Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 106 Sayfa Aralığı: 27 - 41 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/hbv.106.002 İndeks Tarihi: 20-07-2023

PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ

Öz:
Bellekle ilgili çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Bunlardan en dikkat çekicilerinden biri J. Assmann’ın öne sürdüğü “Kültürel Bellek” kuramıdır. Buna göre bellek ikiye ayrılır: İletişimsel bellek, bireyin çağdaşları ile paylaştığı anıları içerir. Bu bellek mevcut anda oluşur ve yalnızca taşıyıcıları yaşadığı sürece var olmaya devam eder. Kültürel bellek ise çok geçmiş zamana dayanır. Burada efsanevi köken tarihi ve geçmişe ait çarpıcı noktalar yer alır. Alevi toplumu da kendi kültürel dünyalarını oluşturmuş ve bir inanç etrafında buluşmuş bir topluluk olarak oldukça derinlerde gömülü bir kültürel belleğe sahiptir. Hz. Muhammed’in vefatından sonra yaşanan halifelik tartışmaları çerçevesinde Hz. Ali’nin ve oğullarının yaşadıkları, Alevi toplumunun hafızasında acı dolu hatıralar olarak yer etmiştir. Kerbelâ olayının ise Alevi kültüründe ayrı bir yeri vardır. Kerbelâ, Alevi kültüründe acının, kederin, haksızlığın ve adaletsizliğin bir sembolü haline gelmiş, Kerbelâ ile ilişkili tüm figürler ve motifler onların kültürel belleğinde derin izlerle yer edinmişlerdir. Bunlar çeşitli hatırlama figürleri ile sık sık bellek yüzeyine çıkarak, geçmişin yeniden yaşanmasına, yeniden kurulmasına neden olurlar. Alevi toplumunun sahip olduğu kültürel belleğin izlerinin sürülebileceği en kıymetli folklorik ürünlerden biri Pir Sultan’ın şiirleridir. Bu çalışmada Pir Sultan’ın şiirlerinde kültürel belleğin izleri sürülmüş, Alevi toplumu için oldukça büyük bir önem taşıyan hatırlama figürleri incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Alevi toplumunun kültürel belleğinin Pir Sultan’ın şiirine nasıl ve hangi kaynaklar vasıtasıyla yansıdığını, bunun bir şair olarak Pir Sultan’a nasıl etki ettiğini tespit etmektir. Bu doğrultuda yapılan incelemeler sonucunda Pir Sultan’ın belleğini Alevi toplumunun folklorunun şekillendirdiği ve şiirlere yansıyan belleğin hatırlama figürlerinin Pir Sultan’ın bakış açısından olumlu ve olumsuz yönde ayrıldıkları tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

