Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma

Basım, H. Nejat; ÇETİNİ, Fatih; AYDOĞAN, Oğuz

Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma

Fatih ÇETİNİ, (Kara Harp Okulu,Ankara,Türkiye)

H. Nejat BASIM, (Başkent Üniversitesi, Ankara, Türkiye)

Oğuz AYDOĞAN (Kara Harp Okulu,Ankara,Türkiye)

Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

5 1

Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 25 Sayfa Aralığı: 61 - 70 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma

Öz:

Günümüzde insan faktörünün örgütsel bağlamdaki rolünün artmasıyla birlikte, çalışan ile örgüt arasındaki uyumun bir göstergesi olan örgütsel bağlılık kavramının giderek önem kazandığı görülmektedir. Bununla birlikte, modern çağın ortaya çıkardığı sürekli değişim ve belirsizlik ortamı, çalışan ile örgüt arasındaki uyumlu ilişkiyi etkileyerek, tükenmişlik kavramının bu süreçteki rolünün dikkate alınmasını adeta zorunlu kılmaktadır. Bu doğrultuda çalışanların örgütsel bağlılık duygularıyla tükenmişlik duyguları arasındaki ilişkilerin ortaya çıkarılması ve irdelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada Allen ve Meyer (1990) tarafından ortaya konan örgütsel bağlılık boyutları ile Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen tükenmişlik boyutları arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemi 13 ayrı ilköğretim okulunda görevli ve yaş aralığı 22 ile 64 arasında değişen toplam 349 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada örgütsel bağlılık ve tükenmişlik boyutları arasındaki ilişkilerin incelenmesi için anket yöntemi kullanılmış olup, Allen ve Meyer Örgütsel Bağlılık Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Envanteri ile elde edilen veriler SPSS 15.0 ve LISREL 8.30 istatistik programları kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonunda elde edilen bulgular, örgütsel bağlılık boyutları ve tükenmişlik boyutları arasında çeşitli seviyelerde anlamlı ilişkilerin olduğunu göstermiştir. Özellikle duygusal bağlılığın, tükenmişlik boyutlarından duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı hissi azalmasını; devam bağlılığının ise, duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı hissi azalmasını yordadığı belirlenmiştir. Diğer taraftan, normatif bağlılığın, tükenmişlik boyutlarından sadece duygusal tükenme boyutu üzerinde yordama becerisine sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Tüm bu bulgular tükenmişlik boyutlarının açıklanmasında örgütsel bağlılık değişkeninin önemli etkileri olduğunu göstermiş ve çalışma sonucunda elde edilen tüm bu bulgular ilgili yazında yapılan çeşitli çalışmalardaki bulgular ışığında tartışılmıştır

