Yıl: 2022 Cilt: 24 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1135 - 1154 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26745/ahbvuibfd.1162730 İndeks Tarihi: 18-09-2023

Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri

Öz:
1946 genel seçimleri, Türk siyasal yaşamındaki önemli eşiklerden biri olmuştur. İlk kez “tek dereceli” ve “çok partili” olarak yapılan 1946 seçimleri öncesinin incelenmesi Türk siyasal yaşamına dair önemli noktalar içermektedir. Seçime giden süreçte dönemin en etkin figürü Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün çıktığı yurt gezilerinde, yaptığı konuşmalarda, verdiği demeçlerde ve gazetelere yansıyan yazılarda kuvvetli bir sandığa gitme çağrısı hakim olmuştur. Vatandaşa bir “seçmen” olduğunu hatırlatan, “demokrasi”ye, “milli irade”ye giden yolun “sandık”tan geçtiğini, oy vermenin “milli bir görev, kutsal bir borç” olduğunu vurgulayan bu çağrılarda “milli irade”, “seçim” ve “oy çokluğu” birlikteliğine olan vurgu güçlüdür. Vatandaş seçmen olarak büyük bir önem kazanırken, milli irade Meclis ile demokrasi sandık ile özdeşleştirilmiştir. Bu çalışmada, 1946 genel seçimleri öncesi İsmet İnönü, CHP yöneticileri ve basın tarafından vatandaşlara yapılan seçimlere katılım çağrısının ve bu yöndeki propagandanın “milli irade” söylemiyle ilişkisi ele alınacaktır. Seçim çağrılarına ve seçim sonrası zafer konuşmalarına yansıyan, Türk siyasal yaşamının baskın bir tonu olan “milli irade” söyleminin ilk izlerine işaret edilecektir. Çalışmada, 1946 seçimleri öncesinde başta İsmet İnönü’nün seçim öncesi demeçleri olmak üzere dönemin gazeteleri (Ulus, Akşam, Vakit, Cumhuriyet) taranarak analiz edilmiştir.
Anahtar Kelime: 1946 Genel Seçimleri milli irade söylemi sandık çoğunlukçu demokrasi Cumhuriyet Halk Partisi

The Discourse of National Will During Turkey’s Transition to a Multi-Party Political System and the 1946 General Elections

Öz:
The 1946 general elections constituted a significant threshold in the Turkish politics during the transition to a multi-party political system. The 1946 elections were the first “direct” and “multi-party” elections held in Turkey, the analysis of the pre-election period of which, thus, involves significant aspects about the political life. President Ismet Inönü was the most influential figure in the period until the elections, and a strong call for voting dominated his nationwide campaign tour speeches and his statements as well as newspaper articles. These calls reminded the citizens their role as “voters” and highlighted that the “ballot box” paved the way for “democracy” and “national will” and that voting was “a national and sacred duty” with a strong emphasis on the unison of “national will”, “elections” and “majority vote”. Citizens gained great importance as voters, and national will was identified with the Parliament whereas democracy was identified with the ballot box. This study handles the relationship between the discourse of “national will” and the call on the citizens to vote and the propaganda in this regard by Ismet Inönü, the CHP executives and the press before the 1946 general elections. This study points to the first traces of the discourse of “national will” that has been a dominating tone in the Turkish political life, as reflected in the call for voting and the post-election victory speeches. In this study, the newspapers of the respective period (Ulus, Akşam, Vakit, Cumhuriyet) were searched and analyzed primarily with regard to the pre-election speeches of President İsmet İnönü in the period before the 1946 elections.
Anahtar Kelime: 1946 general elections National will discourse ballot box majoritarian democracy Republican People's Party

