Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi

Çalışkan, Nihal

Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi

Nihal ÇALIŞKAN (Boş)

Turkish Studies (Elektronik)

10 3

Yıl: 2010 Cilt: 5 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 258 - 275 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi

Öz:

Bilişsel bilimler alanında elde edilen kazanımlarınuygulamalı dilbilime aktarılması sürecinde dikkat çekençalışma alanlarından biri de deyim öğretimidir.Deyimlerin nedensizlik temelinde şekillendiği, bu nedenlede her birinin kendi başına ve daha çok ezbere dayalıolarak öğrenilmesi gerektiğini savunan anlayış, ilk defaGeorge Lakoff ve Mark Johnson tarafından sistemlibiçimde ortaya konan Kavramsal Metafor Teorisi’ninışığında geçerliliğini yitirmiştir. Kavramsal MetaforTeorisi’ne göre dilsel metaforları doğuran, insanzihnindeki metaforik düşünce kodlarıdır. Söz gelimi“Zamanını boşa harcıyorsun. Derslerden arta kalanzamanı aileme ayırıyorum. Zamanını iyideğerlendirmelisin. Zaman kazanmak için başka neyapabiliriz? Zaman kaybetmeyelim. Daha fazlazamanınızı almayayım.” gibi dilsel ifadelerin arkaplanında zaman kavram alanının paraya ilişkin kavramalanı ile anlaşılmasını sağlayan ZAMAN PARADIRkavramsal metaforu vardır. Böyle bir kavramsalöbeklenme, deyimler için de söz konusudur. Budüşünceden hareketle, özellikle ikinci dil öğretimialanında ve daha çok üniversite öğrencilerine yönelikolarak yapılan metafor farkındalığı geliştirmeçalışmalarından verimli sonuçlar elde edilmiştir. Ancakbu alanda Türkçenin gerek yabancı dil gerekse ana diliolarak öğretimine yönelik araştırma ve uygulamalarsınırlıdır. Bu çalışmada, söz konusu teoriyi tanıtarak buteori doğrultusunda oluşturulacak bir eğitim modelineilişkin önerilerde bulunmak hedeflenmektedir. Budoğrultuda, günlük hayatta sık kullanılan, dolayısıylaTürkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için de önemtaşıyan organ adlarıyla ilgili deyimlerin öğretimine yönelikbir çerçeve oluşturularak etkinlik örnekleri sunulacaktır.

Anahtar Kelime:

Developing vocabulary in teaching Turkish as a foreign language: idiom teaching using conceptual keys

Öz:

Idiom teaching has been a remarkable researcharea due to advancement of cognitive sciences andapplied linguistics. The concept which claims that idiomsare arbitrary has lost its validity under the light ofConceptual Metaphor Theory manifested by Lakoff andJohnson. According to the theory, linguistic metaphorsare connected with the metaphoric thinking codes inhuman mind. For instance,the metaphors related to theconcept of time in these sentences are connected with theconceptual metaphor “TIME IS MONEY”: “You spend yourtime in vain./Zamanını boşa harcıyorsun. I devote mytime which remains after the lessons to myfamily./Derslerden arta kalan zamanı aileme ayırıyorum.You should realize the value of your time./Zamanını iyideğerlendirmelisin. What else can we do to save thetime?/Zaman kazanmak için başka ne yapabiliriz? Weshouldn’t vaste our time./Zaman kaybetmeyelim. I don’twant to take your time anymore./Daha fazla zamanınızıalmayayım.” This kind of conceptual clusters areavailable for idioms as well. Following this vein,researchers have obtained encouraging data showing theeffectiveness of raising metaphoric awareness in idiomteaching. This kind of research is limited in Turkishapplied linguistics literature. This article aims tointroduce the Conceptual Metaphor Theory, and makesuggestions on teaching idioms using an educationalmodel based on the theory. Therefore, we will draw aframework about somatic idioms since these idioms areused frequently in daily language, and offer someexercises which can be used in classroom activities.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

