Yıl: 2023 Cilt: 47 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 416 - 446 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-07-2023

Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı

Öz:
Bu makalede Türkiye’nin sürdürülebilir tarım politikası, sosyalist ekofeminist perspektifle değerlendirilmektedir. Sürdürülebilirlik kavramı, küresel politikadaki önemine istinaden Türkiye’de de son yirmi beş yıldır tarım politikalarının önemli hedeflerinden biri olmuştur. Diğer sektörlerde olduğu gibi tarım sektöründe de 2000’li yıllardan itibaren ivme kazanmış olan neoliberal politikalar, daha üretken, etkin ve rekabetçi üretimi teşvik etmektedir. Sosyal bilimlerde uzun zamandır ekonomik büyüme odaklı kalkınma modeli eleştirilirken son on yıldır Antroposen -insan merkezli modernleşme- anlayışı sorgulanmakta ve ekosistem yaklaşımı gündeme gelmektedir. Esasen jeolojik bir kavram olan Antroposen, bir başka deyişle Batılı Beyaz Erkek dışındaki canlı-cansız tüm varlıkların sonsuza dek tüketilebilme kapasitesi olan kaynaklar olduğu düşüncesi, birçok düşünür tarafından plantasyon ve sömürgecilikten ataerkillik ve kadın emeğinin görünmezliğine kadar uzayan sömürü ilişkileri çerçevesinde eleştirilmiştir. 1970’lerden beri ekofeminizm, ekolojik tahribatın temelinde ataerkil sömürünün var olduğunu söylemektedir. Sosyalist ekofeminizm ise kadın emeğinin bir kaynak olarak görülmesini ve doğal kaynakların sömürülmesini, ekolojik sürdürülebilirlik ve emek ilişkileri açısından analiz etmektedir. Sürdürülebilirlik ve kadın emeğine dair bu eleştirel tartışmaların ışığında bu makalede, Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma ekseninde yürütülen ve neoliberal ilkeler doğrultusunda yönetilen tarım politikalarının nasıl kurgulandığı, uygulandığı ve bu politikalarla nelerin hedeflendiği değerlendirmeye çalışılmıştır. Bunun için öncelikle, Antroposen çağa yönelik feminist eleştirilere yer verilmiş; daha sonra sürdürülebilir tarım politikalarının sosyalist ekofeminist sorgulamaları ele alınmıştır. İlerleyen bölümlerde, Türkiye’nin sürdürülebilir tarım politikasının sosyalist ekofeminist bir eleştirisinin yapılabilmesi amacıyla önce, ülke tarımında toplumsal cinsiyet ilişkilerini sorgulayan araştırmalara yer verilmiş; sonra, toplumsal cinsiyet adaleti ve ekolojik adalet, Beş Yıllık Kalkınma Planları ve ilişkili raporları ve kanunnameleriyle dönemsel olarak analiz edilmiştir. Bu çalışma, 2000’li yıllar sonrası Türkiye’nin tarım politikasının, kendini baltalayan modern tarımdan uzaklaşmaya çalışarak sürdürülebilir tarım adı altında kadın girişimciliğini desteklerken; bir yandan da kadınları mevcut dezavantajlarıyla kapitalist piyasaya entegre ettiğini, dolayısıyla Antroposen ve ataerkil sistemi, sığ ekolojik ve liberal feminist tarım politikaları aracılığıyla yeniden ürettiğini savunmaktadır. Failleri canlı-cansız tüm varlıkların karışlıklı dinamik ilişkilerinin bir parçası olarak gören ve ataerkillik başta olmak üzere her türlü hiyerarşik ilişkiye karşı olan feminist bir yaklaşım, sürdürülebilirliği sadece bir umut olarak sunmakla kalmayan aynı zamanda hayata geçiren tarım politikaları için elzem görülmektedir.
