Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış

Söğütlü, Özlem

Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış

Özlem SÖĞÜTLÜ (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ankara, Türkiye)

Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi

102 0

Yıl: 2023 Cilt: 39 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 277 - 319 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 24-06-2023

Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış

Öz:

Roma hukuku, sistematik, kavramlar, ilkeler ve kurumlar düzleminde modern hukuku etkilemiştir. Roma hukuku, modern hukukun yapısı, bu yapının nasıl geliştiği ve pratik hayatta nasıl bir yön aldığı hakkında bize bilgi verir. Kıta-Avrupası hukuk sistemi, Roma hukuku temeli üzerine kurulmakla kalmamış, sürekli olarak da ondan beslenmiştir. Roma hukuku metinlerinden günümüze kalan en önemli miraslardan birisi de bu metinlerin bize hukukî düşünüşü öğretmesidir. Zamana meydan okuyan bazı hukukî sorunlar, ekonomik ve toplumsal yapıdaki farklılıklara rağmen, teknik hukuk açısından benzerlikler gösterirler. Romalı hukukçuların bu sorunları nasıl gördükleri ve bunları hangi araçlarla çözüme kavuşturdukları, günümüz hukuk bilimi için büyük bir öneme sahiptir. Bu çalışmanın hareket noktası, hukuken kişi olarak kabul edilmeyen kölenin akdettiği sözleşmelerden efendisini sorumlu tutan ek davaların yapay zekanın sözleşmesel sorumluluğuna uygulanıp uygulanmayacağı sorusudur.

Anahtar Kelime:

The Legal Status of Artifcal Intelligence from the Perspective of the Legal Status of the Slave in terms of Contractual Liability

Öz:

