Yıl: 2023 Cilt: 25 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 769 - 788 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26745/ahbvuibfd.1120951 İndeks Tarihi: 25-09-2023

Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi

Öz:
Çalışmanın amacı, hemodiyaliz tedavisi alan hastaların yaşam kalitesini ve depresyon düzeylerini etkileyen faktörleri belirlemek ve hastaların yaşam kalitesi ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma, Muş Devlet Hastanesi’nde hemodiyaliz tedavisi alan 92 hasta ile gerçekleştirilmiştir. Veri toplama araçları olarak Böbrek Hastalığı Yaşam Kalitesi Formu ile Beck Depresyon Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimleyici istatistikler, Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testleri ile korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Çalışmada hemodiyaliz hastalarının toplam yaşam kalitesi puan ortancası 44,44; depresyon puan ortancası ise 13,00 olarak bulunmuştur. Hastaların orta düzeyin altında yaşam kalitesi puanına sahip oldukları ve hastaların %31,52’sinde depresyon puanının Türkiye için belirlenen kesme puanının üzerinde olduğu saptanmıştır. Çalışmada, hemodiyaliz hastalarının cinsiyet, yaş ve eşlik eden hastalık olma durumu özelliklerinin hem yaşam kalitesi ve hem de depresyon düzeylerinde; medeni durum ve hastalıktan önce çalışma durumu özelliklerinin ise sadece yaşam kalitesi düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, depresyon ile toplam yaşam kalitesi ve tüm alt boyutları arasında istatistiksel açıdan anlamlı ve negatif yönlü ilişkiler olduğu belirlenmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, hemodiyaliz hastalarında depresyon düzeyinin artması hastaların yaşam kalitesi düzeylerinin düşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle hemodiyaliz ünitelerinde, hastaların depresyon düzeylerinin erken teşhisine yönelik uygulamaların geliştirilmesi ve depresyonun erken teşhisi ve tedavisinin hemodiyaliz hastalarında yaşam kalitesini ne düzeyde iyileştirdiğinin araştırılması önerilmektedir.
Anahtar Kelime: Depresyon Hemodiyaliz Son Dönem Böbrek Yetmezliği Yaşam Kalitesi

Investigation of Quality of Life and Depression in Hemodialysis Patients and the Relationship Between Them

Öz:
The purpose of this study is to determine the factors affecting the quality of life and depression levels of patients receiving hemodialysis treatment and to examine the relationship between patients' quality of life and depression levels. The study was conducted with 92 patients receiving hemodialysis treatment at Muş State Hospital in Turkey. Kidney Disease Quality of Life Instrument and the Beck Depression Scale were used as data collection tools. In the analysis of the data, descriptive statistics, Mann-Whitney U and Kruskal Wallis tests and correlation analysis were used. The study found the median total quality of life score of hemodialysis patients as 44,44 and their median depression score as 13,00. The study detected the patients’ quality of life score to be below the moderate level and the mean depression score in 31.52% of the patients to be above the cut-off score determined for Turkey. In the study, gender, age and comorbidity characteristics of hemodialysis patients were found in both quality of life and depression levels; on the other hand, it was determined that marital status and pre-disease employment status made a statistically significant difference only in quality of life levels. In addition, it was determined that there were statistically significant and negative correlations between depression and total quality of life and all its sub-dimensions. According to the results obtained from the study, an increase in the level of depression in hemodialysis patients cause a decrease in the quality of life of the patients. For this reason, it is recommended to develop applications for early diagnosis of depression levels in hemodialysis units and to investigate how early diagnosis and treatment of depression improves the quality of life in hemodialysis patients.
Anahtar Kelime: Depression Hemodialysis End Stage Renal Disease Quality of Life

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ajeebi, A., Saeed, A., Aljamaan, A., Alshehri, M., Nasradeen, M., Alharbi, N., Omair, A. & Al Sayyari, A.A. (2020). A study of quality of life among hemodialysis patients and its associated factors using kidney disease quality of life instrument SF36 in Riyadh, Saudi Arabia, Saudi J Kidney Dis Transpl, 31(6), 1225-1233.