FOLLOWING THE TRACES OF KARBELA FROM PİR SULTAN POEMS

Öz:
Various studies have been conducted on memory. One of the most striking of these is the theory of “cultural memory” put forward by J. Assmann. According to this theory, memory is divided into two. Communicative memory includes memories that an individual shares whit contemporaries. This memory is formed in the present moment and continues to exist only as long as its bearers live. Cultural memory, on the other hand, is based on a long time ago. This memory contains the legendary origin history of the society and striking points of the past. The Alawi community, as a community that has created their own cultural World and gathered around a belief, has a deeply embedded cultural memory. In the framework of caliphate discussions after the death of the Prophet Muhammad, Ali and his sons lived in the memory of the Alawi community as painful memories. The battle of Karbala has a special place in Alawi culture. Karbala has become a symbol of pain, grief, injustice in the Alawi culture, and all the figures and motifs associated with Karbala have taken a deep place in cultural memory of Alawi community. These often come to the surface of memory with various remembering figures, causing the past to be relived and reconstructed. One of the most precious folkloric products that can trace the cultural memory of the Alawi community is the poems of Pir Sultan. In this study, traces of cultural memory were traced in Pir Sultan’s poems, and the figures of remembrance, which are of great importance for the Alawi society, were examined. The aim of the study to to determine how and trough which sources the cultural memory of Alawi community is reflected in Pir Sultan’s poetry, and how this affects Pir Sultan as a poet. In this direction as a result of research is determined that Pir Sultan’s memory is shape by the folklore of Alawi community and the remembrance figures which reflect to the poems are separated positively and negatively from the point of Pir Sultan’s view.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • And, Metin. Ritüelden Drama Kerbelâ-Muharrem-Ta'ziye. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018.
  • Assmann, Jan. Kültürel Bellek. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
  • Aycan, İrfan. “Mervân I”. İslam Ansiklopedisi. 29/225-227. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
  • Başgöz, İlhan. Pir Sultan Abdal ve Pir Sultan Abdal Geleneği. Sabahattin Eyuboğlu Pir Sultan Abdal kitabına Önsöz. İstanbul: Cem Yayınları, 1977.
  • Bilgin, Nuri. Kimlik İnşası. İzmir: Aşina Kitaplar, 2007.
  • Bilgin, Nuri. Tarih ve Kolektif Bellek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2013.
  • Boyer, Pascal. “Anlatı Ne İşe Yarar? Hatırlamanın Biliş ve Kültürle İlgili İşlevleri”. çev. Yonca Aşçı Dalar. Zihinde ve Kültürde Bellek. haz. Pascal Boyer, James V. Wertsch. 5-36. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2015.
  • Camus, Albert. Başkaldıran İnsan. (çev. Tahsin Yücel). İstanbul: Can Yayınları, 2017.
  • Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar?çev. Alaaddin Şenel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
  • Douwe, Draaisma. Yaşlandıkça Hayat Neden Çabuk Geçer Belleğimiz Geçmişimizi Nasıl Şekillendirir. çev. Gürol Koca. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hasan”.İslam Ansiklopedisi.16/ 282-285.Ankara: TDVYayınları, 1997.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. “İbn Mülcem”.İslam Ansiklopedisi. 20/ 220. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki-Pertev Naili Boratav. Pir Sultan Abdal. İstanbul: Derin Yayınları, 2010.
  • Görkaş, İrfan. “Pir Sultan’ın Kızıl Elma İmgesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 25, 2003, 177-187.
  • Gündoğan, Ali Osman.Albert Camus ve Başkaldırma Felsefesi. İstanbul: Öteki Yayınları, 2018.
  • Halbwachs, Maurice. Kolektif Bellek. çev. Zuhal Karagöz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019
  • Halbwachs, Maurice. Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. çev: Büşra Uçar. Ankara: Heretik Yayınları, 2016.
  • İnostransev, K. “Eski Türklerin İnançları Hakkında Birkaç Söz”. çev. Abdülkadir İnan. Belleten 14/53 (1950), 45-47.
  • Koçak, Aynur-Almira Koç. “Kültürel Bellek Mekânı ve Cemevleri: Garip Dede Cemevi Örneği”. Sosyal Bilimler Işığında Doğa, İnsan, Toplum ve Kültür. Ed. Mustafa Aça, M. Ali Yolcu. 97-117. Çanakkale: Paradigma Yayınları, 2021.
  • Kurt, Hasan. “Mervân II”. İslam Ansiklopedisi. 29/227-229.Ankara: TDVYayınları, 2004.
  • Nora, Pierre. Hafıza Mekânları. çev. Mehmet Emin Özcan. Ankara: Dost Kitabevi, 2006.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. Alevî Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
  • Öz, Mustafa. “Teberrî”. İslam Ansiklopedisi. 40/214-215. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
  • Öztelli, Cahit. Pir Sultan Abdal. İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım, 1985.
  • Ricoeur, Paul. Hafıza, Tarih, Unutuş. çev. Mehmet Emin Özcan. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
  • Traverso, Enzo. Geçmişi Kullanma Kılavuzu Tarih, Bellek, Politika. çev. Işık Ergüden. İstanbul: Versus Yayınları, 2009.
  • Ulusoy Aranyosi, Ezgi. Türkçe Edebiyatta Kolektif Belleğin Yansımaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
  • Yıldız, Hakkı Dursun. “Ebû Müslim-i Horasânî”. İslam Ansiklopedisi. 10/ 197-199. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Winter, Jay. “Tarihçiler ve Bellek Mekânları”. çev. Yonca Aşçı Dalar. Zihinde ve Kültürde Bellek. haz. Pascal Boyer, James V. Wertsch. 321-343. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2015.
APA Uğurcan F, koçak a (2023). PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. , 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
Chicago Uğurcan Fatma Zehra,koçak aynur PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. (2023): 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
MLA Uğurcan Fatma Zehra,koçak aynur PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. , 2023, ss.27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
AMA Uğurcan F,koçak a PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. . 2023; 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
Vancouver Uğurcan F,koçak a PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. . 2023; 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
IEEE Uğurcan F,koçak a "PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ." , ss.27 - 41, 2023. 10.34189/hbv.106.002
ISNAD Uğurcan, Fatma Zehra - koçak, aynur. "PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ". (2023), 27-41. https://doi.org/10.34189/hbv.106.002
APA Uğurcan F, koçak a (2023). PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (106), 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
Chicago Uğurcan Fatma Zehra,koçak aynur PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi , no.106 (2023): 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
MLA Uğurcan Fatma Zehra,koçak aynur PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol., no.106, 2023, ss.27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
AMA Uğurcan F,koçak a PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2023; (106): 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
Vancouver Uğurcan F,koçak a PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2023; (106): 27 - 41. 10.34189/hbv.106.002
IEEE Uğurcan F,koçak a "PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, , ss.27 - 41, 2023. 10.34189/hbv.106.002
ISNAD Uğurcan, Fatma Zehra - koçak, aynur. "PİR SULTAN’IN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN İZLERİ". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 106 (2023), 27-41. https://doi.org/10.34189/hbv.106.002