Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü

Özlem KARAIRMAK, (Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli, Türkiye)
RAHŞAN SİVİŞ ÇETİNKAYA (Uludağ Üniversitesi, Bursa, Türkiye)
Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
115 0
Yıl: 2011 Cilt: 4 Sayı: 35 Sayfa Aralığı: 30 - 43 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü

Öz:
Bu çalışmada, psikolojik sağlamlık değişkeninin benlik saygısı, olumlu duygular ve denetim odağı ile ilişkisi incelenmektedir. Çalışma grubunu (N=363), 1999 depremini yaşamış 224 erkek ve 138 kadın oluşturmaktadır. Araştırmada psikolojik sağlamlık, Ego-Sağlamlığı Ölçeği (Block ve Kremen, 1996) ile ölçülmüştür. Katılımcıların benlik saygısı düzeylerini ölçmede, Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği (Kısa Fornı) kullanılmıştır. Olumlu ve olumsuz duygular, Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği (Watson, Clark ve Tellegen, 1988) ile ölçülmüştür. Rotter'm İç-Dış Denetim Odağı Ölçeği (Rotter, 1966) ise, katılımcıların denetim odaklarının belirlenmesinde kullanılmıştır. Benlik saygısı ve denetim odağı, bireyin öznel algılarına dayanan ve inançlarının yansıtıldığı bilişsel boyutu oluşturmuştur. Modelin ikinci boyutunda, kişinin kendine yönelik algılarının duygularına etki ettiği varsayılmıştır. Son olarak, ilk iki varsayımın doğrulanmasına bağlı olarak bilişsel ve duyuşsal boyutlar arasındaki etkileşim sayesinde yeni bir bilişsel değerlendirme süreci yaşanacağı sınanmıştır. Kuramsal olarak desteklenen bir model, yol analizi ile test edilmiştir. Model test etme çalışmasında Lisrel 8.5 kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki önerilen ilişkiler covaıyans matriksi kullanılarak test edilmiştir. Modelde yer alan pozitif ve negatif duyguların aracı değişken rolleri test edilmiştir. Benlik saygısı ve denetim odağının bilişsel etkenler olarak duygular üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Hem olumlu, hem de olumsuz duyguların psikolojik sağlamlığı yordadığı sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelime: pozitif psikoloji psikolojik dayanıklılık olumlu ve olmusuz duygu ölçeği benlik saygısı rosenberg benlik saygısı ölçeği rotter iç-dış kontrol odağı ölçeği denetim odağı Ego Sağlamlığı Ölçeği bilişsel - davranışçı model travmatik yaşantılar

The effects of self-esteem and locus of control on resilience: the mediating role of affects

Öz:
This study examines the relationship of psychological resilience to self-esteem, and positive and negative affect. A theoretically-supported model is tested via path analysis. Participants were survivors of the 1999 earthquake (N=363, 224 men and 138 women). Psychological resilience was measured by Ego-Resilience Scale (Block & Kremen, 1996). Rosenberg Self-Esteem Inventory (Short form) was used in measuring self-esteem levels of the participants. Positive and Negative Affect Scale (Watson, Clark & Tellegen, 1988) was used in order to measure positive and negative affect. Rotter's Internal-External Locus of Control Scale (Rotter, 1966) was used to identify participants' locus of control. Self-esteem and locus of control formed the cognitive dimension which is based on subjective perceptions and beliefs. In the second dimension, it is assumed that self-perceptions have great impact on emotions. Finally, it is tested that, depending on the verification of the first two assumptions, a new cognitive evaluation is experienced because of the interaction of cognitive and affective dimensions. Lisrel 8.5 was used in testing the model. The relationships between the concepts mentioned above were tested using covariance matrix. The mediating role of the positive and negative affect was tested in the model. Self-esteem and locus of control as cognitive factors are related to affect dimension. Both positive and negative affect predicted resilience.