  • Al-Nashri, F. & Almutary, H. (2022). Impact of anxiety and depression on the quality of life of haemodialysis patients, Journal of Clinical Nursing, 31, 220-230.
  • Baydoğan, M. & Dağ, İ. (2008). Hemodiyaliz hastalarındaki depresiflik düzeyinin yordanmasında kontrol odağı, öğrenilmiş güçlülük ve sosyotropi-otonomi, Türk Psikiyatri Dergisi, 19(1), 19-28.
  • Bayın Donar, G. (2019). Diyaliz Tedavisi Alan Hastaların Sağlık Hizmeti Kullanımını ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Beck, A.T., Ward, C.H., Mendelson, M., Mock, J. & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression, Archives of General Psychiatry, 4, 561-571.
  • Chen, J.Y., Choi, E.P., Wan, E.Y., Chan, A.K., Tsang, J.P., Chan, K.H., ... & Lam, C.L. (2016). Validation of the disease-specific components of the kidney disease quality of life-36 (KDQOL- 36) in Chinese patients undergoing maintenance dialysis, PloS one, 11(5), e0155188.
  • Chow, S.K.Y. & Tam, B.M.L. (2014). Is the kidney disease quality of life-36 (KDQOL-36) a valid instrument for Chinese dialysis patients?, BMC Nephrology, 15(1), 199.
  • Çelik, H.C. & Acar, T. (2007). Kronik hemodiyaliz hastalarında depresyon ve anksiyete düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi, Fırat Tıp Dergisi, 12(1), 23-27.
  • Fructuoso, M., Castro, R., Oliveira, L., Prata, C. & Morgado, T. (2011). Quality of life in chronic kidney disease. Nefrología, 31(1), 91-96.
  • Fu, L., Wu, Y., Zhu, A., Wang, Z. & Qi, H. (2022). Depression of carevigers is significantly associated with depression and hospitalization of hemodialysis patients, Hemodialysis International, 26, 108- 113.
  • Ganu, V.J., Boima, V., Adjei, D.N., Yendork, J.S., Dey, I.D., Yorke, E., Mate-Kole, C.C. & Mate-Kole, M.O. (2018). Depression and quality of life in patients on long term hemodialysis at a national hospital in Ghana: a cross-sectional study, Ghana Medical Journal, 52(1), 22-28.
  • Gerasimoula, K., Lefkothea, L., Maria, L., Victoria, A., Paraskevi, T. & Maria, P. (2015). Quality of life in hemodialysis patients, Mater Sociomed, 27(5), 305-309.
  • Girgin Yılmaz, A. (2014). Hemodiyaliz ve Periton Diyaliz Hastalarında Depresyon, Kaygı, Benlik Saygısı ve Sosyal Uyumun Değerlendirilmesi ve Karşılaştırılması (Uzmanlık Tezi). Uludağ Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Bursa.
  • Gökçe, S. (2010). Renal Replasman Tedavisi Alan Hastalarda Yaşam Kalitesi (Uzmanlık Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Güney, İ. (2007). Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesinin Mortalite Üzerine Etkisi (Uzmanlık Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
  • Hays, R.D., Kallich, J.D., Mapes, D.L., Coons, S.J. & Carter, W.B. (1994). Development of the kidney disease quality of life (KDQOL TM) instrument, Quality of life Research, 3(5), 329-338.
  • Hisli, N. (1988). Beck depresyon envanteri’nin geçerligi üzerine bir çalışma, Psikoloji Dergisi, 6(22), 118-126.
  • Hoang, V.L., Green, T. & Bonner, A. (2022). Examining social support, psycholigical status, and health- related quality of life in people receiving haemodialysis, J Ren Care, 48, 102-111.
