Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi
Yıl: 2023 Cilt: 10 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 144 - 151 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 İndeks Tarihi: 07-06-2023
Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi
Öz: Amaç: Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda (DEHB) uyku sorunları sıklıkla bildirilmektedir. Çalışmamızda yetişkin DEHB’de uyku kalitesi, dürtüsellik, saldırganlık düzeyleri ve yaşam kalitesini değerlendirmek, uyku kalitesinin dürtüsellik, saldırganlık düzeyleri ve yaşam kalitesi üzerine etkilerini araştırmayı amaçladık. Gereç ve Yöntem: Çalışmamıza psikiyatri polikliniğine başvuran DEHB tanısı almış 50 hasta, 50 sağlıklı kontrol dahil edildi. Katılımcılarla ardışık iki görüşme yapıldı. İlk görüşmede katılımcılara Yetişkinlerde DEHB İçin Tanısal Görüşme 2.0 ve Yapılandırılmış Klinik Görüşme-1 uygulandı. Katılımcıların sosyo- demografik verileri alındı. İkinci görüşmede katılımcılar tarafından Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi, Barrat Dürtüsellik Ölçeği-11, Buss Perry Saldırganlık Ölçeği ve Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği Kısa Formu Türkçe Versiyonu dolduruldu. Bulgular: Hastalarda uyku sorunları sıklığı %84 olup kontrol grubuna göre yüksekti (p<0,005). Hastalarda uyku ve yaşam kalitesi kontrollerden kötüydü (p<0,05). Hastaların dürtüsellik ve saldırganlık düzeyleri kontrol grubundan daha yüksekti (p<0,05). Metilfenidat kullanan hastaların uyku kalitesi daha iyi, gündüz uykululuğu daha azdı (p<0,05). Tedavi almayan hastaların dürtüsellik ve saldırganlık düzeyleri yüksekti (p<0,05). Hastalarda uyku kalitesindeki bozulma; yüksek dürtüsellik düzeyleri ve yaşam kalitesinde bozulma ile ilişkiliydi (p<0,05). Hastalarda dürtüsellik düzeylerindeki artışın ve yaşam kalitesindeki bozulmanın; uyku kalitesindeki bozulma için yordayıcı olduğunu tespit ettik. Sonuç: Hastaların daha kötü uyku kalitesi, artmış dürtüsellik ve saldırganlık düzeyleri ve bozulmuş yaşam kalitelerine sahip olduklarını söyleyebiliriz. Ayrıca hastalarda dürtüsellik şiddetindeki artışın ve yaşam kalitesindeki bozulmanın uyku kalitesindeki bozulma için yordayıcı olduğunu saptadık. Metilfenidatın iyileştirici etkilerinin uyku kalitesi, dürtüsellik ve saldırganlık düzeylerini de kapsadığını söyleyebiliriz. Bu anlamda dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi; uyku sorunlarının da nörogelişimsel olarak DEHB kliniğinde yer aldığı düşünülebilir.
Anahtar Kelime: Relationship of Sleep Quality with Impulsivity, Aggression Levels, and Quality of Life in Adult Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Öz: Objective: Sleep problems are frequently reported in Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). In our study, we evaluated sleep quality,impulsivity, aggression levels and quality of life in adult ADHD, and to investigate the effects of sleep quality on impulsivity, aggression levels and quality of life. Materials and Methods: Our study included 50 patients with ADHD who applied to a psychiatry outpatient clinic and 50 healthy controls. Two interviews were conducted with the participants. In the first interview, Diagnostic Interview for ADHD 2.0, Structured Clinical Interview-1 were applied and socio-demographic data were obtained. In the second interview, Pittsburgh Sleep Quality Index, Barratt Impulsivity Scale-11, Buss-Perry Aggression Scale, and World Health Organization Quality of Life Brief Form were filled in by the participants. Results: The incidence of sleep problems in the patients was 84% (p<0.005). The patients’ sleep and quality of life were worse (p<0.05), and their impulsivity and aggression levels were higher (p<0.05). Sleep quality was better and daytime sleepiness was less in patients using methylphenidate (p<0.05). The impulsivity and aggression levels of the patients who didn’t receive treatment were high (p<0.05). Impairment of sleep quality in patients; it was associated with high impulsivity levels and deterioration in quality of life (p<0.05). Increased levels of impulsivity and deterioration in quality of life in