TY  - JOUR
TI  - Tepi- "Kurumak" Fiili ve Türevleri Üzerine
AB  - Türkoloji araştırmalarında ağırlıklı olarak edebiyat ürünleri üzerinde durulmuş, çoğunlukla edebi değeri  yüksek eserler dil incelemelerine konu edilmiştir. Halbuki kelimelerin kökenini tespit etmeye çalışırken  günlük hayata dair eserler bizim için çok değerli veriler sunar. Ancak bu tür metinler devirlerinde yazılmaya  değer görülmediği için olsa gerek, maalesef oldukça azdır. Anadolu ve Azerbaycan ağızları sözlüklerinde yer  alan depi-/tepi- fiilinin anlamı Eski Anadolu Türkçesine ait edebiyat dışı metinlerdeki ve çeşitli alan  sözlüklerindeki kullanılışlarına dayanılarak “suyu çekilmek, kurumak” olarak tespit edilmiştir. Bu tespitten  yola çıkılarak Tarama Sözlüğü’nün ilgili maddelerinde düzeltme teklif edilmiş, tepiz/depiz, depit kelimelerinin tepi- fiilinden türediği ortaya konulmuştur. Depiz kelimesi ile ilgili Burhan-ı Katı yayınında yer  alan birkaç okuma yanlışı düzeltilmiş, Divanu Lugati’t-Türk’te geçen tepiz yük kelimesinin “kuru yük”,  Kutadgu Bilig’de yer alan tepizlik bol- kelimesinin “kuruluk, verimsizlik meydana gelmek” anlamında  olduğu belirlenmiştir. Depser-, kelimesinin de Tietze’nin ‘fiil alıntıları çok nadir olduğu için ihtiyatla’  söylediğinin aksine Farsçadan alıntı değil, aynı fiilden türemiş olduğu, Ermeniceden alıntı olduğu iddia  edilen tepir, Farsça veya Çinceden alıntı olduğu iddia edilen tepsi kelimesinin kökeninin de tepi- fiiline  bağlanabileceği ileri sürülmüştür. Uygur ve Karahanlı dönemi metinlerinde karşımıza çıkan  "tepirgen/topurgan "diken çölü, tozla kaplı, çorak, killi toprak", tuvır-/tüvri-" katılaşmak, donmak,  sertleşmek" gibi kelimeler de aynı kökene bağlanabilir. Kökteş kelimeler bir araya getirilerek  değerlendirilmezse günlük hayatta muhtemelen en eski, en sık kullandığımız kelimelerin alıntı olduğu  hatasına düşeriz.
AU  - ALTUN, NESRIN
DO  - 10.7827/TurkishStudies.63780
PY  - 2023
JO  - Turkish Studies - Language and Literature
VL  - 18
IS  - 1
SN  - 2667-5641
SP  - 49
EP  - 57
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/1179064
ER  -