  • Jung, H.M. & Kim, H.Y. (2020). A health related quality of life model for patients undergoing haemodialysis, J Clin Nurs, 29, 613-625.
  • Kalaycı, Ş. (2016). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. 7. Baskı, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
  • Kao, T.W., Lai, M.S., Tsai, T.J., Jan, C.F., Chie, W.C. & Chen, W.Y. (2009). Economic, social, and psychological factors associated with health related quality of life of chronic hemodialysis patients in Northern Taiwan: a multicenter study, Artificial Organs, 33(1), 61-68.
  • Kara, B. (2007). Hemodiyaliz hastalarında tedaviye uyum: Çok yönlü bir yaklaşım, Gülhane Tıp Dergisi, 49, 132-136.
  • Kaya, B., Taşkapan, H., Ateş, F. & Erdoğan Taycan, S. (2012). Hemodiyaliz ve periton diyalizi uygulanan hastalarda psikiyatrik bozukluklar, algılanan sosyal destek ve yaşam kalitesi düzeylerinin karşılaştırılması, Klinik Psikiyatri, 15, 144-152.
  • Khan, H., Jalal, T., Joy, J., Gopalakrishnan, S., Beegam, A. & John, I.C. (2019). Symptoms of anxiety and depression among patients on haemodialysis and their correlation with perceived quality of life: A cross sectional study, Journal of Evidence Based Medicine and Healthcare, 6(36), 2443- 2447.
  • Kızılcık, Z. (2009). Hemodiyaliz Hastalarında Depresyon Sıklığı ve Yaşam Kalitesi (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
  • Küçükünal, A., Kıvanç Altunay, İ., Esen Salman, K. & Atış, G. (2015). Hemodiyaliz hastalarında üremik pruritus ve yaşam kalitesi ilişkisi, Türk Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi Dergisi, 49 (Suppl 1), 23-27.
  • Lee, W.C., Lee, Y.T., Li, L.C., Ng, H.Y., Kuo, W.H., Lin, P.T., Liao, Y.C., Chiou, T.T.Y. & Lee, C.T. (2018). The number of comorbidities predicts renal outcomes in patients with stage 3–5 chronic kidney disease, Journal of Clinical Medicine, 7, 493.
  • Lemos, C.F., Rodrigues, M.P. & Veiga, J.R.P. (2015). Family incomeis associated with quality of life in patients with chronic kidney disease in the predialysis phase: a cross sectional study. Health and Quality of Life Outcomes, 13(1), 202.
  • Lii, Y.C., Tsay, S.L. & Wang, T.J. (2007). Group intervention to improve quality of life in haemodialysis patients, Journal of Clinical Nursing, 16(11c), 268-275.
  • Lopes, A.A., Bragg, J., Young, E., Goodkin, D., Mapes, D., Combe, C., Piera, L., Held, P., Gillespie, B. & Port, F.K. (2002). Depression as a predictor of mortality and hospitalization among hemodialysis patients in USA and Europe, Kidney International, 62(1), 199-207.
  • Manns, B., Johnson, J.A., Taub, K., Mortis, G., Ghali, W.A. & Donaldson, C. (2003). Quality of life in patients treated with hemodialysis or peritoneal dialysis: what are the important determinants?, Clinical Nephrology, 60(5), 341-351.
  • Nazlıcan, E., Demirhindi, H. & Akbaba, M. (2012). Hemodiyalize giren kronik böbrek yetmezliği hastalarında yaşam kalitesi ve etkileyen faktörler, TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(4), 383- 388.
  • Nguyen, N.T., Cockwell, P., Maxwell, A.P., Griffin, M., O’Brien, T. & O’Neill, C. (2018). Chronic kidney disease, health-related quality of life and their associated economic burden among a nationally representative sample of community dwelling adults in England, PloS One, 13(11), e0207960.
  • Nişel, R.N., Çınar, A. & Ekizler, H. (2016). Hemodiyaliz hastalarının yaşam kalitesinin uluslararası mukayeseli analizi, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(1), 249-259.
