Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 50 Sayfa Aralığı: 93 - 122 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26570/isad.1325123 İndeks Tarihi: 24-08-2023
Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler
Öz: İslam hakimiyeti ile birlikte Endülüs’te pek çok alanda olduğu gibi tarım alanında da önemli gelişmeler ortaya çıktı. Endülüs Emevîleri ve sonrasında yarımadada yönetimi elinde bulunduran müslüman idarecilerin teşviki ve ilgisiyle Doğu’dan getirilen yeni bitki türleri ve tarım teknolojileri bölgeye girdi, mevcut teknolojiler geliştirildi. İber yarımadasının geleneksel ürünleri ıslah edildi ve verimleri artırıldı. Yeni sulama tekniklerinden başlayarak çeşitli gübre türlerinin hazırlanmasına kadar birçok tarım tekniği bu dönemde yarımadada uygulanmaya başlandı. Bu makalede müslümanların İber yarımadasında hakimiyeti sağlamalarının ardından tarım alanında ortaya çıkan gelişmeler ile Endülüs Emevî emir ve halifeleri ile Emevîler sonrasında kurulan müslüman devletlerinin yöneticilerinin tarımın gelişmesine olan katkıları ele alınmaktadır. Endülüs’te tarımın gelişmesiyle ilgili olarak yarımadaya yeni bitki türlerinin ve tarım teknolojilerinin girmesi, mevcut ürünlerin ıslahı, tarım alanında ortaya çıkan ilmî miras, modern literatürden de istifade etmek suretiyle dönem kaynaklarından yararlanılarak ortaya konulmaktadır.
Anahtar Kelime: Developments in the Field of Agriculture in Muslim Spain
Öz: With the Islamic rule, important developments emerged in Muslim Spain in the field of agriculture as in many other fields. With the encouragement and interest of the Umayyads of Iberian and the Muslim administrators who ruled the peninsula afterwards, new plant species and agricultural technologies brought from the East entered the region and existing technologies were improved. The traditional crops of the Iberian Peninsula were improved and their yields increased. Many agricultural techniques, starting from new irrigation techniques to the preparation of various types of fertilisers, began to be applied in the Peninsula during this period. This article discusses the developments in the field of agriculture after the Muslims took control of the Iberian Peninsula and the contributions of the Umayyad emirs and caliphs and the rulers of the Muslim states established after the Umayyads to the development of agriculture. The introduction of new plant species and agricultural technologies to the Peninsula, the improvement of existing products, and the scientific heritage that emerged in the field of agriculture in Muslim Spain are presented with recourse to the sources of that time period, and modern literature as well.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Álvarez de Morales, Camilo, “Agrónomos andalusíes y su legado”, La herencia árabe en la agricultura y el bienestar de Occidente, ed. Fernando Nuez Viñals, Valencia: Fundación la Huella Arabe - Universidad Politécnica de Valencia, 2002, s. 9-69.
- Aykaç, Mehmet, “Arîb b. Sa’d”, DİA, 1991, III, 359-360.
- Arîb b. Sa‘d, Kitab al-anwa, ed. Fuat Sezgin, Frankfurt: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University, 2007.
- Bekir, Hâlid b. Abdülkerîm b. Hamûd, en-Neşâtü’l-iktisâdî fi’l-Endelüs fî asri’l-imârât, Riyad: Mek- tebetü’l-Melik Abdülazîz el-âmme, 1993.
- Bolens, Lucie, “The Use of Plants for Dyeing and Clothing Cotton and Woad in al-Andalus: A Thriving Agricultural Sector (5 th/11th-7th/13th Centuries)”, The Legacy of Muslim Spain, ed. Salma Khadra Jayyusi, Leiden: E.J. Brill, 1992, s. 1000-1015.
- García Sánchez, Expiracion, “El Azúcar en la Alimentación de los Andalusíes”, Actas del Primer Seminario Internacional: La Caña de Azúcar en Tiempos de los Grandes Descubrimientos (1450- 1550), Granada: Junta de Andalucia Ayuntamiento de Motril Autores, 1989, s. 209-231.
- García Sánchez, Expracion, “Los Cultivos de al-Andalus y su Influencia en la Alimentación”, Aragón Vive su Historia: Actas de las II Jornadas Internacionales de Cultura Islámica, Teruel: Al-Fadila, 1990, s. 183, 192.
- Garcia Sanchez, Expracion, “Caña de Azúcar y Cultivos Asociados en al-Andalus”, Actas del Quinto Seminario Internacional Sobre la Caña de Azúcar, Granada: Editorial de la Diputación de Grana- da, 1995, s. 41-68.