Anahtar Kelime:

A Call for Feminist Policy: An Ecofeminist Critique of Turkey’s Sustainable Agriculture

Öz:
This article provides an analysis of sustainable agricultural policies in Turkey from a socialist ecofeminist perspective. As well as receiving significant attention in global policies, the concept of sustainability has been one of the essential goals of agricultural policies in Turkey for the last twenty-five years. As in other sectors, the regulations of the neoliberal policies, which have gained momentum in the agricultural sector since the 2000s, encourage more productive, effective, and competitive production. While the economic growth-oriented development model has been criticized in social sciences for a long time, the Anthropocene -human-centred modernization- perspective has been questioned for the last decade, and the ecosystem approach has been brought to the agenda. Considering the range of relations of exploitation from plantation and colonialism to patriarchy and the invisibility of women’s labour, many scholars have scrutinized the geological concept of Anthropocene, which underlying assumption is that all organic and inorganic beings other than the Western White Man are resources that can be consumed forever. Ecofeminism has, however, argued that since the 1970s there is patriarchal exploitation behind every ecological destruction. Socialist ecofeminism, at the same time, analyses the view of women’s labour as a resource and the exploitation of natural resources in terms of ecological sustainability and labour. In the light of these critical discussions, this article analyses how agricultural policies planned within the framework of sustainable development in Turkey and managed according to the neoliberal principles are planned, implemented and what is aimed at with these policies. For this purpose, firstly, ecofeminist criticisms in the Anthropocene epoch are discussed and sustainability discourse in international politics is examined from a socialist ecofeminist perspective. Secondly, the studies investigating gender in Turkey’s agriculture are assessed. Finally, within the framework of gender justice and ecological justice, the goals and practices related to sustainable agriculture in Turkey’s agricultural policy are evaluated from a socialist ecofeminist perspective. This study argues that since the 2000s the agricultural policies in Turkey have maintained the Anthropocene and patriarchal system with a new shallow ecology and liberal feminist facade as they support women’s entrepreneurship as a strategy for sustainable agriculture and integrate women into the capitalist market without removing their long- standing disadvantages. Today, there is a need for a new perspective that goes beyond the society-nature dichotomy in both science and politics. An integrative feminist approach views the agents as part of the reciprocal dynamic relations of all organic and inorganic beings, and resists all kinds of hierarchical relations, patriarchy in particular, is essential to establish an agricultural policy that not only offers sustainability as a mere hope but also implements it.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Agarwal B (1985). Women and Technological Change in Agriculture: The Asian and African Experience. İçinde: I Ahmed (der.), Technology and Rural Women: Conceptual and Empirical Issues,UK: Routledge, 67-115.
  • Agarwal B (2018). Gender Equality, Food Security and the Sustainable Development Goals. Current Opinion in Environmental Sustainability, 34, 26–32.
  • Akşit B (1993) Studies in Rural Transformation in Turkey 1950-1990. İçinde: P Stirling (der) Culture and Economy: Changes in Turkish Villages. Florida: The Eothen Press, 187- 200.
  • Aktar C (2010). Türkiye’de ve Dünyada Küçük Aile Çiftçiliği ve Yeniden Köylülük. Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği, 14 Temmuz. Son erişim tarihi, 20/12/2002.
  • Alkan I (2018). Tarım Sektöründe Kadın Emeği: Çarşamba Ovası Gündoğdu ve Damlataş Köylerinde Fındık, Çeltik ve Sebze Üretimi Özelinde Bir İrdeleme. Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Aydın Z (2001). Yapısal Uyum Politikaları ve Kırsal Alanda Beka Stratejilerinin Özelleştirilmesi: Söke’nin Tuzburgazı ve Sivrihisar’ın Kınık Köyleri Örneği. Toplum ve Bilim, 88,11-31.
  • Aydın Z (2010). Neo-Liberal Transformation of Turkish Agriculture. Journal of Agrarian Change 10(2), 149–187.
  • Aysu A (2013) Türkiye Tarımının Serbest Piyasaya Uyarlanması ve Küçük Çiftçiliğim Tasfiyesi Perspectives: Türkiye’den Siyasi Analiz ve Yorum, 6, 14-21.
  • Barca S (2020). Forces of Reproduction. Notes for a counter-hegemonic Anthropocene. Cambridge (UK): Cambridge University Press.
  • Barca S (9.12.2021), Yeniden Üretim Güçleri: Sosyalist Ekofeminizm ve Küresel Ekolojik Kriz, https://www.polenekoloji.org/yeniden-uretim-gucleri-sosyalist-ekofeminizm-ve- kuresel-ekonomik-kriz/. Son Erişim Tarihi, 20/12/2022.
  • Bell K (2014). Achieving Environmental Justice-A Cross-National Analysis. Bristol: Policy Press.
  • Berik G (1995). Towards an Understanding of Gender Hierarchy in Turkey: A Comparative Analysis of Carpet-Waving Villages. İçinde: S Tekeli (der) Women in Modern Turkish Society: A Reader. London and New Jersey: Zed Books, 112-127.
