Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687)
Yıl: 2023 Cilt: 0 Sayı: 80 Sayfa Aralığı: 115 - 147 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/iutd.2023000 İndeks Tarihi: 21-07-2023
Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687)
Öz: Bu çalışmanın amacı, IV. Mehmed döneminde Osmanlı’da vergi indirim taleplerine karşı merkezin politikasını açığa çıkartmaktır. Bu maksatla Osmanlı Arşivindeki konuyla ilgili dilekçeler, arzlar ve bazı mali kayıtlar incelenmiştir. Başvuru sahiplerinin fakirlik, nüfusun azalması, kıtlık, pahalılık ve hatalı kayıt gibi gerekçeler öne sürerek indirim talebinde bulunduğu anlaşılmaktadır. Merkez, gelen başvurular hakkında mali kayıtları inceleyerek, başvurularda belirtilen hususları yerinde teftiş ettirerek ya da yeni tahrirler yaptırarak karar vermiştir. Çalışmada birkaç istisna dışında neredeyse tüm indirim taleplerinin tam ya da kısmen kabul edildiği tespit edilmiştir. İndirimlerin bir kısmının ise talep edilen indirim miktarının başkalarının üzerine yüklenmesi suretiyle gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelime: Tax Deduction Requests, Negotiations, and Consensus in the Ottoman Empire (1648-1687)
Öz: The objective of this study is to reveal the governmental policy toward tax deduction demands in the Ottoman Empire during the reign of Mehmed IV. For this purpose, the study examines some relevant petitions, arzs [submissions], and financial records found in the Ottoman Archive. Applicants were found to request discounts on the grounds of poverty, depopulation, scarcity, expensiveness, and faulty registration. The government made decisions regarding incoming applications by examining financial records, conducting on-site inspections of the issues raised in the applications, or using the new tahrir [census]. The study found that, with a few exceptions, almost all requests for deductions were granted in full or in part. Some deductions were understood to have been provided by charging the amount of the requested reduction to others.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Bab-ı Defteri, Mevkufat Kalemi Defteri (D.MKF.d), 27487.
- Maliyeden Müdevver Defterler (MAD), 1045, 1053, 1059, 1198, 1408, 1552, 3618, 5483, 6630, 8477, 14680, 14709, 14739, 14747, 15010, 15028, 15039, 15042, 15059, 15071, 15198, 15203, 15563, 15979, 18177. Mühimme Defteri (A.DVNS.MHM), 97.
- Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS.MA.d), 8315; 9655, 9661.
- Ali Emiri Tasnifi
- Mehmed IV (AE.SMMD.IV), 1/103; 5/363; 16/1798; 17/1861; 21/2395; 21/2400; 22/2401; 22/2418; 22/2450; 22/2488; 22/2512; 23/2589; 25/2814; 25/2829; 25/2831; 26/2935; 28/3167; 30/3388; 34/3905; 37/4227; 37/4230; 39/4468; 40/4541; 40/4559; 41/4666; 42/4765; 44/4977; 44/5026; 67/7880; 77/9074; 83/9828; 83/9837; 83/9840; 89/10597; 90/10678; 90/10694; 92/10863; 92/10864; 93/11006; 94/11091; 98/11478; 102/11919; 102/11952; 103/12052. Cevdet Tasnifi
- Sıhhiye (C.SH), 25/1204.
- İbnülemin Tasnifi
- Dahiliye (İE.DH), 3/274; 3/276; 4/357; 5/423; 6/577.
- Ensab (İE.ENB), 2/241.
- Maliye (İE.ML), 5/356; 5/362; 5/369; 8/646; 8/645; 8/646; 8/647; 8/651; 10/858; 10/869; 10/885; 11/968; 11/973; 11/973; 15/1399; 15/1400; 20/1853; 21/1968; 26/2454; 67/6310; 67/6311. Müstediyat (İE.MT), 1/71.
- Sıhhiye (İE.SH), 1/65; 2/134.
- Şükr ü Şikâyet (İE.ŞKRT), 1/4; 1/45; 1/65; 2/115.
- Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.e.), 321/45; 476/21; 522/1; 723/43; 723/68; 831/23; 1135/50.
- Yabancı Arşivler, Bulgaristan Arşivi (YB.04.), 2/53; 2/92.
- Ağdemir, Zeynep, Vergi, Sınıf ve İsyan: 16.-18. Yüzyıllarda İngiltere, Fransa ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Vergi İsyanları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2017.
- Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celalî İsyanları, Barış, Ankara 1999.
- Bacanlı, Yaprak, “Osmanlı Devleti’nde Vergi İsyanları”, Vergi Sorunları Dergisi, 391 (2021), s. 98-109.
- Darling, Linda T., Gelir Artışı ve Kanuna Uygunluk Osmanlı İmparatorluğu’nda Vergi Toplanması ve Maliye Yönetimi 1560-1660, çev. Adnan Tonguç, Alfa Yay., İstanbul 2019.