- García Sánchez, Expracion, “La Producción Frutícola en al-Andalus: Un Ejemplo de Biodiversidad”, Estudios Avanzados, 16 (2011): 51-70.
- Himyerî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah, Sıfatü Cezîreti’l-Endelüs, ed. E. Lévi-Provençal, Beyrut: Dârü’l-cîl, 1988.
- Humeydî, Muhammed b. Fütûh, Cezvetü’l-muktebis, Tunus: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 2008.
- İbn Bassâl, Kitâbü’l-Filâha, nşr. J. M. Millàs Vallicrosa – Muhammed Azîmân, Tıtvân: Instituto Muley el-Hasan, 1955.
- İbn Ebû Usaybia, Uyûnü’l-enbâ’, nşr. Nizâr Rıza, Beyrut: Dâru Mektebeti’l-hayât, t.y.
- İbn Haccâc el-İşbîlî, el-Mukni‘ fi’l-filâha, nşr. Salâh Cerrâr - Câsir Ebû Safiyye, Ürdün: Mecmau’l-Lu- gati’l-Arabiyyeti’l-Ürdünî, 1982.
- İbn Havkal, Sûretü’l-arz, nşr. J. H. Kramers, Leiden: E. J. Brill, 1967.
- İbn Hazm, Fezâilü’l-Endelüs ve ehlihâ, nşr. Selâhaddin el-Müneccid, Beyrut: y.y., 1387/1968.
- İbnü’l-Avvâm, el-Filâhatü’l-Endelüsiyye, nşr. Enver Ebû Süveylim v.dğr., I-VII, Amman: Mec- mau’l-Lugati’l-Arabiyyeti’l-Urdünî, 1433/2012.
- İbnü’l-Avvâm [Ibn al-Awwam], El Libro de Agricultura de Al Awam, ed. José Ignacio Cubero Salmerón, çev. José Antonio Banqueri, Sevilla: Junta de Andalucia, 2003.
- İzgi, Cevat, “Ebü’l-Hayr el-İşbîlî”, DİA, 1994, X, 326.
- İzgi, Cevat, “İbnü’l-Avvâm”, DİA, 1999, XX, 524.
- Jiménez-Castillo, Pedro - Inmaculada Camarero, “Los Tratados de Agricultura Como Fuente Para el Estudio de la Propiedad”, Al-Qantara, 1 (2021): 1-33.
- Kahya, Esin, “Zehrâvî”, DİA, 2013, XLIV, 189-191.
- Kaya, Mahmut, “İbn Vâfid”, DİA, 1999, XX, 436.
- Kaya, Mahmut, “İbnü’l-Baytâr”, DİA, 1999, XX, 526-527.
- Kazvînî, Zekeriyyâ b. Muhammed, Âsârü’l-bilâd ve ahbârü’l-ibâd, Beyrut: Dâru Sâdır, t.y.
- Llavero Ruiz, Eloísa, “Ibn Al-Lunq/Al-Lunquh”, Biblioteca de Al-Andalus, ed. Jorge Lirola Delgado, I-VII, Almería: Fundación Ibn Tufayl de Estudios Árabes, 2006, IV, 39-40.
- Makdisî, Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-tekāsîm, nşr. M. J. de Goeje, Leiden: E. J. Brill, 1967.
- Makkarî, Ahmed b. Muhammed, Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endelüsi’r-ratîb, nşr. İhsan Abbas, Beyrut: Dâru Sâdır, 1388/1968.
- Malpica Cuello, Antonio - Adela Fabregas Garcia, “La Dimensión Cultural y Económica del Azú́car en Al-Andalus: Viejos y Nuevos Problemas de una Planta que ha Hecorrido el Mundo”, O Açú- car Antes e Depois de Colombo: Seminário Internacional de História do Açúcar, Funchal: Centro de Estudos de Histó́ria do Atlântico, 2009, s. 49-62.
- Na‘sân, Muhammed Hişâm, “Tığnerî”, DİA, 2012, XLI, 90-91.
- Özel, Ahmet, “İbn Bassâl”, DİA, 2020, Ek-1, s. 587-589.
- Özel, Ahmet, “İbn Haccâc el-İşbîlî”, DİA, 2020, Ek-1, s. 592-593.
- Rızkī, Abdurrahman, Turuku’z-zirâa ve vesâili’r-rey fi’l-Endelüs fî ahdeyyi’l-imâre ve’l-hilâfe h. 138- 422/m. 750-1031 (doktora tezi), Câmiatü Ebî Bekr Belkāid, Tilimsan, 1438-1439/2017-2018.