Roman law has influenced modern law in terms of systematics, concepts, principles and institutions. Roman law informs us about the structure of modern law, how this structure came to be, and what direction it took in ordinary life. Roman law has not only been the foundation upon which the European Continental legal system is built, but has also been a constant source for the European Continental legal system to draw upon. An important aspect of the legacy of Roman legal texts is that they teach us juridical thinking. Some perennial legal problems which stood the test of time show, despite differences in economic and social structures, significant similarities with regard to technical law. The ways in which Roman jurists saw these problems and the tools they employed to solve them have great importance for contemporary jurisprudence. The motivation of this study is the question of whether the added actions (actiones adiecticiae qualitatis) that hold slave masters liable for the covenants of their slaves, who are not held to be legal persons, could be applied to the contractual liability of artificial intelligence.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Abatino, B./Dari-Mattiacci, G./Perotti, E. C.: Depersonalization of Business in Ancient Rome, Oxford Journal of Legal Studies 2011, Vol. 31, No. 2, s. 365-389.
Akkurt, S. S.: Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk, UMD 2019, Yıl 7, S. 13, s. 39-59.
Andrade, F./Novais, P./Machado, J./Neves, J.: Contracting Agents: Legal Personality and Representation, Artificial Intelligence and Law 2007, Vol. 15, s. 357-373.
Apathy, P./Klingenberg, G./Pennitz, M.: Einführung in das römische Recht, 6. ergänzte Auflage, Köln/Weimar/Wien 2016.
Bak, B.: Medenî Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukuki Sorumluluk, TAAD 2018, S. 35, s. 211-232.
Basta, H.: Slaves, Coloni, and Status Confusion in the Late Roman Empire, JNCHC-Online Archiv 2017, s. 47-75.
Bayamlıoğlu, E.: Intelligent Agents and Their Legal Status, Ankara Bar Review 2008, Issue 1, s. 46-54.
Behrends, O.: Die geistige Mitte des römischen Rechts, SZ 2008, Bd. 125, s. 25-107.
Bellia, A. J.: Contracting with Electronic Agents, Emory Law Journal 2001, Vol. 50, Issue 4, s. 1047-1092.
Benke, N.: Zu Papinians Actio ad Exemplum Institoriae Actionis, SZ 2016, Bd. 133, s. 592-633.
Berman, H. J./Reid, C.: Römisches Recht in Europa und das Ius Commune - Ein historischer Überblick unter besonderer Berücksichtigung der Neuen Rechtswissenschaft des 16. Jahrhunderts, ZEuP 1995, 3. Jahrgang, s. 3-34.
Bodel, J.: Slave Labour and Roman Society, içinde Keith Bradley and Paul Cartledge (eds), The Cambridge World History of Slavery: Volume I The Ancient Mediterranean World, Cambridge 2011, s. 311-336 https://www.academia.edu/2389347/Slave_Labour_and_Roman_Society_-_2011 (E.T. 26.12.2021).
Bryson, J. J./Diamantis, M. E./Grant, T. D.: Of, for, and by the People: the Legal Lacuna of Synthetic Persons, Artificial Intelligence and Law 2017, Vol. 23, s. 273-291.
Buckland, W. W.: The Roman Law of Slavery, Cambridge 1908.
Cem, H.: Süper Yapay Zekâ, https://t24.com.tr/yazarlar/hayri-cem-haftalik/super-yapay-zeka,33438 (E.T. 30.12.2021).
Cem, H.: Yapay Zekâ Nedir?, https://t24.com.tr/yazarlar/hayri-cem-haftalik/endustri-4-0-in-bilesenleri-yapay-zeka,26678 (E.T. 30.12.2021).
Chesterman, S.: Artificial Intelligence and the Limits of Legal Personality, ICLQ 2020, Vol. 69, s. 819-844. Chiusi, T. J.: Landwirtschaftliche Tätigkeit und Actio Institoria, SZ 1991, Bd. 108, s. 155-186.
Colognesi Capogrossi, L. (Çev. Özcan Karadeniz Çelebican): Roma Egemenliği: Yurttaşlık ve Kölelik, AÜHFD 1993, C. 43, S. 1-4, s. 299-311.
Çelebi, V./İnal, A.: Yapay Zekâ Bağlamında Etik Problemi, USAD 2019, C. 12, S. 66, s. 651-661.
De Ligt, L.: Legal History and Economic History: The Case of the Actiones Adiecticiae Qualitatis, TvR 1999, Vol. 67, s. 205-226 (Anılış: TvR 67).
De Ligt, L.: Roman Law and the Roman Economy: Three Case Studies, Latomus 2007, Vol. 66, Nr. 1, s. 10-25 (Anılış: Latomus 66/1).
Deibel, T.: Back to (for) the Future: AI and The Dualism of Persona and Res in Roman Law, European Journal of Law and Technology 2021, Vol. 12, No. 2.
Ehrhardt, A.: Rechtsvergleichende Studien zum antiken Sklavenrecht I., Wergeld und Schadensersatz, SZ 1951, Bd. 68, s. 74-130.
Forster, D./Rieder, J.: Roboter als Rechtssubjekte-Der Streit um die E-Person, Juridica International 2021, Vol. 30, s. 32-39.
Harke, J. D.: Sklavenhalterhaftung in Rom, içinde Intelligente Agenten und das Recht (Hrsg. Sabine Gless/Kurt Seelmann), Baden-Baden 2016, s. 97-117.
