Yıl: 2023 Cilt: 20 Sayı: 78 Sayfa Aralığı: 348 - 366 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 19-07-2023

AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ

Öz:
Yüzyıllardır güvenlik problemlerinin yaşandığı ve istikrarsız bir ülke konumunda olan Afganistan’daki işgal ve göç süreçlerini iyi anlayabilmek için, öncelikle tarihsel konjonktür ve ‘Büyük Oyun’ bağlamında ne tür bir siyasi pers-pektif oluştuğundan bahsetmek gerekmektedir. Sonrasında ise, hem SSCB hem de ABD işgali ile yaşanan düzensiz göç hareketlerinden yola çıkarak ‘Yeni Büyük Oyun’a değinmek mantıklı olacaktır. 1979’da yaşanan SSCB işgali ile Pakistan, İran ve Türkiye gibi ülkelere yönelen Afgan sığınmacıların, hangi metot ve yollarla bu ülkelere kabul edildiklerinin anlatılacağı bu çalışmada, çok fazla gündeme gelmeyen düzensiz göç hareketlerine de vurgu yapıla-caktır. Özellikle 1982 yılında ‘2641 Sayılı İskan Kanunu’ aracılığıyla Pakistan üzerinden Türkiye’ye gelen 5 bine yakın Türk kökenli sığınmacının anlatılacağı alt başlıklarda, tarihin derinliklerinde kalan sığınma eylemleri ön plana çıkarılmaya çalışılacaktır. Bu makalede: ‘Taliban’ın kurulmasında ve güçlenmesinde Afganistan’da yaşanan işgaller ve sınır ülkelerindeki sığınmacı ve mülteci politikaları (Pakistan-Peşaver vb.) etkili oldu mu?; sırasıyla İngiltere, SSCB ve ABD’nin hüküm sürmeye çalıştığı bu topraklarda, terörün ve düzensiz göç akışının oluşmasının nedeni neydi?; meydana gelen bu göç sürecinden Türkiye gibi ülkeler nasıl etkilendi?; Afgan sığınmacı hareketi-nin önlenmesi için ne tür çözüm önerileri sunulabilir?’ gibi sorulara cevap aranacak, karşılaştırmalı bakış açısıyla analiz yapılmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

REASONS OF THE OCCUPATIONS AND CONSEQUENT PROCESS OF FORCED MIGRATION IN AFGHANISTAN

Öz:
First of all, it is necessary to address what kind of political perspective created in the context of historical conjunc-ture and ‘the Great Game’ in order to understand the occupation and migration processes in Afghanistan, an unstable country in which security problems have been going through for centuries. Thereafter, it will be logical to address ‘the New Great Game’ based on the irregular migration movements experienced by both the USSR and the US occupation. Irregular migration movements that do not come to the fore will also be emphasized in this study where how Afghan asylum seekers who moved to Pakistan, Iran and Türkiye with the occupation of the USSR in 1979 were accepted by these countries with what kind of methods and ways will be explained. Particu-larly, in the sub titles where nearly 5 thousands asylum seekers of Turkish origin who came to Türkiye through Pakistan by ‘the Settlement Law No. 2641’ in 1982 will be explained, the asylum actions that remain in the depths of history will be tried to be brought to the forefront. In this article, questions that followed will be an-swered and an analyses will be tried to be made from comparative perspective: ‘Were the occupations in Afghan-istan and the asylum seeker and the refugee policies in the border countries (Pakistan-Peshawar, etc.) effective in the establishment and strengthening of the Taliban?; what was the reason for the occurrence of terror and irregular migration flows in these lands where Britain, the USSR and the United States respectively tried to pre-vail?; how were countries like Türkiye affected by this migration process?; what kind of solutions can be offered to prevent the movement of Afghan asylum seekers
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ABBAS, H. (2014). The Taliban Revival: Violence and Extremism on the Pakistan-Afghanistan Frontier. Yale University Press.