Anahtar Kelime: self esteem rosenberg self esteem scale rotter's internal-external locus of control scale locus of control Ego Resiliency Scale cognitive - behavioral model traumatic experiences positive psychology psychological resilience positive and negative affect schedule

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Baron, R. M., ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
  • Baumeister, R. F. ve Exline, J. J. (2000). Self-control, morality and human strength. Journal of Social and Clinical Psychology, 19, 29-42.
  • Beasley, M., Thompson, T. ve Davidson, J. (2003). Resilience in response to life stress: the effects of coping style and cognitive hardiness. Personality and Individual Differences, 34, 77-95.
  • Benard, B. (2004). Resiliency: What We Have Learned. San Francisco: WestEd Publishers.
  • Bentler, P.M. (1990). Comparative fit indexes in structural models. Psychological Bulletin, 107 (2), 238-246.
  • Block, J. ve Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 2, 349-361.
  • Bollen, K. A. (1989). Structural equations with latent variables. NY: Wiley.
  • Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events? American Psychologist, 59, 20-28.
  • Cacioppo, J.T., Gardner, W.L. ve Berntson, G.G. (1999). The affect system has parallel and integrative ..processing components: Form follows function. Journal of Personality and Social Psychology, 76, 839-855.
  • Campbell-Sills, L., Cohan, S. L. ve Stein, M. B. (2006). Relationship of resilience to personality, coping, and psychiatric symptoms in young adults. Behaviour Research and Therapy, 44, 585-599.
  • Carver, C. S. ve Scheier, M.F. (1990). Origins and functions of positive and negative affect: A control -process view. Psychological Review, 97, 19-35.
  • Connolly, J. J., ve Viswesvaran, C. (2000). The role of affectivity in job satisfaction: A meta-analysis. Personality and Individual Differences, 29, 265-281.
  • Connor, K. M. (2006). Assessment of resilience in the aftermath of trauma. The Journal of Clinical Psychiatry, 67, 2, 46-49.
  • Corwyn, R. F. (2000). The factor structure of global self-esteem among adolescents and adults. Journal of Research in Personality, 34, 357-379.
  • Crocker, J. ve Park, L. E. (2004). The costly pursuit of self-esteem. Psychological Bulletin, 130, 392-414.
  • Çeçen, R. (2008). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumunu yordamada bireysel bütünlük (tutarlılık) duygusu, aile bütünlük duygusu ve benlik saygısı. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 4 (1), 19-30.
  • Çuhadaroglu, F. (1986). Ergenlerde benlik saygısı. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
  • Dağ, İ. (1991). Rotter'in Îç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ)'nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Psikoloji Dergisi, 7, 26, 10-16.
  • Diener, E. ve Seligman, M. E. P. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13, 81-84.
  • Drapeaua, S., Saint-Jacques, M., Le'pinea, R., Be'gin, G. ve Bernard, G. (2007). Processes that contribute to resilience among youth in foster care. Journal of Adolescence, 30, 977-999.
  • Dubois, D. L. ve Flay, B. R. (2004). The healthy pursuit of self-esteem: Comment on and alternative to the Crocker and Park (2004) formulation. Psychological Bulletin, 130, 415-420.
  • Ellis, A. (1994). Reason and emotion in psychotherapy revised. New York: Carol Publishing.
  • Ero1, A. Toprak, G. Yazıcı, F. ve Erol, S. (2000). Üniversite Öğrencilerinde Yeme Bozukluğu Belirtilerini Yordayıcı Olarak Kontrol Odağı ve Benlik Saygısının Karşılaştırılması, Kilinik Psikiyatri, 3, 147-152.
  • Fergusson, D. M. ve Lynskey, M. T. (1996). Adolescent resiliency to family adversity. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 37, 281-292.
  • Fredrickson, B. (2001). The role of positive emotions in positive psychology. American Psychologist, 56, 218-226.
  • Gençöz, T. (2000). Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15, 9-26.
  • Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerinde bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, 28, 113-128.