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Allen, N. J. & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, Vol. 63, 1-18.
Bakker, A. B., Schaufeli, W. B., Demerouti, E., Janssen, P. M. P.,Van Der Hulst, R. & Brouwer, J. (2000). Using equity theory to examine the difference between burnout and depression. Anxiety, Stress and Coping, Vol. 13, 247-268.
Basım H. N., & Şeşen, H. (2005). Çalışma yaşamında tükenmişlik: Sosyal hizmet uzmanları ile hemşireler üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, Vol. 16(2), 57-70.
Basım H. N., & Şeşen, H. (2009). Tükenmişliğin örgüt içi girişimciliğe etkisi: Sağlık sektöründe bir araştırma. ODTÜ Gelişme Dergisi, Vol. 35 (Muhan Soysal Özel Sayısı), 41-57.
Balay, R. (2000). Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Becker, T., Billings, E., Eveleth, D. & Gilbert, N. (1996). Foci and bases of employee commitment: Implications for job performance. Academy of Management Journal, Vol. 39(2), 464-482.
Carroll, J. F. X. & White, W. L. (1982). Theory building: Integrating and environmental factors within an ecological framework. In W. S. Paine (Ed.), Job Stress and Burnout: Research, Theory, and Intervention Perspectives (41-61). California: Sage Publications.
Chuo, S. (2003). “The Relationship Between Organizational Commitment and Burnout” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Alliant International University Los Angeles, Los Angeles.
Cordes, C. L. & Dougherty T. W. (1993). A review and an integration of research on job burnout. The Academy of Management Review, Vol. 18(4), 621-656.
Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. İçinde R. Bayraktar ve İ. Dağ (Der.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (143-154) Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Feather, N. T. & Rauter, K. A. (2004). Organizational citizenship behaviours in relation to job status, job insecurity, organizational commitment and identification, job satisfaction and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, Vol. 77, 81-94.
Fogarty, T. J., Singh, J., Rhoads, G. & Moore, R. (2000). Antecedents and consequences of burnout in accounting: Beyond the role stress model. Behavioral Research in Accounting, Vol. 12, 31-67.
Freudenberger, H. J. & North, G. (1986). Women’s burnout: How to spot it, how to reverse it, and how to prevent it. New York: Penguin Books.
Haley, G. R. (2003). “The Relationship Between Burnout and Organizational Commitment in Academic Oncologists” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Nova Southeastern University, Florida.
Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinde tükenmişlik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
İnce, M. & H. Gül (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık. Konya: Çizgi Kitabevi. Kalliath, T. J., O'driscoll, M. P. & Gillespie, D. F. (1998) The relationship between burnout and organizational commitment in two samples of health professionals. Work & Stress, Vol. 12(2), 179 – 185.
King, R. C. & Sethi, V. (1997). The moderating effect of organizational commitment on burnout in information systems professionals. European Journal of Information Systems, Vol. 6(2), 86-96.
Leiter, M. P. & Maslach, C. (1988). The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment. Journal of Organizational Behavior, Vol. 9(4), 297-308.
Liu, H. (1996). “Burnout and Organizational Commitment among Staff of Publicly Funded Substance Abuse Treatment Programs” Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Maryland, College Park, Maryland.
Low, G., Cravens, D., Grant, K. & Moncrief, W. (2001). Antecedents and consequences of salesperson burnout. European Journal of Marketing, Vol. 35(5/6), 587-611.
Maslach, C. & Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Maslach, C., Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, Vol. 52, 397-422.
Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and intervention. Current Directions of Psychological Science, Vol. 12(5), 189-192.
Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 12, 99-113.
Meyer, J. P. & Allen, N. J. (1997). Commitment in the workplace: Theory, research and application, Thousand Oaks: Sage Publications.
O’Reilly III, C. & Chatman, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment: The effects of compliance, identification, and internalization on prosocial behavior. Journal of Applied Psychology, Vol. 71(3), 492-499.
Önder, Ç. & Basım, H. N. (2008). Examination of developmental models of occupational burnout using burnout profiles of nurses. Journal of Advanced Nursing, Vol. 64(5), 514–523.
Pines, A. & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures, New York: The Free Press. Salancik, G.R. (1977). Commitment is too easy. Organizational Dynamics, Vol. 6(1), 62-80.
Schappe, S. P. (1998). The influence of job satisfaction, organizational commitment, and fairness perceptions on organizational citizenship behavior. The Journal of Psychology, Vol. 132(3), 277-290.
Singh, J., Goolsby, J. R. & Rhoads, G. K. (1994). Behavioral and psychological consequences of boundary spanning burnout for customer service represantatives. Journal of Marketing Research, Vol. 31(4), 558-569.
Siu, O. (2003). Job stress and job performance among employees in Hong Kong: The role of Chinese work values and organizational commitment. International Journal of Psychology, Vol. 38(36), 337-347.
Somech, A. & Bogler, R. (2002). Antecedents and consequences of teacher organizational and professional commitment. Educational Administration Quarterly, Vol. 38(4), 555-577.
Sommers, M. J. (1995). Organizational commitment, turnover and absenteeism: An examination of direct and interaction effects. Journal of Organizational Behavior, Vol. 16, 16-49.
Steers, R. M. (1981). Introduction to organizational behavior. Santa Monica-California: Goodyear Publishing Company Inc.
Tan, D. S. K. & Akhtar, S. (1998). Organizational commitment and experienced burnout: An exploratory study from a Chinese cultural perspective. The International Journal of Organizational Analysis, Vol. 6(4), 310-333.
Wasti, A. S. (2003). Organizational commitment, turnover intentions and the influence of cultural values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, Vol. 76, 303-321.
Wasti, A. S. (1999). “Organizational Commitment in a Collectivist Culture: The Case of Turkey” Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Illionis, Urban-Illinois.
Zhang, K. & Ma, H. (2010) An Empirical Analysis on the Relationship Between Job Burnout and Organizational Commitment, http://www.seiofbluemountain.com/search/download/file.php?id=4483, Erişim tarihi: 20.08.2010.

APA	ÇETİNİ F, Basım H, AYDOĞAN O (2011). Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. , 61 - 70.
Chicago	ÇETİNİ Fatih,Basım H. Nejat,AYDOĞAN Oğuz Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. (2011): 61 - 70.
MLA	ÇETİNİ Fatih,Basım H. Nejat,AYDOĞAN Oğuz Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. , 2011, ss.61 - 70.
AMA	ÇETİNİ F,Basım H,AYDOĞAN O Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. . 2011; 61 - 70.
Vancouver	ÇETİNİ F,Basım H,AYDOĞAN O Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. . 2011; 61 - 70.
IEEE	ÇETİNİ F,Basım H,AYDOĞAN O "Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma." , ss.61 - 70, 2011.
ISNAD	ÇETİNİ, Fatih vd. "Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma". (2011), 61-70.

APA	ÇETİNİ F, Basım H, AYDOĞAN O (2011). Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(25), 61 - 70.
Chicago	ÇETİNİ Fatih,Basım H. Nejat,AYDOĞAN Oğuz Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 0, no.25 (2011): 61 - 70.
MLA	ÇETİNİ Fatih,Basım H. Nejat,AYDOĞAN Oğuz Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.25, 2011, ss.61 - 70.
AMA	ÇETİNİ F,Basım H,AYDOĞAN O Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2011; 0(25): 61 - 70.
Vancouver	ÇETİNİ F,Basım H,AYDOĞAN O Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2011; 0(25): 61 - 70.
IEEE	ÇETİNİ F,Basım H,AYDOĞAN O "Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma." Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0, ss.61 - 70, 2011.
ISNAD	ÇETİNİ, Fatih vd. "Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25 (2011), 61-70.