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Kitap ve Makaleler
  • Ağaoğlu, M. Ali. Ulus-Devlet ya da Halkın Egemenliği. Ankara: İmge Kitabevi, 2006.
  • Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye. çev., Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayınları, 1992.
  • Ahmad, Feroz. Modern Türkiye’nin Oluşumu. çev., Yavuz Alogan. Ankara: Kaynak Yayınları, 2017.
  • Arslan, Zühtü. “Rousseau’nun Hayaletleri: Yeni Devlet Eski Söylem”. Doğu Batı. Sayı: 21. 2003. s. 11-29.
  • Ateş, A. Emre ve Gökçeler Onur. “12 Temmuz Beyannamesinin Gölgesinde Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Yurt Gezileri”. İnsan ve İnsan Dergisi. 6(21), 2019. s. 477-492.
  • Beetham, David ve Boyle Kevin. Demokrasinin Temelleri. çev., A. Z. Kopuzlu. Ankara: Adres Yayınları, 2005.
  • Bağce, H. Emre. “Rousseau’da Toplum Sözleşmesi, Siyasi Meşruiyet ve Katılımcı Demokrasi”. I. Uluslararası Müzakereci Demokrasi Sempozyumu.15-16 Nisan 2009, s. 106-117.
  • Bağce, H. Emre. “Siyaset ve Demokrasi Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”. Amme İdaresi Dergisi. Cilt: 40. Sayı. 4. 2007, s. 1-19.
  • Barber, Benjamin. Güçlü Demokrasi. Çev. M. Beşikçi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1995.
  • Bora, Tanıl. Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
  • Cumhuriyetin 75 Yılı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
  • Çavdar, Tevfik. Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950. Ankara: İmge Kitabevi, 1999.
  • Dahl, Robert. Demokrasi Üzerine. çev., Betül Kadıoğlu. Ankara: Phoneix, 2001.
  • Demirel, Ahmet. Tek Partinin İktidarı, Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (193-1946). İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
  • Eroğul, Cem. “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-1971”. Geçiş Sürecinde Türkiye. Der. Irvın C. Schınk ve E. Ahmet Tonak. İstanbul: Belge Yayınları, 2013.
  • Hakyemez, Y. Şevki. “Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı, Rousseau ve Türk Anayasaları Üzerindeki Etkisi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Cilt: 52. Sayı: 4. 2003. s. 69-92.
  • Karpat, Kemal. Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
  • Koçak, Cemil. İkinci Parti. Cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
  • Köker, Levent. Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
  • Köker, Levent. Rousseau ve Demokrasi ya da Liberal Teorinin Eleştirisinin Ögeleri Üzerine Bir İnceleme. Demokrasi Üzerine Yazılar. Ankara: İmge Kitabevi, 1992, s. 57-71.
  • Lijphart, Arend. Çağdaş Demokrasiler. çev., E. Özbudun-E. Onulduran, Ankara: Yetkin Yayınları, 1986.
  • Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2000.
  • Powell, G. Bingham. Çağdaş Demokrasiler-Katılma, İstikrar ve Şiddet. çev., Mehmet Turhan. Ankara: S Yayınları, 1990.
  • Rousseau, J. Jacques. Toplum Sözleşmesi. Çev. V. Günyol, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2013.
  • Sartori, Giovanni. Demokrasi Teorisine Geri Dönüş. Çev. T. Karamustafaoğlu ve M. Turhan. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı, 1993.
  • Schmidt, Manfred G. Demokrasi Kuramlarına Giriş. çev., M. Emin Köktaş, Ankara: Vadi Yayınları, 2001.
  • “Belediye kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi hakkında kanun”. TBMM Tutanak Dergisi, 45. Birleşim, Cilt: 22, 29 Nisan 1946.
  • Toker, Metin. Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1960. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2020.
  • Tunçay, Mete. Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2005.
  • Turan, İlhan (haz.). İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler 1944-1950. Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, 2003.
  • Uran, Hilmi. Meşruiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2007.
  • Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. çev., Y. Saner Gönen. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Gazeteler