  • Bookchin M (1996). Toplumsal Ekolojinin Felsefesi. Çev. R G Öğdül, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Carlassare E (1999). Socialist and Cultural Ecofeminism: Allies in Resistance. Ethics and the Environment, 5(1), 89-106.
  • D’Eaubanne F (2022). Feminism or Death: How the Women’s Movement Can Save the Planet. NewYork: Verso.
  • Elson D ve Pearson R (1981). ‘Nimble Fingers Make Cheap Workers’: An Analysis Of Women’s Employment in Third World Export Manufacturing. Feminist Review 7, 87– 107.
  • Eren Benlisoy Z C (2021). Gendered Agribusiness, Feminization of Work, and Seeds of Empowerment: The Case of Women of the Greenhouse, Western Anatolia, Turkey.İçinde: M R Walker (der), Female Voices From the Worksite- The İmpact of Hidden Bias Againts Working Women Across the Globe, UK: Lexington Books, 169-188.
  • Ergas C (2014). Barriers to Sustainability: Gendered Divisions of Labor in Cuban Urban Agriculture. From Sustainable to Resilient Cities. Urban Sociology, 239-263.
  • Ertürk Y 1995. Rural Women and Modernization in Southeastern Anatolia. İçinde: S Tekeli (der). Women in Modern Turkish Society: A Reader. London and New Jersey: Zed Books, 141-152.
  • Ertürk Y (2004). Considering the Role of Men in Gender Agenda Setting: Conceptual and Policy Issues. Feminist Review, 78, 3–21.
  • Euronews (02/07/2022). Türkiye’de Çiftçi Sayısı Son 5 Yılda Yüzde 28 Azaldı. Son erişim tarihi, 24/08/2022.
  • FAO (The Food and Agriculture Organization of the United Nations) (1991). The Role of Women in Agriculture. Rome: FAO
  • FAO (The Food and Agriculture Organization of the United Nations) (2011). The State of Food and Agriculture. Rome: FAO
  • Ferry L (2000). Ekolojik Yeni Düzen. Çev. T Ilgaz. İstanbul: YKY.
  • Gaard G (2011). Ecofeminism Revisited: Rejecting Essentialism and Re-Placing Species in a Material Feminist Environmentalism. Feminist Formations, 23 (2), 26-53.
  • Gıda ve Tarım Bakanlığı (2012). Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi-Ulusal Eylem Planı (2012-2016). Ankara: TBMM.
  • Glazebrook T ve Opoku E (2020). Gender and Sustainability: Learning from Women’s Farming in Africa. Sustainability 12(24), 10483.
  • Gündüz Hoşgör A (2011) Kalkınma ve Kırsal Kadının Değişen Toplumsal Konumu: Türkiye Deneyimi Üzerinden Karadeniz Bölgesindeki İki Vaka’nın Analizi. İçinde: S Sancar (der). Birkaç Arpa Boyu 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 219-247.
  • Haraway D (2006). Siborg Manifestosu. Çev. O Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplığı.
  • Haraway D, Ishikawa, N, Gilbert, S F., Olwig, K, Tsing, A L ve Nils, B (2016) Anthropologists Are Talking – About the Anthropocene, Ethnos, 81(3),535-564.
  • IPARD (2015). (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA). IPARD- Programı Nedir? Ankara: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu-IPARD.
  • IPARD (t.y.). (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA). Öne Çıkan Projeler. Ankara: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu-IPARD.
  • Onaran İncirlioğlu E (1993). Marriage, Gender Relations amd Rural Transformations in Central Anatolia. İçinde: P Stirling (der) Culture and Economy: Changes in Turkish Villages. The Eothen Press, 115-125.
  • Kalonya D H (2021). Müştereklerin Çitlenmesi Ekseninde Kadınlar: Ekofeminist Perspektiften Türkiye’de Çevre Hareketleri. Planlama 31(3), 448–465.
  • Kandiyoti D (1989). Kadınlar ve Hane içi Üretim: Türkiye’de Kırsal Dönüşümün Etkileri. İçinde: D Kandiyoti (der). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Kandiyoti D (2011). Cariyeler, Bacılar, Yuttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Kandiyoti D (1989). Women and the Turkish state: Political actors or symbolic Pawns? İçinde: N Yuval-davis, ve F Anthias (der) Woman-Nation-State. London: Macmillan.