Hausmaninger, H./Selb, W.: Römisches Privatrecht, 9. völlig neu bearbeitete Auflage, Wien-Köln-Weimar 2001. Honsell, H.: Römisches Recht, 8. Auflage, Zürich 2015.
Johnston, D.: Limiting Liability: Roman Law and the Civil Law Tradition, Chi-Kent L.Rev. 1995, Vol. 70, s. 1517-1521.
Jörs, P./Kunkel, W./Wenger, L. (neu bearbeitet Honsell, Heinrich/Mayer-Maly, Theo/Selb, Walter): Römisches Recht, 4. Auflage, Berlin-Heidelberg-New York 1987.
Karaaslan, M.: Peculium’un Roma Ekonomik Hayatındaki Rolü, DokuzEÜHFD 2017, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, C. 19, Özel Sayı, s. 2251-2269.
Karadeniz, Ö.: Roma Hukukunda ‘Peculium’ Müessesesi, AÜHFD 1986, C. 25, S. 3-4, s. 179-194.
Karaman, B.: Roma Hukukunda ‘Persona’ Kavramı, BahçeşehirÜHFD 2015, C. 10, S. 127-128, s. 81-114.
Kaser, M./Knütel, R./Lohsse, S.: Römisches Privatrecht, 21. Auflage, München 2017.
Kaser, M.: Der Inhalt der Patria Potestas, SZ 1938, Bd. 58, s. 62-87 (Anılış: SZ 58).
Kaser, M.: Die Actio Furti des Verkäufers, SZ 1979, Bd. 96, s. 89-128 (Anılış: SZ 96).
Kaser, M.: Stellvertretung und notwendige Entgeltlichkeit, SZ 1974, Bd. 91, s. 146-204 (Anılış: SZ 91).
Kaser, M.: Das Römische Privatrecht (das altrömische, das vorklassische und klassische Recht), 1. Abschnitt, 2. Auflage, München 1971 (Anılış: RPR I).
Katz, A./MacDonald, M.: Autonomous Intelligent Agents and the Roman Law of Slavery, içinde Future Law, Emerging Technology, Regulation and Ethics (Edit. Lilian Edwards, Bukhard Schafer and Edina Harbinja), Edinburg 2020, s. 295-312.
Katz, A.: Intelligent Agents and Internet Commerce in Ancient Rome, Society for Computers and Law 2008, https://www.scl.org/articles/1095-intelligent-agents-and-internet-commerce-in-ancient-rome (E.T. 05.01.2022).
Kerr, I. R.: Spirits in the Material World: Intelligent Agents as Intermediaries in Electronic Commerce, Dalhousie Law Journal 1999, Vol. 22, Issue 2, s. 190-249.
Kıyaç, G.: İnsan - Yapay Zekâ Rekabeti, https://t24.com.tr/yazarlar/gunec-kiyak/insan-yapay-zeka-rekabeti,33430 (E.T. 30.12.2021).
Kirn, S./Müller-Hengstenberg, C. D.: Intelligente (Software-) Agenten: Von der Automatisierung zur Autonomie? Verselbständigung technischer Systeme, MultiMedia und Recht 2014, s. 225-232.
Küçük, E.: Roma Hukuku’nda Exercitor Navis’in Donatanın Actio Exercitoria’dan Doğan Sorumluluğu, Ankara 2007.
LaGrandeur, K.: The Persistent Peril of the Artificial Slave, Science Fiction Studies 2011, Vol. 38, No. 2, s. 232-252.
Leptien, U.: Utilitatis Causa, Zweckmässigkeitsentscheidungen im römischen Recht, SDHI 1969, Vol. 35, s. 51-72.
Lerouge, J. F.: The Use of Electronic Agents Questioned Under Contractual Law: Suggested Solutions on a European American Level, Journal of Computer & Information Law 1999, Vol. 18, Issue 2, s. 403-433.
Miŝkić, M.: Actiones Adiecticiae Qualitatis: Master's Liability Based on Praepositio and Iussum, Ius Romanum 2017, Nr. 2, s. 523-537.
Molnár, İ.: System der Verantwortung im römischen Recht der späteren Republik, BIDR 1989/90, C. 92/93, s. 545-615.
Möller, C.: Haftungskonzepte im römischen Deliktsrecht, içinde Intelligente Agenten und das Recht (Hrsg. Sabine Gless/Kurt Seelmann), Baden-Baden 2016, s. 119-138.
Nörr, D.: Zur sozialen und rechtlichen Bewertung der freien Arbeit in Rom, SZ 1965, Bd. 82, s. 67-105. Özbay, Ü. V.: Dijital Peculium Kavramı, AÜHFD 2021, C. 70, S. 3, s. 867-898.
Pagallo, U.: Apples, Oranges, Robots: Four Misunderstandings in Today's Debate on the Legal Status of Al Systems, Philosophical Transactions of the Royal Society A 1, 8-9 https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.2018.0168 (E.T. 26.12.2021) (Anılış: Phil Trans R Soc). Pagallo, U.: Killers, Fridges, and Slaves: a Legal Journey in Robotics, AI & SOCIETY (2011), makalede sayfa numarası yer almamaktadır [Anılış: AI & SOCIETY (2011)].
Palm, U.: Die Person als ethische Grundlage der Verfassungsordnung, Der Staat 2008, Vol. 47, No. 1, s. 41-62.
Pelloso, C.: Serviles Personae in Roman Law, JGS 2018, Vol. 3, s. 92-128.
Sarı, O.: Yapay Zekânın Sebep Olduğu Zararlardan Doğan Sorumluluk, TBBD 2020, S. 147, s. 251-312.
Sartor, G.: Cognitive Automata and the Law: Electronic Contracting and the Intentionality of Software Agents, Artificial Intelligence and Law 2009, Vol. 17, s. 253-290.
Sayın, Y.: Roma’da Köle ve Hukuku, İstanbul 2020.
Schwarz, A. B. (Çev. Basman (Rado), T.): Roma Hukuku Dersleri, Tarihî Kısım ve Umumî Doktrinler, C. I, İstanbul 1943.
Solum, L. B.: Legal Personhood for Artificial Intelligences, N.C. L. Rev. 1992, Vol. 70, Nummer 4, s. 1231-1287.