  • “Adam sende! Benim bir reyimden ne çıkar? demeyelim. Halk iradesi, tek tek reylerin bir araya gelmesinden doğar”. Vakit. 17 Mayıs 1946.
  • Atay, Falih Rıfkı. “Dünkü Görüşmeler Hakkında”. Ulus. 30 Nisan 1946.
  • “Belediye Seçimi Bugün Yapılıyor”. Cumhuriyet. 26 Mayıs 1946.
  • “C.H.P Kurultayı: İsmet İnönü’nün Mühim Nutku”. Ulus. 11 Mayıs 1946.
  • “Hemşeri”. Akşam. 18 Mayıs 1946.
  • “Hemşeri”. Akşam. 22 Mayıs 1946.
  • “Hemşeri”. Vakit. 18 Mayıs 1946.
  • “İnönü’nün Akşehir Konuşması”. Vakit. 7 Mayıs 1946.
  • “İnönü Niğde’de Hararetle Karşılandı”. Vakit. 8 Mayıs 1946.
  • “İsmet İnönü’nün Dünkü Seçim Nutku”. Cumhuriyet. 18 Temmuz 1946.
  • “İsmet Paşanın Nutkundan Bir Parça”. Vakit. 15 Mayıs 1946.
  • “Milli Şefin Erzincan Halkevi Konuşması”. Ulus. 24 Mayıs 1946.
  • “Milli Şef’in Trabzon’daki Hitabeleri”. Ulus. 2 Haziran 1946.
  • “Milli Şefimizin Erzurum Halkevinde Bir Hitabeleri”. Ulus. 30 Mayıs 1946.
  • “19 Mayıs Hitabesi”. Ulus. 20 Mayıs 1946.
  • “Recep Peker haksız isnadları reddetti”. Vakit. 30 Nisan 1946.
  • “Sandıklar Bu sabah Mühürlendi. Rey Verilmesine Başlandı”. Akşam. 26 Mayıs 1946.
  • “Seçim Beyannamesi”. Cumhuriyet. 17 Temmuz 1946.
  • Us, Asım. “Eskişehir Nutku”. Vakit. 4 Mayıs 1946.
  • Us, Asım. “Türk Milleti İçin Yeni Bir Olgunluk İmtihanı”. Vakit. 5 Mayıs 1946.
  • “Vatandaş”. Akşam. 16 Mayıs 1946.
  • “Vatandaş”. Akşam. 19 Mayıs 1946.
  • “Vatandaş”. Vakit. 19 Temmuz 1946.
  • “Yarın, Türkiye Tarihinde Ehemmiyetli Bir Dönüm Noktası Olacaktır. Vatandaşlar, Vazife Başına”. Akşam. 20 Temmuz 1946.
  • “Yeni Sabah Gazetesinin İddiası”. Cumhuriyet. 31 Mayıs 1946.
  • “Yeşilköy’de M.K.P’nin astırmış olduğu propaganda afişlerinin bir gecede kamilen yırtılması hakkında şikayette bulunulmuştur”. Ulus. 3 Mayıs 1946.
APA Aydoğan P (2022). Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. , 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
Chicago Aydoğan Pınar Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. (2022): 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
MLA Aydoğan Pınar Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. , 2022, ss.1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
AMA Aydoğan P Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. . 2022; 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
Vancouver Aydoğan P Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. . 2022; 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
IEEE Aydoğan P "Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri." , ss.1135 - 1154, 2022. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
ISNAD Aydoğan, Pınar. "Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri". (2022), 1135-1154. https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1162730
APA Aydoğan P (2022). Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), 24(3), 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
Chicago Aydoğan Pınar Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online) 24, no.3 (2022): 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
MLA Aydoğan Pınar Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), vol.24, no.3, 2022, ss.1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
AMA Aydoğan P Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online). 2022; 24(3): 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
Vancouver Aydoğan P Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online). 2022; 24(3): 1135 - 1154. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
IEEE Aydoğan P "Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri." Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), 24, ss.1135 - 1154, 2022. 10.26745/ahbvuibfd.1162730
ISNAD Aydoğan, Pınar. "Türkiye’nin Çok Partili Siyasal Sisteme Geçiş Sürecinde Milli İrade Söylemi ve 1946 Genel Seçimleri". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online) 24/3 (2022), 1135-1154. https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1162730