- Rızkī, Abdurrahman, “Fennü’l-filâha fî hilâli Kitâbi’l-Filâha li-İbn Bassâl”, Mecelletü’l-iber li’d-dirâsâ- ti’t-târîhiyye ve’l-eseriyye fî Şimâli İfrîkıyâ, 1/2 (2018): 178-205.
- Rodriguez Peinado, Laura, “La Producción Textil en al-Andalus: Origen y Desarrollo”, Anales de historia del arte, özel sayı, 2 (2012): 265-279.
- Saîd el-Endelüsî, Tabakātü’l-ümem, nşr. L. Şeyho, Beyrut: Matbaatu’l-Katulukiyye, 1912.
- Samsó, Julio, “Ibn Hisam al Lajmi: El Primer Jardín Botánico en al-Andalus”, Revista del Instituto Egipcio de Estudios Islámicos, 21 (1981-1982): 135-141.
- San Jose, Carmen Trillo, Agua, Tierra y Hombres en Al-Andalus: La Dimension Agricola Del Mundo Nazari, Granada: Ajbar Coleccion de Historia, 2004.
- Şerîf el-İdrîsî, Sıfatü’l-Mağrib ve arzü’s-Sûdân ve Mısr ve’l-Endelüs: Description de l’Afrique et de l’Est- pagne, nşr. ve çev. R. Dozy – M. J. de Goeje, Leiden: E.J. Brill, 1968.
- Téllez Rubio, Jesús, “Dos Agrónomos Toledanos: Ibn Wâfid e Ibn Bassâl, y la Huerta del Rey”, Tulaytula, 4 (1999): 49-58.
- Tığnerî, Zühretü’l-bustân ve nüzheti’l-ezhân, ed. Expiracion Garcia Sanchez, Madrid: Consejo Su - perior de Investigaciones Cientificas, 2006.Tülücü, Süleyman, “İbn Liyûn”, DİA, 1999, XX, 159-160.
- Watson, Andrew M., “La conquista islámica y los nuevos cultivos de Al-Andalus”, Impactos exteri- ores sobre el mundo rural mediterráneo, ed. J. Morilla Critz v.dğr., Madrid: Ministerio de Agricul- tura, Pesca y Alimentación, Secretaría General Técnica, 1997, s. 111-124.
- Watson, Andrew M., “Agricultural Science”, The Different Aspects of Islamic Cultur: Science and Tech- nology in Islam, ed. Ahmad Youssef al-Hassan v.dğr., I-V, Beyrut: Unesco Publishing, 2001, IV, 21-39.
- Zikru bilâdi’l-Endelüs: Una Descripción anónima de al-Andalus, nşr. ve trc. L. Molina, I-II, Madrid: el- Meclisü’l-a‘lâ li’l-ebhâsi’l-ilmiyye Ma’hedü Miguel Asin (Consejo Superior De Investigaciones Instituto Miguel Asin), 1983.
| APA | Bal F (2023). Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. , 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| Chicago | Bal Faruk Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. (2023): 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| MLA | Bal Faruk Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. , 2023, ss.93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| AMA | Bal F Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. . 2023; 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| Vancouver | Bal F Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. . 2023; 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| IEEE | Bal F "Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler." , ss.93 - 122, 2023. 10.26570/isad.1325123 |
| ISNAD | Bal, Faruk. "Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler". (2023), 93-122. https://doi.org/10.26570/isad.1325123 |
| APA | Bal F (2023). Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. İslam Araştırmaları Dergisi, (50), 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| Chicago | Bal Faruk Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. İslam Araştırmaları Dergisi , no.50 (2023): 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| MLA | Bal Faruk Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. İslam Araştırmaları Dergisi, vol., no.50, 2023, ss.93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| AMA | Bal F Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. İslam Araştırmaları Dergisi. 2023; (50): 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| Vancouver | Bal F Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler. İslam Araştırmaları Dergisi. 2023; (50): 93 - 122. 10.26570/isad.1325123 |
| IEEE | Bal F "Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler." İslam Araştırmaları Dergisi, , ss.93 - 122, 2023. 10.26570/isad.1325123 |
| ISNAD | Bal, Faruk. "Endülüs’te Tarım Alanında Ortaya Çıkan Gelişmeler". İslam Araştırmaları Dergisi 50 (2023), 93-122. https://doi.org/10.26570/isad.1325123 |