Söllner, A.: Das römische Recht in der Rechtswissenschaft unserer Zeit, Giessener Universitätsblätter 2013, Bd. 42, s. 66-78.
Specht, L./Herold, S.: Roboter als Vertragspartner?, Multimedia und Recht 2018, s. 40-44.
Spengler, H. D.: Römisches Recht und europäische Rechtskultur, içinde Buchstab, Günter (Hrsg.): Die kulturelle Eigenart Europas, Freiburg 2010, s. 43-68 (Anılış: Rechtskultur).
Spengler, H. D.: Zum Menschenbild der römischen Juristen, JZ 2011, Jahrgang 66, Heft 21, s. 1021-1030 (Anılış: JuristenZeitung).
Tahiroğlu, B.: Roma Hukukunda Azad Etmenin Tahditleri, İÜHFM 1973, C. 38, S. 1-4, s. 521-545.
Takashi, I.: Digital Specific Property of Robots: A Historical Suggestion from Roman Law, Delphi - Interdisciplinary Review of Emerging Technologies 2018, Vol. 1, s. 14-19.
Taş, S./Günay, E.: Antik Çağ Toplumlarının Özellikleri, Geleneksel Statüleri ve İktisadi Yapıyı Belirleyen Kurumları, KSÜSBD 2015, C. 12, S. 2, s. 141-166.
Taşdemir, Ö./Özbay, Ü. V./Kireçtepe, B. O.: Robotların Hukuki ve Cezai Sorumluluğu Üzerine Bir Deneme, AÜHFD 2020, C. 69, S. 2, s. 793-833.
Teubner, G.: Rights of Non-Humans? Electronic Agents and Animals as New Actors in Politics and Law, JLS 2006, Vol. 33, s. 497-521.
Türkoğlu-Özdemir, G.: Roma Hukukunda Actio de Peculio, DokuzEÜHFD 2005, C. 7, S. 2, 103-135.
Wacke, A.: Vogel Strauss als Frühes Beispiel für Gesetzesanalogie: Ein Phatasma - Grenzfragen bei der Römischen Tierhalterhaftung, Fundamina 2014, Vol. 20, Issue 2, s. 1015-1030 (Anılış: Fundamina).
Wacke, A.: Die adjektizischen Klagen im Überblick, SZ 1994, Bd. 111, s. 280-362 (Anılış: SZ 111).
Wacke, A.: Die Menschenwürde von Sklaven im Spiegel des Umgehungsgeschäfts nach Sextus Pedius, Festschrift für Mayer-Maly zum 70. Geburtstag, Köln 2002, s. 811-836 (Anılış: Menschenwürde).
Wagner, G.: Haftung für Künstliche Intelligenz - Eine Gesetzesinitiative des Europäischen Parlaments, ZEuP 2021, 29. Jahrgang, s. 545-572.
Watson, A.: Slave Law and Romanist Ideology, Phoenix 1983, Vol. 37, No. 1, s. 53-65.
Weitzenboeck, E. M.: Electronic Agents and the Formation of Contracts, International Journal of Law and Information Technology 2001, Vol. 9, No. 3, s. 204-234.
Wenger, L.: Römisches Recht und Rechtsvergleichung, Archiv für Rechts- und Wirtschaftsphilosophie 1920/21, Vol. 14, No. 2, s. 106-145.
Wettig S./Zehendnera, E.: Legal Analysis of Human and Electronic Agents, Artificial Intelligence and Law 2004, Vol. 12, s. 111-135.
Yüksel, Bozkurt, A. E.: Avrupa Komisyonu’nun Yapay Zekâ Tüzük Teklifi’ne Genel Bir Bakış, TAAD 2022, S. 51, s. 19-46.
Yüksel, Bozkurt, A. E.: Robot Hukuku, TAAD 2017, S. 29, s. 85-112.
Zimmerman, R.: The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford 1990 (Anılış: Obligations).
Zimmermann, R. (Çev. E. Baş Süzel/M.S. Paksoy): Kodifikasyon. Avrupa Ortak Satım Hukuku Arifesinde Kıta Avrupası Deneyimlerinin Değerlendirilmesi, İÜHFD 2015, C. LXXIII, S. 2, s. 409-436.
Zimmermann, R.: Römisches Recht und europäische Kultur, JZ 2007, 62. Jahrgang, Heft 1, s. 1-12 (Anılış: JuristenZeitung).
Zorluel, M.: Yapay Zekâ ve Telif Hakkı, TBBD 2019, S. 142, s. 305-356.

APA	Söğütlü Ö (2023). Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. , 277 - 319.
Chicago	Söğütlü Özlem Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. (2023): 277 - 319.
MLA	Söğütlü Özlem Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. , 2023, ss.277 - 319.
AMA	Söğütlü Ö Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. . 2023; 277 - 319.
Vancouver	Söğütlü Ö Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. . 2023; 277 - 319.
IEEE	Söğütlü Ö "Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış." , ss.277 - 319, 2023.
ISNAD	Söğütlü, Özlem. "Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış". (2023), 277-319.

APA	Söğütlü Ö (2023). Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 39(2), 277 - 319.
Chicago	Söğütlü Özlem Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 39, no.2 (2023): 277 - 319.
MLA	Söğütlü Özlem Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, vol.39, no.2, 2023, ss.277 - 319.
AMA	Söğütlü Ö Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi. 2023; 39(2): 277 - 319.
Vancouver	Söğütlü Ö Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi. 2023; 39(2): 277 - 319.
IEEE	Söğütlü Ö "Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış." Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 39, ss.277 - 319, 2023.
ISNAD	Söğütlü, Özlem. "Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış". Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 39/2 (2023), 277-319.