Yıl: 2023 Cilt: 9 Sayı: 19 Sayfa Aralığı: 401 - 415 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31765/karen.1367431 İndeks Tarihi: 29-09-2023

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU

Öz:
Samsun Osmanlı hakimiyetine girdiği dönemden 19. yüzyıl başlarına kadar nispeten geri planda kalmış bir kıyı kenti olmuştur. Bu yüzyılda yaşanan gelişmeler kentin çehresini değiştirmeye başlamıştır. Karadeniz’in uluslararası ticarete açılmasıyla buharlı gemilerin uğrak noktası olan kent kısa sürede ekonomik ve sosyal olarak gelişme göstermiş, başka bölgelerden gelen göçlerle nüfusu artmıştır. 1830 yılında ABD ile Osmanlı Devleti arasında yapılan ticaret anlaşmasıyla ABD de Karadeniz ticaretine ortak olmuş ve Trabzon’dan sonra Samsun’a da bir diplomatik temsilcilik açmıştır. ABD adına faaliyet yürüten misyoner oluşumlarının bölgedeki çalışmaları bu ülkenin Samsun’da varlığını güçlendirmesine yardımcı olmuştur. Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele dönemlerinde Karadeniz bölgesinde de karışıklıklar yaşanmış ve Rum ve Ermeni nüfusun yaşadığı Samsun da gelişmelerden doğrudan etkilenmiştir. Anadolu’da ortaya çıkan Milli Mücadele hareketi, özellikle Yunanistan ve İngiltere’nin desteğiyle hareket eden ayrılıkçı unsurların üzerine giderek bölgede asayişi sağlama yoluna gitmiştir. ABD bu dönemde doğrudan olayların içinde olmasa da bölgedeki çalışanları ve misyonerleri üzerinden ayrılıkçılardan yana tavır tutunmuştur. Böyle karışık bir dönemde Samsun’a konsolos olarak atanan S. Pinkney Tuck, görev süresi zarfında bölgedeki siyasî, ekonomik ve sosyal gelişmelere ilişkin ülkesini bilgilendirici raporlar hazırlamıştır. Bu çalışmada Tuck’ın Amerikan arşivlerinden elde edilen 13 Aralık 1920 tarihli konsolosluk raporu ele alınmıştır. Tuck, bu raporunda siyasî gelişmelerden ziyade, Samsun’un üretim ve ticaret potansiyeli, kentte yaşayanların geçim koşulları, hayat alışkanlıkları, sağlık, eğlence ve kültürel altyapı olanakları gibi konulara ilişkin tespit ve gözlemlerine ait değerlendirmeler yapmıştır. Yabancı bir diplomatın kendini merkeze alarak yaptığı bu değerlendirmeler Milli Mücadele döneminde bir Anadolu kentindeki gündelik hayatı başka bir boyutuyla ortaya koyması açısından ilgi çekici bir muhteviyata sahiptir.
Anahtar Kelime: Karadeniz Samsun Amerika Birleşik Devletleri ABD Samsun Konsolosluğu

THE SITUATION OF SAMSUN IN THE PERSPECTIVES OF THE UNITED STATES CONSUL IN SAMSUN IN 1920

Öz:
Samsun was a coastal city that remained relatively in the background from the period when it entered the Ottoman rule until the beginning of the 19th century. The develop- ments in this century have begun to change the fate of the city. The city, frequented by steam- ships, developed economically and socially in a short time and its population increased with im- migration from other Ottoman regions with the opening of the Black Sea to international trade. The USA became a partner in the Black Sea trade and opened a diplomatic mission in Samsun after Trabzon with the trade agreement made be- tween the USA and the Ottoman Empire in 1830. The work of missionary formations operating on behalf of the United States in the region has helped this country to strengthen its presence in Samsun. During the First World War and the National Struggle, there were also disturbances in the Black Sea region and Samsun, the Greek and Ar- menian population lived, was directly affected by the developments. The National Struggle movement emerged in Anatolia went to the way of ensuring security in the region by going against the separatist elements acting especially with the support of Greece and Britain. Although the U.S. was not directly involved in the events during this period, it took a stance on the side of the separatists through its employees and mis- sionaries in the region. S. Pinkney Tuck, who was appointed as consul to Samsun in such a turbulent period, prepared in- formative reports for his country regarding the political, economic and social developments in the region during his term of office. S. Pinkney Tuck, who was appointed as consul in Samsun in such a complicated period, prepared informative reports on the political, economic and social de- velopments in the region during his tenure. In this study, Tuck's consular report dated De- cember 13, 1920 obtained from the American ar- chives was discussed. In this report, Tuck made evaluations of his findings and observations re- garding the production and trade potential of Samsun, the livelihood conditions of the people living in the city, life habits, health, entertain- ment and cultural infrastructure opportunities rather than political developments. These evalu- ations, made by a foreign diplomat by centering on himself, have an interesting content in terms of revealing another dimension of daily life in an Anatolian city during the National Struggle pe- riod.
Anahtar Kelime: Black Sea Samsun United States of America Samsun Consulate of USA

