Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 50 Sayfa Aralığı: 7 - 31 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26570/isad.1325120 İndeks Tarihi: 24-08-2023
Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri
Öz: Arap yarımadasının güneydoğusunda yer alan Uman’ın İslamiyet ile tanışması Hz. Peygamber döneminde başlamıştır. Bölge, ilk asırlardan itibaren İbâzîliğin en önemli merkezlerinden biri olmuştur. Mezkûr mezhep zamanla farklı bölgelere yayılmış ve günümüze kadar gelmiştir. Söz konusu bölgede asırlarca varlığını korumayı başaran İbâzîlik, günümüzde Uman’ın resmî olarak desteklediği bir hüviyete sahiptir. İbâzîler tarih boyunca azınlıkta kalmış ama İbâzî toplumunun ihtiyaçlarını giderecek entelektüel bir literatür oluşturmayı başarmıştır. Bu literatürde tefsir çalışmalarının diğer alanlara kıyasla daha zayıf bir halka oluşturduğu söylenebilir. İbâzîler’e göre Uman’da tespit edilmiş, İbâzî bir müellifin yazdığı ilk tam tefsir, Saîd b. Ahmed el-Kindî’ye (ö. 1207/1792) aittir. Kindî’nin söz konusu tefsiri kısa ve özlü bir tefsir olup kendi dönemindeki İbâzî tefsir yaklaşımını tespit etme açısından önem arzetmektedir. Müfessir bu tefsirinde İbâzî din anlayışını esas almakla beraber diğer mezheplerin kaynaklarını da kullanmış ve mezhepler arası polemiklerden uzak durmaya çalışmıştır. Eserin önemli özelliklerinden biri, İbâzî olmayan kaynaklardan yapılan iktibasların mezhep esaslarına uygun hale getirilerek aktarılmasıdır. Bu araştırmada Kindî’nin tefsiri esas alınarak, dönemindeki İbâzî tefsir anlayışı, gerektiğinde farklı mezheplere ait çalışmalarla mukayese edilerek incelenmiştir.
Anahtar Kelime: Applying Sectarian Preferences in Exegesis: Saīd b. Ahmed el-Kindī’s İbādī Commentary
Öz: Oman, located in the southeast of the Arabian Peninsula, was introduced to Islam du- ring the Prophet’s era. While the Ibādīs have remained a minority throughout history, they have managed to establish an intellectual literature to meet the needs of their community. That said, tafsīr (exegesis) studies constitute one of the weaker areas of focus in this literature compared to the other fields of the Islamic sciences. According to the Ibādīs, the first complete tafsir work written by an Ibādī author from Oman be- longs to Saʿīd ibn Aḥmad al-Kindī (d. 1207/1792). While al-Kindī’s tafsir is a short and concise, it is important in terms of identifying the Ibādī approach to exegesis studies in his time. In this work, the exegete (mufassir) incorporated sources from other sects as well as the Ibādī understanding of Islam, attempting to evade inter-sectarian pole- mics. One of the important features of the work is that the quotations from non-Ibādī sources are adapted to the principles of the sect. In this study, based on al-Kindī’s tafsīr, the Ibādī understanding of tafsīr in his period is analyzed, comparing it with the works of different sects when applicable.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ağırkaya, Güven, “Ehl-i Sünnet Tesmiyesinin Mezhebi Tefsirlerdeki İzdüşümleri”, Pamukkale Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/1 (2020): 873-898.
- Ağırkaya, Güven, “Hâricî ve İbâzî Tefsire Dair Bir Literatür Denemesi”, Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 5/2 (2019): 1299-1334.
- Ağırkaya, Güven, “İbâzî Tefsirlerde Vahiy Telakkisi”, Vahiy ve Gelenek: Vahyi Anlama Yolunda-3, ed. M. Raşit Akpınar - Mustafa Yüceer, İstanbul: Siyer Yayınları, 2022, s. 125-144.
- Ağırkaya, Güven, “Öteki Algısının Tefsirdeki Yansımaları: Şîa Örneği”, Pamukkale Üniversitesi İlahi- yat Fakültesi Dergisi, 7/2 (2020): 1435-1456.
- Albayrak, İsmail, İbadi Tefsir Geleneği: Tarihsel Bir Bakış, İstanbul: Akademi Titiz Yayınları, 2018.
- A‘veşt, Bükeyr b Saîd, Dirâsât İslâmiyye fi’l-usûli’l-İbâziyye, Kahire: Mektebetü Vehbe, 1408/1988.
- Aydemir, Abdullah, Tefsîrde İsrâîliyyat, İstanbul: Beyan Yayınlari, 2000.
- Behhâz, İbrâhim b. Bükeyr v.dğr., Mu‘cemü’l-mustalahâti’l-İbâziyye, I-II, Saltanatu Uman: Vizâre- tü’l-Evkāf ve’ş-şuûni’d-dîniyye, 2001.
- Beyzâvî, Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl, nşr. M. Abdurrahman el-Mar‘aşlî, I-V, Beyrut: Dâru ih - yâi’t-türâsi’l-Arabî, t.y.
- Birışık, Abdulhamit, “İsrâiliyat”, DİA, 2001, XXIII, 199-202.
- Birışık, Abdulhamit, “Ulûmü’l-Kur’ân”, DİA, 2012, XLII, 132-135.
- Buhârî, Muhammed b. İsmâil, Sâhîhu’l-Buhârî, nşr. M. Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, I-IX, Beyrut: Dâru tavkı’n-necât, 1422.
- Ettafeyyiş, Himyânü’z-zâd ilâ dâri’l-meâd, I-XV, Maskat: Vizâretü’t-türâsi’l-kavmî ve’s-sekāfe, 1401- 1411/1980-91.