- Faroqhi, Suraiya, “Political Activity Among Ottoman Taxpayers and the Problem of Sultanic Legitimation”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 35 (1992), s. 1-39.
- Genç, Mehmet, “İltizam”, DİA, XXII, s. 154-158.
- Güçer, Lütfi, XVI-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, Samet Matbaası, İstanbul 1964.
- İlgürel, Mücteba, “Celâ-yı Vatan”, DİA, VII, s. 238-240.
- İlkesiz Vergilere Tepkiler Vergi İsyanları, ed. Özgür Saraç - Gamze Yıldız Şeren, Efe Akademi Yayınları, İstanbul 2022.
- İnalcık, Halil, “Military and Fiscal Transformatıon in the Ottoman Empıre, 1600-1700”, Archivum Ottomanicum, 6 (1980), s. 283-337.
- İnalcık, Halil, “Cizye”, DİA, VIII, s. 45-48.
- ________, “Osmanlılarda Raiyyet Rüsûmu”, Belleten, XXIII/92 (1959), s. 575-610.
- ________, “Şikâyet Hakkı: Arz-ı Hâl ve Arz-ı Mahzarlar”, Osmanlı Araştırmaları, VII-VIII (1988), s. 33-54.
- Kocaoğlu, Burak, Osmanlı Devleti’nde Cizye Vergisi, Berikan Yay., Ankara 2018.
- Mumcu, Ahmet, Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı, Phoenix Yayınevi, Ankara 2007.
- Polat, Süleyman, “Osmanlı Devleti’nde Nüzul Vergisinin Teşkili ve Gelişimi: XVI- XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Ekonomisini Nüzul Vergisi Üzerinden Değerlendirmek”, Belleten, LXXXII /295 (2018), s. 829- 862.
- Sahillioğlu, Halil, “Avarız,” DİA, IV, s. 108, 109.
- ________, “Osmanlı Devrinde Ağırlaşan Vergilere Karşı Halkın Tepkileri I. Göç Bolu Subaşılık Aidatı”, Çele, 33 (1966), s. 9-12.
- ________, “Osmanlı Devrinde Ağırlaşan Vergilere Karşı Halkın Tepkileri II. Pazarlık (Bolu Subaşılık Maktuı, Devam)”, Çele, 35 (1966), s. 25-31.
- Sarıyıldız, Gülden, Sokak Yazıcıları Osmanlılarda Arzuhaller ve Arzuhalciler, Derlem Yayınları, İstanbul 2010.
- Tuğluca, Murat, “Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşlarında Bir Savaş Finansman Kaynağı Olarak Nefîr-i Âmm Bedeli (1688-1689)”, Osmanlı Araştırmaları, LXI (2023), s. 83-115.
- ________, 17. Yüzyıl Sonu Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Devlet-Toplum İlişkisinde Şikâyet Mekanizması ve İşleyiş Biçimi, TTK, Ankara 2020.
- Unan, Fahri, İdeal Cemiyet İdeal Devlet İdeal Hükümdar -Kınalı-zâde Ali’nin Medine-i Fâzıla’sı-, Lotus Yayınevi, Ankara 2004.
- Ursinus, Michael, “Doğal Afetler ve Tevzi: Sel, Dolu ve Fırtınalar Karşısında Oluşturulan, Klasik Çağ Sonrası Yerel Vergi Sistemleri”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, ed. Elizabeth Zachariadou, çev. G. Ç. Güven, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2001, s. 287-296.
| APA | Tuğluca M (2023). Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). , 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| Chicago | Tuğluca Murat Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). (2023): 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| MLA | Tuğluca Murat Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). , 2023, ss.115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| AMA | Tuğluca M Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). . 2023; 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| Vancouver | Tuğluca M Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). . 2023; 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| IEEE | Tuğluca M "Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687)." , ss.115 - 147, 2023. 10.26650/iutd.2023000 |
| ISNAD | Tuğluca, Murat. "Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687)". (2023), 115-147. https://doi.org/10.26650/iutd.2023000 |
| APA | Tuğluca M (2023). Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). Tarih Dergisi, 0(80), 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| Chicago | Tuğluca Murat Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). Tarih Dergisi 0, no.80 (2023): 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| MLA | Tuğluca Murat Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). Tarih Dergisi, vol.0, no.80, 2023, ss.115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| AMA | Tuğluca M Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). Tarih Dergisi. 2023; 0(80): 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| Vancouver | Tuğluca M Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687). Tarih Dergisi. 2023; 0(80): 115 - 147. 10.26650/iutd.2023000 |
| IEEE | Tuğluca M "Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687)." Tarih Dergisi, 0, ss.115 - 147, 2023. 10.26650/iutd.2023000 |
| ISNAD | Tuğluca, Murat. "Osmanlı’da Vergi̇ İndi̇ri̇m Talepleri̇, Müzakere ve Uzlaşı (1648-1687)". Tarih Dergisi 80 (2023), 115-147. https://doi.org/10.26650/iutd.2023000 |