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • US National Archives and Records Administration (NARA)
  • Armaoğlu, Fahir (1991), Belgelerle Türk Amerikan Münasebetleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Aygün, Necmettin (2016), Karadeniz’den Osmanlı Ekonomisine Bakış, II, Ankara: Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
  • Baskıcı, M. Murat (2005), 1800-1914 Yıllarında Anadolu’da İktisadi Değişim, Ankara: Turhan Kitabevi.
  • Baykara, Tuncer (1992), Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Yüzyıla Dair Araştırmalar, İzmir: Akademi Kitabevi.
  • Çağlayan, K. Tuncer (2006), “İngiliz Konsolosluk Raporlarına Göre 1841 Yılında Samsun ve Çevresinde Ticaret”, Geçmişten Geleceğe Samsun, 1. Kitap, Ed. Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 283-298.
  • Çavdar, Tevfik (2001), Millî Mücadele Başlarken Sayılarla Vaziyet ve Manzara-i Umumiye I, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
  • Çiçek, Kemal (2005), Ermenilerin Zorunlu Göçü 1915-1917, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Ekinci, İlhan (2007), “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Samsun’da Deniz Ulaşımı”, Geçmişten Geleceğe Samsun, 2. Kitap, Ed. Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 113-141.
  • Erdoğan, Dilşen İnce (2017), “American Board Of Commissioners For Foreign Mission (ABCFM) Near East Relief’e Amerikan Misyonerlerinin Anadolu’daki Faaliyetleri”, Belgi Dergisi, 2/14, 552-565.
  • Erhan, Çağrı (1997), “Osmanlı -Amerikan İlişkilerinin Başlangıcında Temel Faktörler (1776-1830)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, 15-18 Ekim 1997, Sempozyuma Sunulan Tebliğler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • ________ (2001), Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, Ankara: İmge Kitabevi.
  • İpek, Nedim (1999), “Canik Sancağı’nın Nüfusuna Dair Bir Değerlendirme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12/1, 35-51.
  • Girgin, Kemal (1994), Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz (Teşkilat ve Protokol), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Güler, Yavuz (2005), “Osmanlı Devleti Dönemi Türk-Amerikan İlişkileri (1795-1914)”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6/1, 227-240.
  • Issawi, Charles (1970), “The Tabriz-Trabzon Trade, 1830–1900: The Rise and Decline of a Route”, International Journal of Middle East Studies, I, 18-27.
  • Kaleli, Hüseyin (2003), “19. Yüzyılda İran Transit Yolu İçin Osmanlı-Rus Rekabeti”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 1-19.
  • Kayapınar, Selda (2017), “1830 Osmanlı-ABD Ticaret Antlaşması” Öncesi Amerika’nın Diplomasi Girişimleri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 51, 39-56.
  • Kılıçaslan, M. Emre (2015), “Avusturya Lloyd Vapur Şirketi’nin İstanbul’un Yolcu ve Eşya Taşımacılığındaki Yeri”, Büyük İstanbul Tarihi, VI, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 480-490.
  • Köprülü, Orhan F. (1987), “Tarihte Türk-Amerikan Münasebetleri”, Belleten, LI/200, 927-928.
  • Köse, Metin Ziya (2013), “XIX. Yüzyılın Ortalarında Samsun Limanı’nda İthalat ve İhracat”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik, Ed: Osman Köse, Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 103-108.
  • ________ (2006), “18. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı-Rus Savaşlarında Karadeniz Liman Kenti Samsun”, Geçmişten Geleceğe Samsun, I, Ed. Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 273-281.
  • Kurat, Akdes Nimet (1959), Türk Amerikan Münasebetlerine Kısa Bir Bakış (1800-1859), Ankara: Doğuş Şirketi Matbaası.
  • Kurt, Elif Tuğçe (2020), II. Abdülhamid Dönemi’nde Osmanlı Devleti ve ABD Arasındaki Diplomatik İlişkiler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı.