  • ALAGÖZ, B. - E. KANDEMİR (2015). “11 Eylül Sonrası Dönemde Bölgesel Güvenlik ve İran’ın Afganistan Siyaseti”. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, II/2: 109-140.
  • ATACAN, F. (2008). “Radikal İslam’ın Küresel Bir Tehdite Dönüşüm Süreci: Afganistan Dene- yimi”. YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, I/1: 32-49.
  • BRESEEG, T. M. (2004). Baloch Nationalism: Its Origin and Development. Royal Book Company
  • CANKARA, Y. - O. ÇEREZ (2020). “Tarihsel Süreç İçerisinde Afganistan’ın Göç Sorunu ve Tür- kiye’ye Yansımaları”. Türk Dünyası Araştırmaları, CXXIV/245: 447-460.
  • CREWS, R. D. - Tarzi, A. (Eds.). (2008). The Taliban and the Crisis of Afghanistan. Harvard Uni- versity Press.
  • ÇİNİ, P. (2021). “‘Yeni Büyük Oyun’un Ne Kadar Büyük Olduğu Üzerine”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, IX/26: 266-295.
  • DASHTI, Z. (2021). “ABD'nin Afganistan’dan Çekilmesi İle Taliban’ın Yeniden İktidara Gelmesi”. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, V/2: 195-212.
  • DEMİRTEPE, M. T. - İ. ERDOĞAN (2013). “Obama’nın Afganistan Stratejisi: Değişim ve Sürekli- lik”. Journal of Security Strategies. IX/17: 49-83.
  • DERRIDA, J. (2006). Specters of Marx: The State of the Debt, The Work of Mourning & the New International. Oxfordshire: Routledge.
  • DIMITRIADI, A. (2017). Irregular Afghan Migration to Europe: At the Margins, Looking in. Sprin- ger.
  • ERDOĞAN, A. (2020). “Sovyetler Birliği'nin Dağılmasından Sonra Orta Asya'da Gerçekleşen Yeni Büyük Oyun”. Itobiad: Journal of the Human and Social Science Researches, IX/2: 989- 1015.
  • ERMAN, K. (2018). “Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı İşgali ve Türkler”. Selçuk Üniversitesi Tür- kiyat Araştırmaları Dergisi, 44: 303-320.
  • EROL, H. - A. M. ALİ (2022). “Reasons for the Migration from Afghanistan to Turkey: Aegean Region Example”. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, XIII/1: 27-38.
  • EROL, M. S. - E. KAYA (2021). “Afganistan Barış Süreci, Küresel ve Bölgesel Aktörler”. Uluslara- rası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, V/2: 407-457.
  • FITZGIBBON, J. (2020). US Politics, Propaganda and the Afghan Mujahedeen: Domestic Politics and the Afghan War. I. B. Tauris Publishing.
  • GENELKURMAY BAŞKANLIĞI (2009). Geçmişten Günümüze Türk-Afgan İlişkileri. Ankara: Genel- kurmay Basımevi.
  • GEYİK, S. (2018). “Göç ve Afganlar: ‘İstikrarlı Mülteciler’”. Göç Araştırmaları Dergisi, IV/2: 128- 159.
  • GRAU, L. W. - Gress, M. A. (Eds.). (2002). The Soviet-Afghan War: How a Superpower Fought and Lost. University Press of Kansas.
  • GÜLER, A. (2013). “Uluslararası Mülteci Rejimi: Afganistan Örneği Üzerinden Bir Rejim Etkinliği Analizi”. Uluslararası İlişkiler Dergisi, IX/36: 101-127.
  • HARPVIKEN, K. B. (2009). Social Networks and Migration in Wartime Afghanistan. New York: Palgrave Macmillan.
  • JAZAYERY, L. (2002). “The Migration–development Nexus: Afghanistan Case Study”. Internati- onal Migration, XL/5: 231-254.
  • KİŞİ, E. (2022). “Uluslararası Alanda Afganistan Sorunu: Taliban İktidarı, Afgan Mülteciler ve Türkiye”. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, VII/1: 39-55.