patients; we found it to be a predictor of deterioration in sleep quality. Conclusion: We can say that patients have worse sleep quality, increased impulsivity and aggression levels, and impaired quality of life. Additionally, we determined that the increase in the severity of impulsivity and the deterioration in the quality of life were predictors of the deterioration in sleep quality. We can say that the curative effects of methylphenidate include sleep quality,impulsivity, and aggression levels. In this sense, such as attention deficit, hyperactivity, and impulsivity; it can be thought that sleep problems are neurodevelopmentally included in the ADHD clinic.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. Faraone SV, Banaschewski T, Coghill D, Zheng Y, Biederman J, Bellgrove MA, Newcorn JH, Gignac M, Al Saud NM, Manor I, Rohde LA, Yang L, Cortese S, Almagor D, Stein MA, Albatti TH, Aljoudi HF, Alqahtani MMJ, Asherson P, Atwoli L, Bölte S, Buitelaar JK, Crunelle CL, Daley D, Dalsgaard S, Döpfner M, Espinet S, Fitzgerald M, Franke B, Gerlach M, Haavik J, Hartman CA, Hartung CM, Hinshaw SP, Hoekstra PJ, Hollis C, Kollins SH, Sandra Kooij JJ, Kuntsi J, Larsson H, Li T, Liu J, Merzon E, Mattingly G, Mattos P, McCarthy S, Mikami AY, Molina BSG, Nigg JT, Purper-Ouakil D, Omigbodun OO, Polanczyk GV, Pollak Y, Poulton AS, Rajkumar RP, Reding A, Reif A, Rubia K, Rucklidge J, Romanos M, Ramos-Quiroga JA, Schellekens A, Scheres A, Schoeman R, Schweitzer JB, Shah H, Solanto MV, Sonuga-Barke E, Soutullo C, Steinhausen HC, Swanson JM, Thapar A, Tripp G, van de Glind G, van den Brink W, Van der Oord S, Venter A, Vitiello B, Walitza S, Wang Y. The World Federation of ADHD International Consensus Statement: 208 Evidence-based conclusions about the disorder. Neurosci Biobehav Rev 2021;128:789-818.
- 2. Weibel S, Menard O, Ionita A, Boumendjel M, Cabelguen C, Kraemer C, Micoulaud-Franchi JA, Bioulac S, Perroud N, Sauvaget A, Carton L, Gachet M, Lopez R. Practical considerations for the evaluation and management of Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) in adults. Encephale 2020;46:30-40.
- 3. Lunsford-Avery JR, Krystal AD, Kollins SH. Sleep disturbances in adolescents with ADHD: A systematic review and framework for future research. Clin Psychol Rev 2016;50:159-74.
- 4. Hvolby A. Associations of sleep disturbance with ADHD: implications for treatment. Atten Defic Hyperact Disord 2015;7:1-18.
- 5. Nigg JT. Attention-deficit/hyperactivity disorder and adverse health outcomes. Clin Psychol Rev 2013;33:215-28.
- 6. Danckaerts M, Sonuga-Barke EJ, Banaschewski T, Buitelaar J, Döpfner M, Hollis C, Santosh P, Rothenberger A, Sergeant J, Steinhausen HC, Taylor E, Zuddas A, Coghill D. The quality of life of children with attention deficit/hyperactivity disorder: a systematic review. Eur Child Adolesc Psychiatry 2010;19:83-105.
- 7. Agarwal R, Goldenberg M, Perry R, IsHak WW. The quality of life of adults with attention deficit hyperactivity disorder: a systematic review. Innov Clin Neurosci 2012;9:10-21.
- 8. van Andel E, Ten Have M, Bijlenga D, Beekman ATF, de Graaf R, Sandra Kooij JJ. Combined impact of ADHD and insomnia symptoms on quality of life, productivity, and health care use in the general population. Psychol Med 2022;52:36-47.
- 9. Yoo HJ, Han JM, Kim K, Song G, Yee J, Chung JE, Lee KE, Gwak HS. Association between attention deficit hyperactivity disorder and aggression subscales in adolescents. Brain Behav 2021;11:e02030.
- 10. Saylor KE, Amann BH. Impulsive Aggression as a Comorbidity of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Children and Adolescents. J Child Adolesc Psychopharmacol 2016;26:19-25.
- 11. Connor DF, Chartier KG, Preen EC, Kaplan RF. Impulsive aggression in attention-deficit/hyperactivity disorder: symptom severity, co- morbidity, and attention-deficit/hyperactivity disorder subtype. J Child Adolesc Psychopharmacol 2010;20:119-26.
- 12. First MB, Gibbon M, Spitzer RL, Williams JBW, Benjamin LS. Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis II Personality Disorders (SCID-II). DC: American Psychiatric Press Washington 1997.