  • Keyder Ç ve Yenal Z (2013). Bildiğimiz Tarımın Sonu- Küresel İktidar ve Köylülük. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Kocabicak E (2018). What excludes women from landownership in Turkey? Implications for feminist strategies. Women’s Studies International Forum, 69: 115-125.
  • Külcür R (2022). Toplumsal Cinsiyetin Çevresel Adalet ve İklim Değişikliği Bağlamında Türkçe Literatürdeki Görünürlüğü. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 24: 31-54.
  • Mies M (2014). White Man’s Dilemma: His Search for What He Has Destroyed. İçinde: Mies, M Ve Shiva, V Ecofeminism. London: Zed Books.
  • Mies M ve Shiva V (1993). Ecofeminism. Kanada: Fernwood Publishing.
  • Moore J W (2016). Anthropocene or Capitalocene? Nature, History, and the Crisis of Capitalism. Oakland: PM Press.
  • Morvaridi B (1992). Gender Relations in Agriculture: Women in Turkey. Economic Development Cultural Change 40(3), 567-586.
  • Morvaridi B (1995). Macroeconomik Policies and Gender Relations: The Study of Farming Households in Two Turkşsh Villages. İçinde: R L Blumberg (der.). Engendering Wealth and Well-Being: Empwerment for Global Change. Boulder: Western Press.
  • Özay S (2003). Bergama: Halkın Hukuk Mücadelesi. L. Sanlı (der). Toplumsal Hareketler Konuşuyor. İstanbul: Alan Yayıncılık.
  • Özbay F (2019a). Kırsal Yörelerde Kadının Statüsü, işgücüne Katılımı ve Eğitim Durumu. İçinde: F Özbay (der). Kadın Emeği: Seçme Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 107-128.
  • Özbay F (2019b). Türkiye’de Kadın Emeği ve İstihdamına İlişkin Çalışmaların Gelişimi. İçinde: F Özbay (der). Kadın Emeği: Seçme Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 29-60.
  • Öztürk M (2012). Agriculture, Peasantry and Poverty in Turkey in the Neo-Liberal Age. Wageningen: Wageningen Academic Publishers.
  • Öztürk M (2014). Migration as Movement and Multiplace Life: Some Recent Developments in Rural Living Structure in Turkey’ Population, Space and Place 20: 370-388.
  • Öztürk M vd (2014). Commodification and the Social Commons: Smallholder Autonomy and Rural–Urban Kinship Communalism in Turkey. Agrarian South: Journal of Political Economy. 3(3) 337–367.
  • Parameswaran G (2022). A History of Ecofeminist-Socialist Resistance Feminist-Socialist Resistance to Eco-crisis in India co-crisis in India. Journal of International Women’s Studies, 24(2), 1-15
  • Pligeram R ve Amos B (2015). Beyond “Inherit It or Marry It”: Exploring How Women Engaged in Sustainable Agriculture Access Farmland. Rural Sociology 80(1), 16–38.
  • Plumwood V (2017). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek. Çev. B Ertür, İstanbul: Metis.
  • Porritt J (1989). Yeşil Politika. Çev. A Türker, İstanbul: Ayrıntı.
  • Resmî Gazete (2002). Organik Tarımın Esasları ve Uygulamasına İlişkin Yönetmelik Ankara: Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü.
  • Resmî Gazete (2004). İyi Tarım Uygulamalarına İlişkin Yönetmelik. Ankara: Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü.
  • Salleh A (2003). Ecofeminism as Sociology, Capitalism Nature Socialism, 14:1, 61-74.
  • Shiva V (2006). Küresel Gıda Soygunu- Çalınmış Hasat. BGST: İstanbul.
  • Shiva, V (2018). Adalet, Barış ve Sürdürülebilirlik- Yeryüzü Demokrasisi. BGST: İstanbul.
  • Slee B (1993). Endogenous Development; A Concept In Search Of A Theory. Options Mediterraneennes 23: 43-54.
  • Surish L (2021). Understanding the Relationship Between Sustainability and Ecofeminism in an Indian Context. Journal of Developing Societies 37(1), 116–135.