  • LAHOUD, N. (2022). The Bin Laden Papers: How the Abbottabad Raid Revealed the Truth About Al-Qaeda, Its Leader and His Family. Yale University Press.
  • MACKINDER, H. J. (1919). Democratic Ideals and Reality: A Study in the Politics of Reconstruction. Hnery Holt & Co Publishing.
  • MALKASIAN, C. (2013). War Comes to Garmser: Thirty Years of Conflict on the Afghan Frontier. Oxford University Press.
  • MILI, H., Sati, S. - Townsend, J. (2015). Afghan Opiate Trafficking Through the Southern Route. United Nations Office on Drugs and Crime.
  • O'BALLANCE, E. (1998). Civil war in Lebanon, 1975-92. Springer.
  • OBAYD, A. J. - A. KARATAŞ (2021). “Afganistan’da Göç Hareketliliğinin Neden ve Sonuçları”. Ka- radeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, I/50: 75-91.
  • RASHID, A. (2001). Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia. Yale Univer- sity Press.
  • ŞENLİ, B. (2022). Afganistan’da Rus Kıskacı ve İşgali. İstanbul: Yeniyüz Yayınları.
  • ŞEYHANLIOĞLU, H. (2008). “18. Yüzyıldan Günümüze Kadar Afganistan’ın Jeostratejik Önemi”. Avrasya Etüdleri, XXXIV/2: 22-43.
  • VAN HOUTE, M. (2017). Return Migration to Afghanistan. New York: Palgrave Macmillan.
  • WELLS, D. N. (Ed.). (2004). Russian Views of Japan, 1792-1913: An Anthology of Travel Wri- ting (Vol. 23). Psychology Press.
  • WILD, R. (1932). Amanullah: Ex-King of Afghanistan. London: Hurs&Blackett Publishing.
  • WIRBEL, L. (2004). Star Wars: US Tools of Space Supremacy. Pluto Press. İnternet Kaynakları
  • HÜRRİYET. (2021). “Afgan Ordusu Niye Savaşmıyor”. Erişim Tarihi: 16.08.2022. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/afgan-ordusu-niye-savasmiyor-41872912
  • INDEPENDENT TÜRKÇE. (2020). “Pakistan’ın Kabil’inde 40 Yıldır Yaşayan Afgan Mülteciler: Geri Dönmek İstemiyoruz”. Erişim Tarihi: 06.08.2022. https://www.indyturk.com/node/133221/d%C3%BCnya/%E2%80%9Cpakis- tan%E2%80%99%C4%B1n-kabil%E2%80%99i%E2%80%9Dnde-40- y%C4%B1ld%C4%B1r-ya%C5%9Fayan-afgan-m%C3%BClteciler-geri-d%C3%B6nmek
  • KARAKURT, O. (2021). “40 Yıllık Umuda Yolculuk Hikayesi: Afgan Göçmenler”. TRT Haber. Eri- şim Tarihi: 25.08.2022. https://www.trthaber.com/haber/dunya/40-yillik-umuda-yolculuk-hikayesi-afgan- gocmenler-575024.html
  • OMAR, S. (2022). “Sovyetler ile ABD'nin Afganistan Hezimeti ve Ödenen Ağır Bedel”. Indepen- dent Türkçe. Erişim Tarihi: 07.08.2022. https://www.indyturk.com/node/507136/d%C3%BCnya/sovyetler-ile-abdnin-afga- nistan-hezimeti-ve-%C3%B6denen-a%C4%9F%C4%B1r-bedel
  • ÖZTÜRK, M. (2018). “Sovyetlerin Afganistan Hezimeti ve Ödenen Ağır Bedel”. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 19.08.2022. https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/sovyetlerin-afganistan-hezimeti-ve-odenen- agir-bedel/1065078
  • ŞİMŞEK, A. R. (2021). “Tarihten Günümüze Afganistan Göçleri ve Türk Asıllı Göçmenler”. ANKA- SAM. Erişim Tarihi: 14.08.2022. https://www.ankasam.org/tarihten-gunumuze-afganistan-gocleri-ve-turk-asilli-goc- menler/
  • T24. (2011). “Afgan Türklerinin Türkiye'ye Göçü”. Erişim Tarihi: 04.08.2022. https://t24.com.tr/haber/afgan-turklerinin-turkiyeye-gocu-ankara-aa,162444
