TY  - JOUR
TI  - ŞİKÂRİ DESTANINDA ANLATIM KALIPLARI VE ARKAİK SÖZCÜK “BUDUN”
AB  - Arkaik sözcükler günümüzde kullanımdan düşen sözcükler olarak tanımlanmaktadır. Diğer Türk ağızlarında olduğu gibi köy ağızlarında ve âşıklık anlatılarında da arkaik kelimelerin kullanımına rastlanmaktadır. Arkaik unsurlar, dilde ve bazı uygulamalarda bulunan eski inanç sistemlerinin kalıntılarıdır. Somut olmayan kültürel mirasın önemli bir dalı olan âşıklık sanatında arkaik ifadelere ve unsurlara rastlamak mümkündür. Bu ifadeler ve unsurlar sözlü gelenek için oldukça önemli bir kaynaktır. Çünkü milletlerin toplumsal ve kültürel kodlarını içinde barındırır. Günümüzde sözlü geleneğin zayıflamasına tanık olmamıza rağmen, eski çağlarda gezgin âşıklar önemli kültürel işlevler yürütmüşlerdir. Hikâye anlatan âşık, sözlü geleneğin tüm ögelerini özünde taşımış ve yaşatmıştır. Atasözleri, deyimler, alkış ve kargışları kullanan âşık, anlatımını bu unsurlarla zenginleştirmiş ve güçlendirmiştir. Azerbaycan ve İran sahasında yaşayan âşıkların anlattıkları hikâyelerde birçok arkaik sözcük ve arkaik ifadeye rastlamaktayız. Bu makalede de bahsedeceğimiz gibi, eski Türkçede kullanılan “budun” sözcüğünün günümüz âşıklık anlatılarında bir kalıp şeklinde kullanımını görmekteyiz. Örneğin; Azerbaycan sahasında derlenen hikâye kayıtlarında “Ölürem ay budun” ifadesinde geçen “budun” sözcüğü tek bir işlevde kullanılmıştır. Diğer sahalarda bu ifade kalıbının yerine “ölürem ay elim”, “ölürem ay eller” kalıbıyla karşılaşmaktayız. Bunun yanı sıra âşıkların kullandığı “başına dolanayım”, “gadanı alayım” arkaik ifadelerinde de eski inanç sisteminin izlerini bulmaktayız. Bu ifadelerin daha çok Tebriz-Karadağ âşıklarının anlatılarında yer alması dikkat çekicidir. Bu sebeple çalışmamızda İran sahasından derlenen âşık destanlarında atasözleri, deyimler, alkış ve kargışlardan örnekler verdikten sonra arkaik sözcük “budun” ve diğer arkaik ifadeler üzerinde durulacaktır.
AU  - AZEROĞLU, Nabi
DO  - 10.12981/mahder.1061529
PY  - 2022
JO  - Motif Akademi Halkbilimi Dergisi
VL  - 15
IS  - 40
SN  - 1308-4445
SP  - 1160
EP  - 1173
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/1193409
ER  -