  • Suzuki Him M ve Gündüz Hoşgör A (2019). Challenging Geographical Disadvantages and Social Exclusion: A Case Study of Gendered Rural Transformation in Mountain Villages in the Western Black Sea Region of Turkey. Sociologia Ruralis, 59(3), 540-559.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996- 2000). Ankara: TBMM.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001- 2005). Ankara: TBMM.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2007). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007- 2013). Ankara: TBMM.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2014). Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014- 2018). Ankara: TBMM.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2018). Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi ve Kırsalda Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi Konulu Komisyon Raporu. Ankara: TBMM.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (2019). On Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2019- 2023). Ankara: TBMM.
  • Tekeli İ (2011). Türkiye Tarımında Mekanizasyonun Yarattığı Yapısal Dönüşümler ve Kırdan Kopuş Süreci. İçinde: İ Tekeli (der.). Göç ve Ötesi. İstanbul: Tarih Vakıf Yurt Yayınları, 68-95.
  • TEPAV (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı). (2022). İstihdam İzleme Bülteni Sayı 116. Son erişim tarihi 24/08/2022.
  • TKDK (Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu) (2019). TKDK Stratejik Planı (2019-2023). Ankara: TKDK
  • Tulloch L ve Neilson D (2014). The Neoliberalisation of Sustainability. Citizenship, Social and Economics Education, 13 (1), 26-38.
  • UN (United Nations) (1972). Stockholm Declaration and Action Plan for the Human Environment. Stockholm: UN.
  • UN (United Nations) (1987). Our Common Future. NY: UN.
  • UN (United Nations) (1992). United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Brezilya: UN.
  • UN (United Nations) (2000). We the Peoples: The Role of the United Nations in the Twenty First Century. NY: UN
  • UN (United Nations) (2012). Sustainable Development Goals (SDGs). Brezilya: UN.
  • UN (United Nations) (2022). The Impact of Stockholm Conference on the UN System: Reflections of 50 Years of Environmental Action. Stockholm: UN.
  • Üçeçam Karagel D (2010). Türkiye Kırsalında Tarımda Çalışan Kadın Nüfus (1990-2000). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(13), 254-267.
  • Vázquez–Barquero A (2007). Endogenous development: Analytical and policy issues. İçinde: A J Scott ve G Garofoli (der). Development on the Ground: Clusters, Networks and Regions in Emerging Economies. Lodon and NY: Routledge. 23-44.
  • Warren K (2000). Ecofeminist Philosophy: A Western Perspective on What It is and Why It Matters. New York: Rowman ve Littlefield Publishers.
  • Yaman Öztürk M ve Akduran, Ö (2010). Tütün Tarlalarında Kadın Emeği: Bafra’da Tütün Üretici Olmak. İçinde: S Dedeoğlu ve M Yaman Öztürk (der). Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği: Türkiye Örneği. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı, 215–248.
  • Yılmaz F (2019). Doğanın Sermayeleştirilmesinin Kadın Yaşamına Sirayeti: Çevre Direnişlerindeki Kadınların Deneyimleri Üzerinden Bir Araştırma. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
APA MISIR F, Suzuki Him M (2023). Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. , 416 - 446.
Chicago MISIR FATMA,Suzuki Him Miki Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. (2023): 416 - 446.
MLA MISIR FATMA,Suzuki Him Miki Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. , 2023, ss.416 - 446.
AMA MISIR F,Suzuki Him M Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. . 2023; 416 - 446.
Vancouver MISIR F,Suzuki Him M Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. . 2023; 416 - 446.
IEEE MISIR F,Suzuki Him M "Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı." , ss.416 - 446, 2023.
ISNAD MISIR, FATMA - Suzuki Him, Miki. "Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı". (2023), 416-446.
APA MISIR F, Suzuki Him M (2023). Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. Mülkiye Dergisi, 47(1), 416 - 446.
Chicago MISIR FATMA,Suzuki Him Miki Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. Mülkiye Dergisi 47, no.1 (2023): 416 - 446.
MLA MISIR FATMA,Suzuki Him Miki Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. Mülkiye Dergisi, vol.47, no.1, 2023, ss.416 - 446.
AMA MISIR F,Suzuki Him M Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. Mülkiye Dergisi. 2023; 47(1): 416 - 446.
Vancouver MISIR F,Suzuki Him M Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı. Mülkiye Dergisi. 2023; 47(1): 416 - 446.
IEEE MISIR F,Suzuki Him M "Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı." Mülkiye Dergisi, 47, ss.416 - 446, 2023.
ISNAD MISIR, FATMA - Suzuki Him, Miki. "Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı". Mülkiye Dergisi 47/1 (2023), 416-446.