  • TBMM. (1982). “Afganistan’dan Pakistan’a Sığınan Türk Soylu Göçmenlerin Türkiye’ye Kabulü ve İskanına Dair Kanun Tasarısı”. Erişim Tarihi: 01.08.2022. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTA- NAK/DM__/d02/c004/b065/dm__020040650342.pdf
  • .C. MEVZUAT BİLGİ SİSTEMİ. (2013). “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu”. Erişim Tarihi: 03.09.2022. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf
  • UNHCR. (2022). “Asylum System in Pakistan”. Erişim Tarihi: 04.08.2022. https://www.unhcr.org/pk/protection/asylum-system-in-pakistan
  • UNHCR. (2010). “Convention and Protocol Relating to the Status of Refugees”. Erişim Tarihi: 10.08.2022. https://www.unhcr.org/3b66c2aa10.pdf?fbclid=IwAR2sGq55XmzF- BtGtWfwu1vLreJ4nplpF0Dm6tg3UNOyYJwqRo_K4d9S7OA#zoom=95
  • UNHCR. (2023a). “Convention and Protocol Relating to the Status of Refugees: Participant”. Eri- şim Tarihi: 04.01.2023. https://treaties.un.org/pages/ViewDetailsII.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=V-2&chap- ter=5&Temp=mtdsg2&clang=_en
  • UNHCR. (2023b). “Refugees and Asylum Seekers in Turkey”. Erişim Tarihi: 23.01.2023. https://www.unhcr.org/tr/en/refugees-and-asylum-seekers-in-turkey
  • US OFFICIAL DOCUMENT. (2020). “Joint Declaration Between the Islamic Republic of Afghanis- tan and the United States of America for Bringing Peace to Afghanistan”. Erişim Tarihi: 25.02.2023. https://www.state.gov/wp-content/uploads/2020/02/02.29.20-US-Afghanistan-Joint- Declaration.pdf
  • WHITE HOUSE. (2023). “The Document: U.S. Withdrawal from Afghanistan”. Erişim Tarihi: 18.02.2023. https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2023/04/US-Withdrawal-from- Afghanistan.pdf
APA ÇAKMAK S (2023). AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. , 348 - 366.
Chicago ÇAKMAK SERDAR AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. (2023): 348 - 366.
MLA ÇAKMAK SERDAR AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. , 2023, ss.348 - 366.
AMA ÇAKMAK S AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. . 2023; 348 - 366.
Vancouver ÇAKMAK S AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. . 2023; 348 - 366.
IEEE ÇAKMAK S "AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ." , ss.348 - 366, 2023.
ISNAD ÇAKMAK, SERDAR. "AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ". (2023), 348-366.
APA ÇAKMAK S (2023). AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. Karadeniz Araştırmaları, 20(78), 348 - 366.
Chicago ÇAKMAK SERDAR AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. Karadeniz Araştırmaları 20, no.78 (2023): 348 - 366.
MLA ÇAKMAK SERDAR AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. Karadeniz Araştırmaları, vol.20, no.78, 2023, ss.348 - 366.
AMA ÇAKMAK S AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. Karadeniz Araştırmaları. 2023; 20(78): 348 - 366.
Vancouver ÇAKMAK S AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ. Karadeniz Araştırmaları. 2023; 20(78): 348 - 366.
IEEE ÇAKMAK S "AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ." Karadeniz Araştırmaları, 20, ss.348 - 366, 2023.
ISNAD ÇAKMAK, SERDAR. "AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ". Karadeniz Araştırmaları 20/78 (2023), 348-366.