COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Yıl: 2023 Cilt: 14 Sayı: 53 Sayfa Aralığı: 1029 - 1039 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.35826/ijoess.3328 İndeks Tarihi: 05-10-2023
COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Öz: Aralık 2019’da Çin’de ortaya çıkan Covid-19 salgını Mart 2020’de Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilmiştir. Salgın gündelik yaşamı tüm yönleriyle olumsuz yönde etkilemiştir. Salgın ile baş edebilmek için sosyal hayatı tamamen etkileyen tedbirler alınmıştır. Tüm dünyada tedavi ve aşı çalışmaları başlamıştır. Bireyler ise hastalığa karşı tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerine başvurmuştur. Bu araştırma Covid-19 salgını sebebiyle, bireylerin hastalığa yakalanmamak için tükettiği bitkisel ürünlerin neler olduğu ve kullanılan bu bitkisel ürünler ile Covid-19 hastalığını geçirme durumu arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla planlandı. Bu araştırma kapsamında ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın veri toplama aşaması, yüz yüze anket yöntemiyle yapıldı. Araştırma Muş ilindeki Muş 1 ve 2 Nolu Aile Sağlığı Merkezlerinde Nisan ve Mayıs 2023 tarihlerinde yapılmıştır. Çalışmaya gönüllü katılan 15 yaş ve üzeri 430 bireyin 26 tanesi çalışmayı yarıda bırakma ya da anket formlarındaki eksik bilgilerden dolayı çalışmaya dâhil edilmediler. Bu sebeplerle araştırmamıza yaş ortalamaları 31.90±14.5 olan 144 kadın ve 260 erkek dâhil edilmiştir. Araştırmamızda elde ettiğimiz veriler, araştırmaya katılan bireylerin %48.5’i bitkisel ürünlerin Covid-19’dan koruduğunu düşünmekte, %65.3 ile en fazla nane bitkisini tükettikleri saptanmıştır. Covid-19 hastalığına yakalanma durumu ile bitkisel ürünlerin koruyuculuğu arasında istatiksel olarak önemli bir fark saptanmıştır (p<0.05). Hastalığı geçirmeyenlerin %69.1’i nane, %63.6’sı kekik, %58.2’si sarımsak ya da soğan tükettikleri tespit edildi. Sonuç olarak araştırmaya katılanların yarıdan fazlasının bitkisel ürünlerin koruyucu olduğunu düşünmekte, hastalığa yakalanmayanların nane, kekik, sarımsak ve soğan kullandıkları saptanmıştır. Bitkisel ürün kullanan bireylerin istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde daha az Covid-19’a yakalanması bitkisel ürünlerin Covid-19’a karşı bireylerde koruyuculuk sağladığını göstermekte ancak bitkisel ürün kullanımı ve Covid-19 hastalığı benzeri bulaşıcı hastalıkların arasındaki ilişkiyi inceleyen daha fazla araştırma yapılması önerilmektedir.
Anahtar Kelime: THE RELATIONSHIP BETWEEN COVID-19 DISEASE TRANSMISSION STATUS AND HERBAL PRODUCT USE
Öz: The Covid-19 outbreak, which emerged in China in December 2019, was declared a pandemic by the World Health Organization in March 2020. The epidemic has negatively affected all aspects of daily life. In order to cope with the epidemic, measures have been taken that completely affect social life. Treatment and vaccine studies have started all over the world. Individuals have applied to complementary and alternative medicine methods against the disease. This research was planned to examine the herbal products consumed by individuals in order to avoid the disease due to the Covid-19 epidemic, and the relationship between these herbal products used and the state of passing the Covid-19 disease. Relational screening model was used in this research. The data collection phase of the study was done by face-to-face survey method. The research was carried out in Muş 1 and 2 Family Health Centers in April and May 2023. 26 of 430 individuals aged 15 and over who voluntarily participated in the study were not included in the study due to discontinuation from the study or missing information in the questionnaires. For these reasons, 144 women and 260 men with a mean age of 31.90±14.5 were included in our study. The data we obtained in our research, 48.5% of the individuals participating in the research think that herbal products protect from Covid-19, and it has been determined that they consume the most mint plant with 65.3%. A statistically significant difference was found between the status of contracting Covid-19 disease and the protection of herbal products (p<0.05). However, it was determined that 69.1% of those who did not have the disease consumed mint, 63.6% thyme, 58.2% garlic or onion. As a result, it was determined that more than half of the participants in the study were protective of herbal products, and those who did not suffer from the disease used mint, thyme, garlic and onions. The fact that individuals using herbal products are statistically significantly less likely to catch Covid-19 shows that herbal products provide protection against Covid-19 in individuals, but more research is recommended to examine the relationship between herbal product use and infectious diseases such as Covid-19 disease.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Acıbuca, V., & Budak, D. B. (2018). Dünya’da ve Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin yeri ve önemi. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 33(1), 37-44.