- Ettafeyyiş, Şerhu Akīdeti’t-tevhîd, nşr. Mustafa b. Nâsır Vînten, Gerdaye: Neşru Cem‘iyyeti’t-türâs, 1422/2001.
- Kindî, Saîd b. Ahmed b. Saîd, et-Tefsîrü’l-müyesser li’l-Kur’âni’l-Kerîm, nşr. Mustafa b. Muhammed Şerîfî - Muhammed b. Mûsâ Bâbâammî, I-III, Karâra: Cem‘iyyetü’t-türâs, 1418/1998.
- Kindî, Süleyman b. Hamûd b. Ahmed, el-Elbâb fî zikri nesebi’l-ehl ve’l-ahbâb, b.y.: y.y., t.y.
- Nâsır, M. Sâlih - Sultan b. Mübârek Şeybânî, Mu‘cemü a‘lâmi’l-İbâziyye mine’l-karni’l-evvel el-hicrî ile’l-asri’l-hâzır -kısmü’l-meşrik-, Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 2006.
- Nesefî, Ebü’l-Berekât, Medârikü’t-tenzîl ve hakāiku’t-te’vîl, nşr. Yûsuf Ali Büdeyvî, I-III, Beyrut: Dâ- rü’l-kelimi’t-tayyib, 1419/1998.
- Nüveyhiz, Âdil, Mu‘cemü’l-müfessirîn min sadri’l-İslam hatte’l-asri’l-hâzır, I-II, Beyrut: Müessesetü Nüveyhiz, 1408/1988.
- Öz, Mustafa, Başlangıçtan Günümüze İslâm Mezhepleri Tarihi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014. Öz, Mustafa, “Teberrî”, DİA, 2011, XL, 214-215.
- Râşidî, Saîd b. Müslim, Saîd b. Ahmed el-Kindî ve menhecühû fi’t-tefsîr min hilâli tefsîrihi’l-müsemmâ “et-Tefsîrü’l-müyesser li’l-Kur’âni’l-Kerîm” (yüksek lisans tezi), Câmiatü Ümmi Dermâni’l-İslâ- miyye, 2007.
- Sa‘dî, Fehd b. Ali b. Hâşil, Kāmûsü’t-türâs, Maskat: Zâkiratü Uman, 2017.
- Sâlimî, Behcetü’l-Envâr, nşr. Ali b. Saîd b. Mes‘ûd el-Gāfirî, b.y.: y.y., t.y.
- Süyûtî, el-İtkān fî ulûmi’l-Kur’ân, I-IV, nşr. M. Ebü’l-Fazl İbrâhim, Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye- tü’l-âmme li’l-kitâb, 1394/1974.
- Şengül, İdris, “Kıssa”, DİA, 2022, XXV, 498-500.
- Şerîfî, Muhammed - Muhammed b. Mûsâ Bâbâammî, “Mukaddime”, Kindî, Saîd b. Ahmed b. Saîd, et-Tefsîrü’l-müyesser li’l-Kur’âni’l-Kerîm içinde, I, 13-16.
- Şeybânî, Sultan b. Mübârek, el-İntâcü’l-İbâzî fî ilm’t-tefsîr, Uman: Vizâretü’l-Evkāf ve’ş-şuûni’d-dî- niyye, 2001.
- Vercelânî, Ebû Ya‘kūb, ed-Delîl ve’l-burhân, I-III, Uman: Vizâretü’t-türâsi’l-kavmî ve’s-sekāfe, 1997.
- Yavuz, Yusuf Şevki, “İ‘câzü’l-Kur’ân”, DİA, 2000, XXI, 403-406.
- Zemahşerî, el-Keşşâf an hakāiki gavâmizi’t-tenzîl, I-IV, Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, 1407/1987.
- Zerkeşî, Bedreddin, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, nşr. M. Ebü’l-Fazl, I-IV, Kahire: Dâru ihyâi’l-kütü- bi’l-Arabiyye, 1367-78/1957.
- Zürkānî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân, I-II, Kahire: Dâru ihyâi’l-kütü- bi’l-Arabiyye - Meketebetü Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1362/1943.
| APA | Ağırkaya G (2023). Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. , 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| Chicago | Ağırkaya Güven Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. (2023): 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| MLA | Ağırkaya Güven Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. , 2023, ss.7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| AMA | Ağırkaya G Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. . 2023; 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| Vancouver | Ağırkaya G Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. . 2023; 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| IEEE | Ağırkaya G "Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri." , ss.7 - 31, 2023. 10.26570/isad.1325120 |
| ISNAD | Ağırkaya, Güven. "Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri". (2023), 7-31. https://doi.org/10.26570/isad.1325120 |
| APA | Ağırkaya G (2023). Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. İslam Araştırmaları Dergisi, (50), 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| Chicago | Ağırkaya Güven Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. İslam Araştırmaları Dergisi , no.50 (2023): 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| MLA | Ağırkaya Güven Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. İslam Araştırmaları Dergisi, vol., no.50, 2023, ss.7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| AMA | Ağırkaya G Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. İslam Araştırmaları Dergisi. 2023; (50): 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| Vancouver | Ağırkaya G Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri. İslam Araştırmaları Dergisi. 2023; (50): 7 - 31. 10.26570/isad.1325120 |
| IEEE | Ağırkaya G "Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri." İslam Araştırmaları Dergisi, , ss.7 - 31, 2023. 10.26570/isad.1325120 |
| ISNAD | Ağırkaya, Güven. "Tefsirde Mezhepsel Tercihlerin İşlenmesi: Saîd b. Ahmed el-Kindî’nin İbâzî Tefsiri". İslam Araştırmaları Dergisi 50 (2023), 7-31. https://doi.org/10.26570/isad.1325120 |
