LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

Yazar, Çağrı; Aksoy, Tolga

LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

Çağrı Yazar, (Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Tolga AKSOY (Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi

12 1

Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 664 Sayfa Aralığı: 105 - 155 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-07-2023

LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

Öz:

Bu çalışmanın amacı OECD'nin 2018 Sağlık Sistemi Karakteristikleri Anketi'ni kullanarak Latin Ame- rika ülkeleri sa ğlık sistemlerini sınıflandırmaktır. OECD ülkelerine odaklanm ış olan literatüre Latin Amerika ülkelerini ve bu ülkelerin OECD ile karşılaştırılmasını ekleyerek katkıda bulunmak hedeflen- miştir. Anket sonuçları 21 Latin Amerika ülkesi için 0-6 arasındaki sistem göstergelerine dönüştürüle- rek sağlık politikası ve kurumlarını temsil eden 13 gösterge hesaplanmıştır. Kümeleme analizi için hi- yerarşik ve y ığınsal kümeleme ve Ward bağlantı yöntemi kullanılmıştır. Sonuçlara göre 2 ana küme ortaya çıkmaktadır. Tedarikçi seçim hakkının serbestliği, bütçe disiplini ve Sa ğlık Teknolojisi Değer- lendirme (STD) süreçlerinin rolünün öne çıktığı 7 ülkeden oluşan bir kümenin diğer Latin Amerika ülkelerinden ayrıldığı görülmektedir. Bu kümede vatandaşların finansal korunma seviyesi daha düşük olup STD ve kap ı bekçiliği gibi bazı politikalarda geri kalınmıştır. Ayrıca, kümelerin düzenleyici ya- pıları ve makro sonuçları OECD ile karşılaştırıldığında farklılıklar bulunmuştur.

Anahtar Kelime:

Öz:

This study’s purpose is to classify Latin American health systems using OECD's 2018 Health System Characteristics Survey. It is aimed to contribute to the literature which focused on OECD countries by including Latin American countries and their comparison with OECD. 13 indicators representing health policies and institutions were calculated for 21 Latin Ame- rican countries by converting survey results to system indicators between 0-6. Hierarchical and agglomerative clustering and Ward linkage method were applied for the cluster analysis. Consequently two main clusters emerged. It was observed that a cluster of 7 countries diver- ged from other Latin American countries, where freedom of supplier choice, budgetary dis- cipline and role of Health Technology Assessment (HTA) processes stood out. The level of financial protection of citizens in this cluster was lower and some policies such as HTA and gatekeeping were lagging behind. Also, regulatory structures and macro outcomes of the clusters differed compared to OECD.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ATUN, Rifat, Luiz O.M. DE ANDRADE, Gisele ALMEIDA, Daniel COTLEAR, T DMYTRACZENKO, Patricia FRENZ, Patricia GARCIA, Octavio GOMEZ-DANTES, Felicia M. KNAUL, Carles MUNTANER, Juilana B. DE PAULA, Felix RIGOLI, Pastor C.F. SERRATE and Adam WAGSTAFF; (2015), “Health-System Reform and Universal Health Coverage in Latin America”, The Lancet, 385(9974), pp.1230-1247.
BÖHM, Katharina, Achim SCHMID, Ralf GÖTZE, Cla udia LANDWEHR and Heinz ROTHGANG; (2013), “Five Types of OECD Healthcare Systems: Empirical Results of a Deductive Classification”, Health Policy, 113(3), pp.258-269.
BURAU, Viola, Robert H. BLANK and Emmanuele PAVOLINI; (2015), “Typologies of Healthcare Systems and Policies”, Ellen KUHLMANN, Robert H. BLANK, Ivy Lynn BOURGEAULT and Claus WENDT (Ed.), The Palgrave International Handbook of He- althcare Policy and Governance, Palgrave Macmillan, UK, pp. 101-115.
BURGESS, Simon, Carol PROPPER and Deborah WILSON; (2005), “Will More Choice Improve Outcomes in Education and Health Care”, http://ulsites.ul.ie/sociology/sites/de- fault/files/wp2016-01.pdf, 10.12.2022
DOCTEUR, Elizabeth and Howard OXLEY; (2003), Health-care Systems: Lessons from the Reform Experience, OECD Health Working Papers No.9, https://papers.ssrn.com/sol3/ papers.cfm?abstract_id=1329305, 19.05.2022
ELLIS, Randall P., Bruno MARTINS and Michelle M. MILLER; (2017), “Provider Payment Methods and Incentives”, Stella R. QUAH and William C. COCKERHAM (Ed.), Inter- national Encyclopedia of Public Health Second Edition, Academic Press, USA, pp. 133- 142.
EVERITT, Brian S., Sabine LANDAU, Morven LEESE and Daniel STAHL; (2011), Cluster Analysis, Fifth Edition, Wiley, UK
GAYNOR, Martin, Rodrigo MORENO-SERRA and Carol PROPPER; (2013), “Death by Market Power: Reform, Competition, and Patient Outcomes in the National Health Ser- vice”, American Economic Journal: Economic Policy, 5(4), pp.134-166.
GERDTHAM, Ulf-G. and Bengt JÖNSSON; (2000), “International Comparisons of Health Expenditure: Theory, Data and Econometric Analysis”, Anthony J. CULYER and Joseph P. NEWHOUSE (Ed.), Handbook of Health Economics Vol. 1 Part. A, Elsevier, Amster- dam, pp. 11-53.
JENSEN, Carsten; (2008), “Worlds of Welfare Services and Transfers”, Journal of European Social Policy, 18(2), pp.151-162.
JOUMARD, Isabelle, Christophe ANDRE and Chantal NICQ; (2010), Health Care Systems: Efficiency and Institutions, OECD Economics Department Working Papers No.769, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1616546, 29.05.2021
KAM, Yu Wai; (2012), “The Contribution of Health Decommodification Typologies to the Study of the East Asian Welfare Regime”, Social Policy & Administration, 46(1), pp.108- 128.
KAUFMAN, Leonard and Peter J. ROUSSEEUW; (1990), Finding Groups in Data: An Int- roduction to Cluster Analysis, Wiley, USA.
KAUTTO, Mikko; (2002), “Investing in Services in West European Welfare States”, Journal of European Social Policy, 12(1), pp.53-65.
KULESHER, Robert; (2014), “International Models of Health Systems Financing”, Journal of Hospital Administration, 3(4), pp.127-139.
KUTZIN, Joseph; (2011), “Bismarck vs. Beveridge: Is There Increasing Convergence Between Health Financing Systems”, https://www.oecd.org/gov/budgeting/49095378. pdf, 10.03.2022
LAURELL, Asa C. and Ligia GIOVANELLA; (2018), “Health Policies and Systems in Latin America”, https://oxfordre. com/publichealth/display/10.1093/acrefore/97801906323 66.001. 0001/ acrefore-9780190632366-e-60, 08.10.2021
LORENZONI, Luca, Fabrice MURTIN, Laura-Sofia SPRINGARE, Ane AURAAEN, and Frederic DANIEL; (2018), Which Policies Increase Value of Money in Health Care, OECD Health Working Papers No:104, https://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-mig- ration-health/which-policies-increase-value-for-money-in-health-care_a46c5b1f-en, 06.10.2021
LORENZONI, Luca, Diana PINTO, Frederico GUANAIS, Tomas P. RENESES, Frederic DANIEL and Ane AURAAEN; (2019), Health Systems Characteristics: A Survey of 21 Latin American and Caribbean Countries, OECD Health Working Papers No.111, https://www.oecd-ilibrary.org/content/paper/0e8da4bd-en, 13.10.2021
MEDEİROS, Joao and Christoph SCHWIERZ; (2015), Efficiency Estimates of Health Care Systems, European Commission Economic Papers 549, https://ideas.repec.org/p/euf/eco- pap/0549.html, 01.10.2021
MORAN, Michael; (2000), “Understanding the Welfare State: The Case of Health Care”, The British Journal of Politics and International Relations, 2(2), pp.135-160.
OECD; (2016), Government at a Glance: Latin America and the Caribbean 2017: Summary in English, https://www.oecd-ilibrary.org/docserandr/074ddfe3-en.pdf?expires= 1652 949375 &id=id&accname=guest&checksum=1533C2CF388D9E4E0A6CDB 71CCD 5EE8D, 16.03.2022
OECD; (2018), Health Systems Characteristics Survey [Data set], https://qdd.oecd.org/sub- ject.aspx?Subject=hsc, 27.11.2021
OECD; (2022), Health Statistics [Data set], https://www.oecd.org/health/OECD-Health- Statistics-2022-Frequently-Requested-Data.xls, 21.12.2022
OXLEY, Howard and Maitland MACFARLAN; (1 994), Health Care Reform Controlling Spending and Increasing Efficiency, OECD Economics Department Working Papers No:149, https://www.oecd-ilibrary.org/economics/health-care-reform-controlling-spen- ding-and-increasing-efficiency_338757855057, 16.12.2022
POWELL, Martin and Armando BARRIENTOS; (2004), “Welfare Regimes and the Welfare Mix”, European Journal of Political Research, 43, pp.83-105.
PROKSCH, Dorian, Julia BUSCH-CASLER, Marcus M. HABERSTROH and Andreas PINKWART; (2019), “National Health Innovation Systems: Clustering the OECD Co- untries by Innovative Output in Healthcare Using a Multi Indicator Approach”, Research Policy, 48, pp.169-179.
REIBLING, Nadine; (2010), “Healthcare Systems in Europe: Towards an Incorporation of Patient Access”, Journal of European Social Policy, 20(1), pp.5-18.
REIBLING, Nadine, Mareike ARIAANS and Claus WENDT; (2019), “Worlds of Health- care: A Healthcare System Typology of OE CD Countries”, Health Policy, 123(7), pp.611-620.
SCHMID, Achim, Mirella CACACE, Ralf GÖTZE and Heinz ROTHGANG; (2010), “Exp- laining Health Care System Change: Problem Pressure and the Emergence of Hybrid He- alth Care Systems”, Journal of Health Politics, Policy and Law, 35(4), pp.455-486.
WENDT, Claus; (2009), “Mapping European Healthcare Systems: A Comparative Analysis of Financing, Service Provision and Access to Healthcare”, Journal of European Social Policy, 19(5), pp.432-445.
WENDT, Claus; (2014), “Changing Healthcare System Types”, Social Policy & Administ- ration, 48(7), pp.864-882.
WENDT, Claus; (2019), “Healthcare”, Bent GREVE (Ed.), Routledge Handbook of the Wel- fare State, Routledge, New York, pp. 407-417.
WENDT, Claus, Lorraine FRISINA and Heinz ROTHGANG; (2009), “Healthcare System Types: A Conceptual Framework for Comparison”, Social Policy & Administration, 43(1), pp.70-90.
WHO; (2021), UHC service coverage index [Data set], https://www.who.int/data/gho/indi- cator-metadata-registry/imr-details/4834, 08.04.2022
WHO; (2022a), Global Health Expenditure Database [Data set], https://apps.who.int/nha/da- tabase/Select/Indicators/en, 04.04.2022
WHO; (2022b), Health Topics: Health Technology Assessment, https://www.who.int/he- alth-topics/health-technology-assessment#tab=tab_1, 16.12.2022
World Bank; (2022a), Life Expectancy at Birth, Total (Years) [Data set], https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.LE00.IN, 14.12.2022
World Bank; (2022b), Mortality Rate, Infant (per 1,000 live births [Data set], https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.IMRT.IN, 14.12.2022