  • Hamarta, E., Arslan, C., Saygın, Y. ve Özyeşil, Z. (2009). Benlik saygısı ve akılcı olmayan inançlar bakımından üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma yaklaşımlarının analizi. Değerler Eğitimi, 7, 18,25-42.
  • Karaırmak, Ö. ve Korkut, F. (2009). Tinsellik ölçeğinin psikometrik özellikleri: açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi. X. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Kitapçığı. 21-23 Ekim, Çukurova University, Adana, Türkiye, (s. 153)
  • Karaırmak, Ö. ve Siviş-Çetinkaya, R. (2009). Deprem deneyimini yaşamış yetişkinlerin bağlanma stilleri ve psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişki. XVII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı Kitapçığı. 1-3 Ekim Ege Üniversitesi, Kuşadası, (s. 74-75)
  • Karaırmak, Ö. (2007). Investigation of personal qualities contributing to psychological resilience among earthquake survivors: A model testing study. (Deprem yaşamış bireylerde psikolojik sağlamlığa etki eden kişisel faktörlerin incelenmesi: Bir model test etme çalışması) Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
  • Karaırmak, Ö. (2007b). Connor-Davidson psikolojik sağlamlık ölçeğinin Türkçe versiyonun geçerlilik ve güvenirliği: Travma örnekleminde doğrulayıcı faktör analizi. IX. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Kitapçığı.
  • Kumpfer, K. L. (1999). Factors and processes contributing to resilience: The resilience framework. In M. D. Glantz, & J. L. Johnson, (Eds), Resilience and development: Positive life adaptations (pp. 179-224). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
  • Luthar, S. S. (1999). Measurement issues in the empirical study of resilience: An overview. In M. Glanz, & J. L. Johnson (Eds.), Resilience and development: Positive life adaptations (pp. 129-160). New York: Plenum.
  • Magnus, K. B., Cowen, E. L., Wyman, P. A., Fagcn, D. B., & Work, W. C. (1999). Correlates of resilient outcomes among highly stressed African American and White urban children. Journal of Community Psychology, 27(4), 473-488.
  • Mahoney, M. J. (1995). The cognitive and constructive psychotherapies: Contexts and challenges. In M. Mahoney (Ed.), Cognitive and Constructive Psychotherapies (sayfa 195-208). New York: Springer Publishing Company.
  • Martin-Krumm, C. P., Sarrazin, P. G., Peterson, C., ve Famose, J. (2003). Explanatory style and resilience after sports failure. Personality and Individual Differences, 35, 1685-1695.
  • Parker, G. R., Cowen, E. L., Work, W. C. ve Wyman, P. A. (1990). Test correlates of stress-resilience among urban school children. Journal of Primary Prevention, 11, 19-35.
  • Pfeiffer, S. M. ve Wong, P. T. (1989). Multidimensional jealousy. Journal of Social and Personal Relationships, 6, 181-196.
  • Pyszczynski, T., Greenberg, J., Solomon, S., Arndt, J. ve Schimel, J. (2004). Why do people need self-esteem? A theoretical and empirical review. Psychological Bulletin, 130, 435-468.
  • Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
  • Rotter, J.B. (1966). Generalized expectancies for internal vs. external control of reinforcement. Psycohological Monographs 80, 1-28.
  • Sacker, A. ve Schoon, I. (2007). Educational resilience in later life: Resources and assets in adolescence and return to education after leaving school at age 16. Social Science Research, 36, 873-896.
  • Schumacker, R.E., ve Lomax, R.G. (1996). A beginners guide to structural equation modeling. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Readable introduction to use of EQS 5.0 or LISREL8-SIMPLIS.
  • Seligman, M. ve Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55, 5-14.
  • Sullivan, M. D, LaCroix, A. Z., Russo, J. E. ve Walker, E. A. (2001). Depression and self-reported physical health in patients with coronary disease: Mediating and moderating factors. Psychosomatic Medicine: Journal of Biobehavioral Medicine, 63,248-256.
