Dil becerileri ve eleştirel düşünme
Yıl: 2010 Cilt: 5 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1566 - 1593 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Dil becerileri ve eleştirel düşünme
Öz: Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına göreoluşturulan ilköğretim programında yer verilen sekiztemel beceriden birisi de eleştirel düşünme becerisidir.Eleştirel düşünmenin Türkçe öğretiminde de öğrencilerekazandırılması programın hedeflerinin gerçekleştirilmesibakımından önem taşımaktadır. Eleştirel düşünmenin,programda yer alan yaratıcı düşünme, iletişim,araştırma-sorgulama, problem çözme, bilgi teknolojilerinikullanma, girişimcilik, Türkçeyi doğru, etkili ve güzelkullanma gibi becerilerle de ilişkisi vardır.Eleştirel düşünme; kuşku temelli sorgulayıcı biryaklaşımla konulara bakma, yorum yapma ve kararverme becerisidir. Sebep-sonuç ilişkisini bulma,ayrıntılarda benzerlik ve farklılıkları yakalama, çeşitliölçütleri kullanarak sıralama yapma, verilen bilgilerinkabul edilebilirliğini, geçerliliğini belirleme, analiz etme,değerlendirme, anlamlandırma, çıkarımda bulunma gibialt becerileri içerir.Türkçe öğretiminde eleştirel düşünme becerilerinikazandırma, dil becerilerinin desteklenip geliştirilmesibakımından oldukça önemlidir. Dinleme, konuşma,okuma ve yazma gibi temel dil becerilerine aitkazanımların gerçekleştirilebilmesi için öğrencilerineleştirel düşünme becerilerini geliştirmek gerekir.Eleştirel okuma, eleştirel dinleme, eleştirel konuşma veeleştirel yazma ile ilgili kazanımların varlığı eleştireldüşünmeye bağlıdır. Öğrencilerin temel dil becerileriningeliştirilebilmesi için eleştirel düşünme becerileriniöğrenme ortamında yaşatacak yöntem ve tekniklere yervermek gerekir. Öğrenme ortamında eleştirel düşünmeatmosferi oluşturmada öğretmenin rolü, yaklaşımı ve bubeceriye sahip olması da oldukça önemlidir.Dil becerilerinin temel becerilerle ilişkilendirilereköğretilmesi, yapılandırmacı programda esas alınanöğrenme felsefesinin gereğidir. Düşüncenin temel aracıolan dilin eğitiminde de eleştirel düşünebilen öğrencileryetiştirme hedefi, eğitimin temel hedeflerinden biri hâlinegelmiştir. Dil becerilerinin herhangi birinde hedeflenenkazanımların, eleştirel nitelikte gerçekleşmesi bireylerindüşünce gelişimine simetrik olarak dil gelişimini deetkinleştirir. Eleştirel okuma, eleştirel dinleme vekonuşma, eleştirel ve yaratıcı yazma çalışmalarıöğrencilerin yaratıcı düşünme, iletişim kurma, problemçözme, araştırma, karar verme gibi temel becerileriningelişmesini destekler.Bireyin ne yapacağına ve neye inanacağına kararvermesi için çözümleyici, değerlendirmeye yönelik bilinçliolarak yargılarda bulunması ve bu yargıları ifadeetmesidir. Eleştirel düşünme becerisinin temelindesağlıklı, disiplinli, sistematik ve sorgulayıcı düşünmevardır ve bireyin eleştirel düşünme becerilerinigeliştirebilmesi için yeterli düzeyde düşünce alt yapısınasahip olması gerekir. Bireyin düşünce gelişimi ya dadüşünmeyi öğrenmesi kendisi olmasına, kendidüşüncelerini oluşturmasına dayanak oluşturur.Okuma becerisine yönelik kazanımlar,öğrencilerde eleştirel niteliğe dönüştüğünde, onlar,okuduklarından sonuçlar çıkarıp değerlendirmeyapabilirler. Eleştirel okuyucular, kullanmalık birmetinde yazarın kendisine aktardığı bilginin gerçekhayattaki karşılığını aramaya, bulmaya çalışır. Okuyucu,okuduğunu anladıktan sonra onu bir değerlendirmeyetabi tutar, yorumlayabilir, eleştirir.Bireylerin anlama becerilerinin eleştirel düzeydegelişmesi okumayla olduğu kadar dinlemeyle degerçekleştirilebilir. Eleştirel dinleme, bir bakımadinlenenlerin doğru olup olmadıklarını kontrol etme,bildirileri etkin bir yolda alma ve yorumlama sürecidir.Algılama, kavrama gibi birtakım zihinsel tepkileri içerir.Anlatma becerileri arasında yer alan konuşma veyazma becerilerinin eleştirel düzeyde geliştirilmesi deoldukça önemlidir. Eleştirel anlatıcılar sosyal becerileresahip, grupla çalışabilen ve iş birliği yapan kişilerdir.Eleştirel anlayışın egemen olduğu öğrenme ortamındaöğrenciler kendilerini yazılı ya da sözlü olarak ifadeederken olay ve durumlara tarafsız bakma, yorumyapma, fikrî çözüm üretme becerilerini geliştirmebecerileri kazanırlar. Eleştirel yazma sürecinde birey yenidüşünceler ortaya koyarken kendi bakış açısını geliştirir,olgunlaştırır. Metin oluşturma becerisininkazanılmasında çıkılan yolda özgünlük ve içtenlik gibimetne değer kazandıran ögelerin varlığına ihtiyaçduyulduğundan bu anlayış kendiliğinden gelişir.Bu çalışma, genel tarama modelindedir.Araştırmaya kaynak oluşturmak için eleştirel düşünmebecerilerine yönelik alan yazını taranacaktır. Daha sonraTürkçe derslerinde öğrenme ortamında bu becerininkazandırılmasına yönelik yöntem ve tekniklere yerverilerek konunun önemi üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelime: Language skills and the critical thinking