  • Özcan, Y., Baştürk, M., Aslan, S.S. & Utaş, C. (2000). Hemodiyaliz ve sürekli ayaktan periton diyalizi uygulanan hastalarda psikiyatrik morbidite ve yaşam kalitesi, Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi, 7(4), 333-337.
  • Özçetin, A., Bicik Bahçebaşı, Z., Bahçebaşı, T., Cinemre, H. & Ataoğlu, A. (2009). Diyaliz uygulanan hastalarda yaşam kalitesi ve psikiyatrik belirti dağılımı, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(2), 142- 150.
  • Parimala, L. & Sofia, M. (2021). Assessment of satisfaction level and quality of life among haemodialysis patient’s on dialysis therapy, Medico Legal Update, 21(1), 734-737.
  • Perry, R. H., Charlotte, B., Isabella, M., & Bob, C.S. (2004). SPSS Explained. Routledge Taylor & Francis Group.
  • Rand Corporation (2021). Kidney Disease Quality of Life Instrument (KDQOL). https://www.rand.org/health-care/surveys_tools/kdqol.html. Erişim Tarihi: 11 Kasım, 2021.
  • Rehman, I.U., Chan, K.G., Munib, S., Lee, L.H. & Khan, T.M. (2019). The Association between CKD- associated pruritus and quality of life in patients undergoing hemodialysis in Pakistan: A STROBE complaint cross-sectional study, Medicine, 98, 36.
  • Ricardo, A.C., Hacker, E., Lora, C.M., Ackerson, L., DeSalvo, K.B., Go, A., Kusek, J.W., Nessel, L., Ojo, A., Townsend, R.R., Xie, D., Ferrans, C.E. & Lash, J.P. (2013). Validation of the kidney disease quality of life short form 36 (KDQOL-36™) US Spanish and English versions in a cohort of hispanics with chronic kidney disease, Ethnicity & Disease, 23(2), 202-209.
  • Rosa, C.S.C., Giannaki, C.D., Krase, A., Mplekou, M., Grigoriou, S.S., Stefanidisi I., Lavdas, E., Pappas, A., Bloxham, s., Karatzafari, C. & Sakkas, G.K. (2020). Effects of 12 months of detraining on health related quality of life in patients receiving hemodialysis therapy, International Urology and Nephrology, 52, 1771-1778.
  • Sağlık Bakanlığı (2015). Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı (2015-2020).
  • Sağlık Teknolojisi Değerlendirme Daire Başkanlığı (2017). Böbrek Yetmezliği Tedavisinde Kullanılan Periton Diyalizi ve Hemodiyaliz Yönteminin Dolaylı Maliyetlerinin Analizi. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Santos, P.S., Daher, E.F., Silva, G.B., Liborio, A.B. & Kerr, L.R. (2009). Quality of life assessment among haemodialysis patients in a single centre: a 2-year follow-up, Qual Life Res, 18, 541–546.
  • Seica, A., Segall, L., Verzan, C., Vaduva, N., Madincea, M., Rusoiu, S., Cristea, S., Ştefan, M., Serbănescu, D., Morosanu, P., Grăjdeanu, L., Andronache, R., Nechita, M., Dragoş, D., Dronca, A., Gusbeth-Tatomir, P., Mircescu, G. & Caovic, A. (2009). Factors affecting the quality of life of haemodialysis patients from Romania: a multicentric study, Nephrology Dialysis Transplantation, 24(2), 626–629.
  • Shimizu, U., Aoki, H., Sakagami, M. & Akazawa, K. (2018). Walking ability, anxiety and depression, significantly decrease EuroQol - Dimension 5-Level socores in older hemodialysis patients in Japan, Archives of Gerontology and Geriatrics, 78, 96-100.
  • Şanlıtürk, D., Ovayolu, N. & Kes, D. (2018). Hemodiyaliz hastalarında sık karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri, Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 1(13),17-25.