- 13. Özkürkçügil A, Aydemir O, Yildiz M, Esen-Danaci A, Koroglu E. DSM-IV eksen I bozuklukları için yapılandırılmış klinik görüşmenin Türkçe’ye uyarlanması ve güvenilirlik çalışması.[Structured clinical interview for DSM-IV axis I disorders-clinical version (SCID-CV). İlaç ve Tedavi Dergisi 1999;12:233-6.
- 14. Mukaddes NM. Yaşam Boyu Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Eşlik Eden Durumlar. İstanbul Nobel Tıp Kitabevleri 2015;191-210.
- 15. Buysse DJ, Reynolds CF, Monk TH, Berman SR, Kupfer DJ. The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Res 1989;28:193-213.
- 16. Agargun MY. Pittsburgh uyku kalitesi indeksinin gecerligi ve guvenirligi. Turk Psikiyatri Dergisi 1996;7:107-15.
- 17. Eser E, Fidaner H, Fidaner C, Eser SY, Elbi H, Göker E. WHOQOL-100 ve WHOQOL-BREF'in psikometrik özellikleri. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi 1999;7:23-40.
- 18. Patton JH, Stanford MS, Barratt ES. Factor structure of the Barratt impulsiveness scale. J Clin Psychol 1995;51:768-74.
- 19. Güleç H, Tamam L, Turhan M, Karakuş G, Zengin M, Stanford MS. Psychometric Properties of the Turkish Version of the Barratt Impulsiveness Scale-11. Klinik Psikofarmakoloji Bulteni 2008;18:251-8
- 20. Madran Demirtaş HA. Buss-Perry saldırganlık Ölçeği’nin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi 2012;24:1-6.
- 21. Cassoff J, Wiebe ST, Gruber R. Sleep patterns and the risk for ADHD: a review. Nat Sci Sleep 2012;4:73-80.
- 22. Grünwald J, Schlarb AA. Relationship between subtypes and symptoms of ADHD, insomnia, and nightmares in connection with quality of life in children. Neuropsychiatr Dis Treat 2017;13:2341-50.
- 23. Sobanski E, Schredl M, Kettler N, Alm B. Sleep in adults with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) before and during treatment with methylphenidate: a controlled polysomnographic study. Sleep 2008;31:375-81.
- 24. Crunelle CL, van den Brink W, Dom G, Booij J. Dopamine transporter occupancy by methylphenidate and impulsivity in adult ADHD. Br J Psychiatry 2014;204:486-7.
- 25. Mahajan N, Hong N, Wigal TL, Gehricke JG. Hyperactive- impulsive symptoms associated with self-reported sleep quality in nonmedicated adults with ADHD. J Atten Disord 2010;14:132-7.
- 26. Jager A, Kanters D, Geers F, Buitelaar JK, Kozicz T, Glennon JC. Methylphenidate Dose-Dependently Affects Aggression and Improves Fear Extinction and Anxiety in BALB/cJ Mice. Front Psychiatry 2019;10:768.
| APA | Gürbüzer N, CEYHUN H (2023). Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. , 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| Chicago | Gürbüzer Nilifer,CEYHUN HACER AKGÜL Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. (2023): 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| MLA | Gürbüzer Nilifer,CEYHUN HACER AKGÜL Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. , 2023, ss.144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| AMA | Gürbüzer N,CEYHUN H Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. . 2023; 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| Vancouver | Gürbüzer N,CEYHUN H Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. . 2023; 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| IEEE | Gürbüzer N,CEYHUN H "Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi." , ss.144 - 151, 2023. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| ISNAD | Gürbüzer, Nilifer - CEYHUN, HACER AKGÜL. "Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi". (2023), 144-151. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| APA | Gürbüzer N, CEYHUN H (2023). Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi, 10(2), 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| Chicago | Gürbüzer Nilifer,CEYHUN HACER AKGÜL Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi 10, no.2 (2023): 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| MLA | Gürbüzer Nilifer,CEYHUN HACER AKGÜL Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi, vol.10, no.2, 2023, ss.144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| AMA | Gürbüzer N,CEYHUN H Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi. 2023; 10(2): 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| Vancouver | Gürbüzer N,CEYHUN H Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi. 2023; 10(2): 144 - 151. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| IEEE | Gürbüzer N,CEYHUN H "Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi." Türk Uyku Tıbbı Dergisi, 10, ss.144 - 151, 2023. 10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
| ISNAD | Gürbüzer, Nilifer - CEYHUN, HACER AKGÜL. "Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Uyku Kalitesinin Dürtüsellik, Saldırganlık Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi". Türk Uyku Tıbbı Dergisi 10/2 (2023), 144-151. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2022.68553 |