Öz: Critical thinking is one of the eight basic skills inthe primary school curriculum which has been preparedwith a constructivist approach. Teaching critical thinkingin Turkish language lessons has an importance inreaching curricular aims. Critical thinking has bondswith skills such as creative thinking, communication,research making, problem solving, using ICT,entrepreneurship, and using Turkish appropriatelyCritical thinking is involved with questioning,interpreting and decision making skills in a skepticalapproach. It contains sub-skills such as identifying causeand effect relations, catching similarities and differences,making classifications using certain criteria, determiningvalidity of information, making analysis, evaluation, andinferencesTo develop and conserve language skills, teachingcritical thinking skills is a very important task.Developing students’ critical thinking skills is essential inorder to develop language skills such as listening,speaking, and writing. Curricular aims involved withcritical reading, critical listening, and critical writingdepend on critical thinking. Instructional methods whichfoster critical thinking skills should be employed ineducational settings to develop basic language skills.Teacher’s role, approach and competency in criticalthinking are also essential to create a critical thinkingatmosphere.Connecting language skills with general skills is apart of learning philosophy in a constructivist approach.The goal of language teaching, the main mean of thinkingthat preparing students who can critically think becomealso one of the main goals of learning. When the expectedachievement in language skills occurs in critical thinking,language development could be affected with individuals’thinking development symmetrically. Critical reading,listening, speaking and creative writing could supportdevelopment of such foundational skills; students’creative thinking, communication skills, problem solving,and researching and decision making.For the purpose of what to do and what decisionto make, individuals have to be problem solver, consciousto assessment and judgments, and explaining thesejudgments. The foundation of critical thinking is basedon healthy, disciplined, systematic and queried thinkingand for the development of critical thinking skillsindividuals should have enough thinking previously. Thedevelopment of thinking and learning thinking helpindividuals to become themselves and structuring theirown ideas.When the development in students’ reading skillsturn to critical thinking for the students, they are moreable to understand what they read and come toconclusion easily. Critical readers judge what they readand they may make comments and critics about whatthey read.They try to find implementation of the ideas thatthe writer explains in the content. Individuals’understanding skills can occur both with reading andwith listening. Critical listening is, in another way, aprocess of checking the accuracy of the information,understanding of this information, and discussing it.Speaking and writing skills which are part ofexplanation skills also helps the development of criticalthinking. People who do critical explanations also havesocial skills, ability to be in groups, and ability tocollaborate. In a learning setting where critical approachis used, students are more able to express their ideas inoral and in writings and these students are able to makecomment about issues and provide solutions for theseissues. During the process of critical writing, individualscome up with new ideas and start to have a broaderperspective.The model of this study is literature review.Literature about critical thinking skills has beenreviewed. Afterwards methods that should be employed inTurkish language lessons to foster critical thinking skillshave been studied.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- ADALI Oya (2004). Anlamak ve Anlatmak, Pan Yayıncılık, İstanbul
- AKAR Cüneyt (2007). İlköğretim Öğrencilerinde Eleştirel Düşünme Becerileri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- AKARSU Bedia (1998). Wilhelm von Humboldt’ta Dil Kültür Bağlantısı, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- AKNIYIK Cenk (2002). Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Akademik Başarı, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- AKYOL Hayati (2007). İlköğretimde Türkçe Öğretimi, (Editör: Hayati Akyol, Ahmet Kırkkılıç) Ankara: Pegem A Yayınclık, S. 15-48.
- ARIK Alev (1990). Yaratıcılık, Ankara:Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri Dizisi.
- AYBEK Birsel (2006). Konu ve Beceri Temelli Eleştirel Düşünme Öğretiminin Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimi ve Düzeyine Etkisi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- BİSSEL A.N. LEMONS Paula P. (2006). A New Method For Assessing Critical Thinking In The Classrom, Biosience, 56:166.
- BRANCH Jean Bobbie (2000). The Relationship Among Critical Thinking. Clinical Decision Making and Clinical Practica: A Comparative Study, University of Idahao Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- CİHANGİR Zeynep (2004). Kişilerarası İletişimde Dinleme Becerisi, Ankara: Nobel Yayıncılık.