  • Şahin, N. H., Basım, H. N.y ve Çetin, F. (2009). Kişilerarası Çatışma Çözme Yaklaşımlarında Kendilik Algısı ve Kontrol Odağı. Türk Psikiyatri Dergisi 20 (2): 153-163.
  • Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Teniel İlkeler ve. LÎSREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınevi.
  • Tajfel, H. ve Turner, J. C. (1986). The social identity theory of intergroup behaviour. Worchel, S. ve Austin, W. G. Psychology of intergroup relations (İkinci Baskı, s. 7-24). Chicago: Nelson-Hall.
  • Terzi, Ş. (2006). Kendini toparlama gücü ölçeği'nin uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, 26, 77-86.
  • Tuğrul, C. (1994). Alkoliklerin çocuklarının aile ortamındaki stres kaynaklan, etkileri ve stresle başa çıkma yollan. Türk Psikoloji Dergisi, 9, 57-73.
  • Tusaie, K. R. ve Patterson, K. (2006)1 Relationships among trait, situational, and comparative optimism: clarifying concepts for a theoretically consistent and evidence-based intervention to maximize resilience. Archives of Psychiatric Nursing, 20, 3, 144-150.
  • Watson,D. Clark, L. A. veTellegen, A. (1988). Development and validation of a brief measure of positive and negative affect: The PANAS Scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 1063-1070.
  • Watson, D., ve Clark, L. A. (1984). Negative affectivity: The disposition to experience aversive emotional states. Psychological Bulletin, 96,465-490.
  • Watson, D., ve Tellegen, A. (1985). Toward a consensual structure of mood. Psychological Bulletin, 98, 219-235.
  • Yalım, D. (2007). First year college adjustment: The role of coping, ego resiliency, optimism and gender. (Üniversite birinci sınıf öğrencilerinin uyumu: Psikolojik sağlamlık, başa çıkma, iyimserlik ve cinsiyetin rolü). Basılmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
  • Yüksel, G. (2002). Üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeylerini etkileyen faktörler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 37-57.
APA KARAIRMAK Ö, SİVİŞ ÇETİNKAYA R (2011). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. , 30 - 43.
Chicago KARAIRMAK Özlem,SİVİŞ ÇETİNKAYA RAHŞAN Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. (2011): 30 - 43.
MLA KARAIRMAK Özlem,SİVİŞ ÇETİNKAYA RAHŞAN Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. , 2011, ss.30 - 43.
AMA KARAIRMAK Ö,SİVİŞ ÇETİNKAYA R Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. . 2011; 30 - 43.
Vancouver KARAIRMAK Ö,SİVİŞ ÇETİNKAYA R Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. . 2011; 30 - 43.
IEEE KARAIRMAK Ö,SİVİŞ ÇETİNKAYA R "Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü." , ss.30 - 43, 2011.
ISNAD KARAIRMAK, Özlem - SİVİŞ ÇETİNKAYA, RAHŞAN. "Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü". (2011), 30-43.
APA KARAIRMAK Ö, SİVİŞ ÇETİNKAYA R (2011). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 30 - 43.
Chicago KARAIRMAK Özlem,SİVİŞ ÇETİNKAYA RAHŞAN Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4, no.35 (2011): 30 - 43.
MLA KARAIRMAK Özlem,SİVİŞ ÇETİNKAYA RAHŞAN Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, vol.4, no.35, 2011, ss.30 - 43.
AMA KARAIRMAK Ö,SİVİŞ ÇETİNKAYA R Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 2011; 4(35): 30 - 43.
Vancouver KARAIRMAK Ö,SİVİŞ ÇETİNKAYA R Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 2011; 4(35): 30 - 43.
IEEE KARAIRMAK Ö,SİVİŞ ÇETİNKAYA R "Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü." Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4, ss.30 - 43, 2011.
ISNAD KARAIRMAK, Özlem - SİVİŞ ÇETİNKAYA, RAHŞAN. "Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü". Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4/35 (2011), 30-43.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 16:42

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları