesi-yüzü ve astarı). İstanbul: Demos Yayınları, 2010.
  • Özkırımlı, Atilla. Alevîlik Bektaşîlik Toplumsal Bir Başkaldırının İdeolojisi. (2. Baskı). İstanbul: Cem Yayınevi, 1993.
  • Özmen, İsmail. Alevî-Bektaşî Şiirleri Antolojisi. C. IV. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
  • Pala, İskender. “Bezm-i Elest”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 6. Cilt. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, 1992, 108.
  • _____. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2008.
  • Taşğın, Ahmet - Taşğın, Hakkı. Bektaşi Tekkelerinin Yasaklı Yıllarında Seyyit Battal Gazi Evlatlarından Şücaaddin Veli Tekkesi Postnişini Mustafa Şükrü Metin Baba Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2022.
  • Taşğın, Ahmet. “Mürşit ve Pir Ocağı İlişkisi: Şücaaddin Veli Ocağının Yeni Mürşit Ocağı Olarak Ortaya Çıkışı”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 16/ 31, (2018), 81-116.
  • Taşğın, Ahmet – Taşğın, Hakkı - Jable, Ergin - Hüdaverdi, Esin. “Eskişehir Seyyit Battal Gazi Dergâhı Şeyhi Şükrü [Şükrü Arıkaya] Baba’nın Hayatı Eserleri ve Yunanlılara Esir Düşmesi: Hatırat-ı Şükrü.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 100, (2021), 427-460.
  • Uslu, Mustafa. “Hacı Bektaş Velî Gerçeği.” Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 13, (2000), 51-68.
  • Üzüm, İlyas. “Kızılbaş”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 25. Cilt. Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, 2022, 546-557.
  • Yılmaz, Mehmet. Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi, 1992.
APA KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D (2023). BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. , 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
Chicago KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. (2023): 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
MLA KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. , 2023, ss.175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
AMA KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. . 2023; 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
Vancouver KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. . 2023; 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
IEEE KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D "BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I." , ss.175 - 213, 2023. 10.34189/hbv.105.008
ISNAD KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE, Damlanur. "BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I". (2023), 175-213. https://doi.org/10.34189/hbv.105.008
APA KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D (2023). BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (105), 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
Chicago KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi , no.105 (2023): 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
MLA KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol., no.105, 2023, ss.175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
AMA KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2023; (105): 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
Vancouver KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2023; (105): 175 - 213. 10.34189/hbv.105.008
IEEE KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D "BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, , ss.175 - 213, 2023. 10.34189/hbv.105.008
ISNAD KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE, Damlanur. "BEKTAŞİ BİR HALK ŞAİRİ ALİ İLHAMİ VE DİVAN’I". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 105 (2023), 175-213. https://doi.org/10.34189/hbv.105.008