APA	Yazar Ç, Aksoy T (2023). LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. , 105 - 155.
Chicago	Yazar Çağrı,Aksoy Tolga LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. (2023): 105 - 155.
MLA	Yazar Çağrı,Aksoy Tolga LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. , 2023, ss.105 - 155.
AMA	Yazar Ç,Aksoy T LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. . 2023; 105 - 155.
Vancouver	Yazar Ç,Aksoy T LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. . 2023; 105 - 155.
IEEE	Yazar Ç,Aksoy T "LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI." , ss.105 - 155, 2023.
ISNAD	Yazar, Çağrı - Aksoy, Tolga. "LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI". (2023), 105-155.

APA	Yazar Ç, Aksoy T (2023). LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, (664), 105 - 155.
Chicago	Yazar Çağrı,Aksoy Tolga LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi , no.664 (2023): 105 - 155.
MLA	Yazar Çağrı,Aksoy Tolga LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, vol., no.664, 2023, ss.105 - 155.
AMA	Yazar Ç,Aksoy T LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. 2023; (664): 105 - 155.
Vancouver	Yazar Ç,Aksoy T LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. 2023; (664): 105 - 155.
IEEE	Yazar Ç,Aksoy T "LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI." Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, , ss.105 - 155, 2023.
ISNAD	Yazar, Çağrı - Aksoy, Tolga. "LATİN AMERİKA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN KÜMELEME ANALİZİ YOLUYLA SINIFLANDIRILMASI VE OECD SAĞLIK SİSTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI". Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi 664 (2023), 105-155.