AHRENS K. (2002). When love is not digested: underlying reasons for source to target domain pairing in the contemporary theory of metaphor. In YuChau E. H. (Ed.), Proceeding of the First Cognitive Linguistics Conference, (p. 273-302). Taipei: Cheng-Chi University.
AKINCI M. H. (1992).Temel Söz Varlığımız ve Örneklendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
BOERS F. (1999). Learning vocabulary through metaphoric awareness. Études et travaux, 3, 53-66.
BOERS F. (2000a). Enhancing metaphoric awareness in specialised reading. English for specific purposes, 19 (2), 137-147.
BOERS F. (2000b). Metaphor Awareness and Vocabulary Retention. Journal of Applied Linguistics , 21 (4), 553-571.
BOERS F. (2004). Expanding Learners’ Vocabulary Through Metaphor Awareness: What expansion, What Learners, What Vocabulary? In M., Archard and S. Niemeier (Eds.), Cognitive linguistics, second language acquisition,and foreign language teaching (p. 211-232). Berlin: Mouten de Gruyter.
BOERS F., DEMECHELEER, M. (1997). A few Metaphorical Models in (Western) Economic Discourse. In Liebert, W. A., Redeker, G., Waugh, L. R. (Eds.), Discourse and Perspective in Cognitive Linguistics (p. 115-129).
BOERS F., DEMECHELEER, M. (1998) A cognitive semantic approach to teaching prepositions. ELT Journal, 52 (3), 197- 204.
CHARTERIS-BLACK J. (2000). Figuration, lexis and cultural resonance: A corpus based study of Malay. Pragmatics, 10, 281–300.
COŞAR A. M. (2008). Bir Adlandırma Ögesi Olarak Organ Adları. Journal of Turkish Studies, 3(4), 1049-1079.
DEIGNAN A., GABRYS, D., SOLSKA, A. (1997). Teaching English metaphors using cross-linguistic awareness raising activities. ELT Journal, 51(4), 353–360.
DOĞAN L. (2005). Türk Dilinde Organ Adları Üzerine Bir Ġnceleme: Ana ve Ara Temel Kelimeler. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 142-163.
KÖVECSES Z. (2003). Language, figurative thought, and cross- cultural comparison. Metaphor and Symbol, 18 (4), 311-320.
LAKOFF G. (1987). Women, fire, and dangerous things. Chicago, IL: University of Chicago Press.
LAKOFF G. (1993). The contemporary theory of metaphor. In A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought (p. 202-251), 2nd edition, New York: Cambridge University Press.
LAKOFF G., JOHNSON, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago Press.
LAKOFF G., JOHNSON, M. (1999). Philosophy in the Flesh. Chicago: Chicago University Press.
LAZAR G. (1996). Using figurative language to expand students' vocabulary. ELT Journal, 50 (1), 43-51.
LITTLEMORE J., LOW, G. (2006). Metaphoric competence, second language learning, and communicative language ability, Applied Linguistics, 27 (2), 268-294.
MERT E. L. (2003). Anadil Eğitim Öğretim Sürecinde Sözvarlığı Belirleme ÇalıĢmalarının Önemi ve Deyim Kazandırmaya Yönelik Etkinlik Önerileri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 83-93.
MÜRSEL C. G. (2009). Deyim ve Atasözlerinin Öğretiminde Karikatürün Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
ÖRGE F. (2003). İlköğretim I. Kademe Beşinci Sınıfta Deyimlerin Öğretimine İlişkin Kullanılabilecek Aktivitelere Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÖZKAN F., ŞADİYEVA, G. (2003). Somatik Deyimler. Bilig, 24, 135-157.
POLLIO H. R., BARLOW, J., FINE, H., POLLIO, M. R. (1977). Psychology and the poetics of growth: Figurative language in psychology, psychotherapy, and education. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
RROBERTS M. R., KREUZ, J. R. (1984). Why do people use figurative language? Psychological Science, 5(3) 159-163.
ŞAHİN H. (2004). Türkçede Organ Adları İsimleriyle kurulmuş Deyimler. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yay.
TOLCHINSKY L. (2004). The nature and scope of later language development. In Ruth A. Berman (Ed.). Language Development Across Chidhoodand Adolescence (p. 233- 248).
UNGERER F., SCHMID, H. (2006). An introduction to cognitive linguistics. Pearson Longman.

APA	Çalışkan N (2010). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. , 258 - 275.
Chicago	Çalışkan Nihal Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. (2010): 258 - 275.
MLA	Çalışkan Nihal Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. , 2010, ss.258 - 275.
AMA	Çalışkan N Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. . 2010; 258 - 275.
Vancouver	Çalışkan N Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. . 2010; 258 - 275.
IEEE	Çalışkan N "Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi." , ss.258 - 275, 2010.
ISNAD	Çalışkan, Nihal. "Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi". (2010), 258-275.

APA	Çalışkan N (2010). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. Turkish Studies (Elektronik), 5(4), 258 - 275.
Chicago	Çalışkan Nihal Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. Turkish Studies (Elektronik) 5, no.4 (2010): 258 - 275.
MLA	Çalışkan Nihal Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. Turkish Studies (Elektronik), vol.5, no.4, 2010, ss.258 - 275.
AMA	Çalışkan N Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. Turkish Studies (Elektronik). 2010; 5(4): 258 - 275.
Vancouver	Çalışkan N Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi. Turkish Studies (Elektronik). 2010; 5(4): 258 - 275.
IEEE	Çalışkan N "Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi." Turkish Studies (Elektronik), 5, ss.258 - 275, 2010.
ISNAD	Çalışkan, Nihal. "Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Söz varlığını geliştirme: kavramsal anahtarlar aracılığıyla deyim öğretimi". Turkish Studies (Elektronik) 5/4 (2010), 258-275.