  • Teles, F., De Albuquerque, A.L.A., Lins, I.K.F.G., Medrado, P.C. & Costa, A.F.P. (2018). Quality of life and depression in haemodialysis patients, Psychology, Health & Medicine, 1069-1078. https://doi.org/10.1080/13548506.2018.1469779
  • Vaishnav, B.S., Hirapara, J.J. & Shah, M.K. (2022). Study of effect of guided meditation on quality of life in patients of end stage renal disease (ESRD) on maintenance hemodialysis-a randomised controlled trial, BMC Complementary Medicine and Therapies, 22, 238-247.
  • Watanabe, S., Yasuda, K., Tada, T., Ishibashi, A. & Suzuki, T. (2022). Electroconvulsive therapy in a patient with depression on hemodialysis: A review of the literature, ECT. 10.1097/YCT.0000000000000860
  • Watnick, S., Kirwin, P., Mahnensmith, R. & Con-cato, J. (2003). The prevalence and treatment of depression among patients starting dialysis, Am J Kidney Dis, 41, 105–110.
  • Worboys, H.M., Cooper, N.J., Burton, J.O., Young, H.M.L.Y., Waheed, G., Fotheringham, J. & Gray, L.J. (2022). Measuring quality of life in trials including patients on haemodialysis: Methodological issues surrounding the use of the kidney disease quality of life questionnaire, Nephrol Dial Transplant, 1-17. https://doi.org/10.1093/ndt/gfac170
  • Yıldırım, A., Ogutmen, B., Bektas, G., Isci, E., Mete, M. & Tolgay, H.I. (2007). Translation, cultural adaptation, ınitial reliability, and validation of the kidney disease and quality of life–short form (KDQOL-SF 1.3) in Turkey, In Transplantation Proceedings, 39(1), 51-54.
APA TURGUT M, FİDAN C, IŞIKÇELİK F, AĞIRBAŞ İ (2023). Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. , 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
Chicago TURGUT MERYEM,FİDAN Cuma,IŞIKÇELİK FERDA,AĞIRBAŞ İsmail Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. (2023): 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
MLA TURGUT MERYEM,FİDAN Cuma,IŞIKÇELİK FERDA,AĞIRBAŞ İsmail Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. , 2023, ss.769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
AMA TURGUT M,FİDAN C,IŞIKÇELİK F,AĞIRBAŞ İ Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. . 2023; 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
Vancouver TURGUT M,FİDAN C,IŞIKÇELİK F,AĞIRBAŞ İ Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. . 2023; 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
IEEE TURGUT M,FİDAN C,IŞIKÇELİK F,AĞIRBAŞ İ "Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi." , ss.769 - 788, 2023. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
ISNAD TURGUT, MERYEM vd. "Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi". (2023), 769-788. https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1120951
APA TURGUT M, FİDAN C, IŞIKÇELİK F, AĞIRBAŞ İ (2023). Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), 25(2), 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
Chicago TURGUT MERYEM,FİDAN Cuma,IŞIKÇELİK FERDA,AĞIRBAŞ İsmail Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online) 25, no.2 (2023): 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
MLA TURGUT MERYEM,FİDAN Cuma,IŞIKÇELİK FERDA,AĞIRBAŞ İsmail Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), vol.25, no.2, 2023, ss.769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
AMA TURGUT M,FİDAN C,IŞIKÇELİK F,AĞIRBAŞ İ Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online). 2023; 25(2): 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
Vancouver TURGUT M,FİDAN C,IŞIKÇELİK F,AĞIRBAŞ İ Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online). 2023; 25(2): 769 - 788. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
IEEE TURGUT M,FİDAN C,IŞIKÇELİK F,AĞIRBAŞ İ "Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi." Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), 25, ss.769 - 788, 2023. 10.26745/ahbvuibfd.1120951
ISNAD TURGUT, MERYEM vd. "Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesi ile Depresyonun Değerlendirilmesi ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online) 25/2 (2023), 769-788. https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1120951