- DEMİRCİ Cahide (2000). Eleştirel Düşünme, Egitim ve Bilim. 25 (115): 3-9.
- DUMAN Bilal (2007). Neden Beyin Temelli Öğrenme, Anakara: Pegem A Yayıncılık.
- EVANCHO Ranno Susan (2000). Critical Thinking Skills and Dispositions of the Undergraduate Baccalaureate Nursing Student, Connecticut: Southern Connecticut State University Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- GÜVEN Meral, KÜRÜM Dilruba (2006). Öğrenme Stilleri ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişkiye Genel Bir Bakış, Sosyal Bilimler Dergisi 2006/1, S. 75-89.
- İPŞİROĞLU Zehra (2002). Eleştirel Düşünme Öğretilebilir mi? www.felsefeekibi.com (2009)
- KAYA Hülya (1997). Üniversite Öğrencilerinde Eleştirel Akıl Yürütme Gücü, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- MEB (2006). Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları.
- ORAL Günseli (2008).Yine Yazı Yazıyoruz, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- ÖZBAY Murat (2005). Bir Dil Becerisi Olarak, Dinleme Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- ÖZDEMİR Emin (2005). Eleştirel Okuma, Anakara: Bilgi Yayınevi. ÖZDEN Yüksel (2003). Öğrenme ve Öğretme, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- ÖZDEN Yüksel (2005). Eğitimde Yeni Değerler, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- PAUL Richard (1998). Critical Thinking in the Classroom Teaching k-8, 9-51 April.
- PAUL Richard, ELDER Linda (2002). Critical Thinking: Tools for Taking Charge of Your Professional & Personal Life, Publisher Prentice Hall.
- SAHİNEL Semih (2002). Eleştirel Düşünme, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- SEMERCİ Nuriye (2000). Kritik Düşünme Geliştirilebilir mi?, Yaşadıkça Eğitim (65): 30-34.
- SEFEROĞLU S. AKBIYIK C. (2006). “Eleştirel Düşünme ve Öğretimi”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. (30): 193-200.
- SOYKAN Ömer Naci (1995). Fesefe ve Dil, Wittgenstein Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- SÖNMEZ Veysel (1993) “Yaratıcı Okul, Öğretmen, Öğrenci”, Ayşegül Ataman (Ed). Yaratıcılık ve Eğitim XVII. Eğitim Toplantısı, Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları No:17.
- UÇAN Hilmi (2002). Yazınsal Eleştiri ve Göstergebilim, İstanbul: Hece Yayınları.
- ÜNALAN Şükrü (2006).Türkçe Öğretimi, Ankara: Nobel Yayınları.
- ÜSTÜNDAĞ Tülay (2005). Yaratıcılığa Yolculuk, Ankara: Pegem A Yayınclık.
- YILDIZ Cemal, OKUR A, ARI G, YILMAZ Y (2006). Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi, (Editör: Cemal Yıldız). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- YALÇIN Alemdar (2002). Türkçe Öğretim Yöntemleri, Ankara: Akçağ Yayıncılık.
- YILDIRIM Asiye Çağrı (2005).Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin İncelenmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
| APA | KARADÜZ A (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. , 1566 - 1593. |
| Chicago | KARADÜZ Adnan Dil becerileri ve eleştirel düşünme. (2010): 1566 - 1593. |
| MLA | KARADÜZ Adnan Dil becerileri ve eleştirel düşünme. , 2010, ss.1566 - 1593. |
| AMA | KARADÜZ A Dil becerileri ve eleştirel düşünme. . 2010; 1566 - 1593. |
| Vancouver | KARADÜZ A Dil becerileri ve eleştirel düşünme. . 2010; 1566 - 1593. |
| IEEE | KARADÜZ A "Dil becerileri ve eleştirel düşünme." , ss.1566 - 1593, 2010. |
| ISNAD | KARADÜZ, Adnan. "Dil becerileri ve eleştirel düşünme". (2010), 1566-1593. |
| APA | KARADÜZ A (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies (Elektronik), 5(3), 1566 - 1593. |
| Chicago | KARADÜZ Adnan Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies (Elektronik) 5, no.3 (2010): 1566 - 1593. |
| MLA | KARADÜZ Adnan Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies (Elektronik), vol.5, no.3, 2010, ss.1566 - 1593. |
| AMA | KARADÜZ A Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies (Elektronik). 2010; 5(3): 1566 - 1593. |
| Vancouver | KARADÜZ A Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies (Elektronik). 2010; 5(3): 1566 - 1593. |
| IEEE | KARADÜZ A "Dil becerileri ve eleştirel düşünme." Turkish Studies (Elektronik), 5, ss.1566 - 1593, 2010. |
| ISNAD | KARADÜZ, Adnan. "Dil becerileri ve eleştirel düşünme". Turkish Studies (Elektronik) 5/3 (2010), 1566-1593. |