  • Okur, Mehmet (2011), İngiltere ve ABD Kontrol Subaylarının Raporlarına Göre Karadeniz Bölgesi’nde Rum-Ermeni Sorunu”, Karadeniz, 10, 51-80.
  • Okur, Mehmet - Kul, Hazel (2015), “Amerikan Konsolos Raporlarına Göre XX. Yüzyıl Başlarında Trabzon’un Ticari Durumu ve ABD’nin Ticaret Odası Açma Girişimleri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 10, 119-137.
  • Saatci İzci, Büşra - Halaç, Hicran Hanım (2022), “Amerikan Board Misyonerlik Örgütüne Dair Çalışmaların Bibliyometrik Analizi”, Turkish Academic Research Review, 7/1, 97-118.
  • Turan, Şerafettin (1951), “1829 Edirne Antlaşması”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, IX/1-2, 111-151.
  • Turgay, A. Üner (1983), “Ottoman-British Trade Through Southeastern Black Sea Ports during the Nineteenth Century”, Economie et Sociétés dans L’empire Ottoman (fin du XVIIIe- début du XXe siècle), Ed. J.-Louis Bacqué-Grammont, P. Dumont, Paris: Centre Nationale de la Recherche Scientifique, 297-315.
  • Tüter, Mustafa (2015), “Türk-Amerikan İlişkilerinin Kökenleri”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXXIV/2, 153-176.
  • Uygun, Süleyman (2015), “Messageries Maritimes Vapur Şirketi’nin İstanbul Yolcu ve Eşya Taşımacığındaki Yeri”, Büyük İstanbul Tarihi, VI, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 492-501.
  • ________ (2016), “Karadeniz Sularında Fransız Paquet Vapur Kumpanyası (1878-1914)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 20, 137-172.
  • Yılmaz, Özgür (2014), “Fransız Arşiv Belgelerinde Samsun: Şehirde Fransız Konsolosluğu’nun Kurulması ve Şehrin Durumu (1863-1870)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 8/16, 57-86.
  • https://www.findagrave.com/memorial/21084979/somerville-pinkney-tuck (Erişim Tarihi: 13.06.2023)
APA KÜÇÜKER Y (2023). AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. , 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
Chicago KÜÇÜKER Yüksel AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. (2023): 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
MLA KÜÇÜKER Yüksel AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. , 2023, ss.401 - 415. 10.31765/karen.1367431
AMA KÜÇÜKER Y AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. . 2023; 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
Vancouver KÜÇÜKER Y AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. . 2023; 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
IEEE KÜÇÜKER Y "AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU." , ss.401 - 415, 2023. 10.31765/karen.1367431
ISNAD KÜÇÜKER, Yüksel. "AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU". (2023), 401-415. https://doi.org/10.31765/karen.1367431
APA KÜÇÜKER Y (2023). AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9(19), 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
Chicago KÜÇÜKER Yüksel AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 9, no.19 (2023): 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
MLA KÜÇÜKER Yüksel AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.9, no.19, 2023, ss.401 - 415. 10.31765/karen.1367431
AMA KÜÇÜKER Y AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2023; 9(19): 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
Vancouver KÜÇÜKER Y AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2023; 9(19): 401 - 415. 10.31765/karen.1367431
IEEE KÜÇÜKER Y "AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU." Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9, ss.401 - 415, 2023. 10.31765/karen.1367431
ISNAD KÜÇÜKER, Yüksel. "AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU". Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 9/19 (2023), 401-415. https://doi.org/10.31765/karen.1367431