- Alam, S., Sarker, M. M. R., Afrin, S., Richi, F. T., Zhao, C., Zhou, J. R., & Mohamed, I. N. (2021). Traditional herbal medicines, bioactive metabolites, and plant products against COVID-19: update on clinical trials and mechanism of actions. Frontiers in pharmacology, 12, 671498. https://doi.org/10.1016/j.jep.2021.113952.
- Alonso-Castro, A. J., Ruiz-Padilla, A. J., Ortiz-Cortes, M., Carranza, E., Ramírez-Morales, M. A., Escutia-Gutiérrez, R., ... & Zapata-Morales, J. R. (2021). Self-treatment and adverse reactions with herbal products for treating symptoms associated with anxiety and depression in adults from the central-western region of Mexico during the Covid-19 pandemic. Journal of Ethnopharmacology, 272, 113952. https://doi.org/10.1016/j.jep.2021.113952.
- Aljowaie, R. M., Andleeb, S., Kangal, A., Al-Ghamdi, A. A., Rehman, K. U., Javed, R., ... & Eisa, Y. H. (2023). Prospect of herbal medication as prevention against COVID variants. Journal of King Saud University-Science, 35(1), 102360. https://doi.org/10.1016/j.jksus.2022.102360.
- Aslan, R. (2019). Gelenekten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkiler. Ayrıntı Dergisi, 7(73), 21-29.
- Boozari, M., & Hosseinzadeh, H. (2021). Natural products for COVID 19 prevention and treatment regarding to previous coronavirus infections and novel studies. Phytotherapy Research, 35(2), 864-876. https://doi.org/10.1002/ptr.6873.
- Boukhatem, M.N., & Setzer, W.N. (2020). Aromatic herbs, medicinal plant-derived essential oils, and phytochemical extracts as potential therapies for coronaviruses: future perspectives. Plants. 9(6), 800-805. https://doi.org/10.3390/plants9060800.
- Faydaoğlu, E. & Sürücüoğlu, M. (2014). Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Antimikrobiyel, Antioksidan Aktiviteleri ve Kullanım Olanakları. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 233-265.
- Gajewski, A., Kośmider, A., Nowacka, A., Puk, O., & Wiciński, M. (2021). Potential of herbal products in prevention and treatment of COVID-19. Literature review. Biomedicine & Pharmacotherapy, 143, 112150. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2021.112150.
- Herbers, K., & Sonnewald, U. (1999). Production of new/modified proteins in transgenic plants. Current Opinion in Biotechnology, 10(2), 163-168. https://doi.org/10.1016/S0958-1669(99)80029-9.
- Güler, B., Bayraktar, M., & Gürel, A. (2021). Covid-19 ile mücadelede bitkilerin olası rolü. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10(2), 866-880. https://doi.org/10.28948/ngumuh.912506.
- Huang, J., Tao, G., Liu, J., Cai, J., Huang, Z., & Chen, J. X. (2020). Current prevention of COVID-19: natural products and herbal medicine. Frontiers in Pharmacology, 11, 588508. https://doi.org/10.3389/fphar.2020.588508.
- Işık, M.T. & Rana, Can. (2021). Bir Grup Hemşirelik Öğrencisinin COVID-19 Riskine Yönelik Koruyucu, Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2021;11(1), 94-103. https://doi.org/10.31020/mutftd.790805.
- Jahan, I., & Onay, A. (2020). Potentials of plant-based substance to inhabit and probable cure for the COVID-19. Turkish Journal Biology, 228-241. doi:10.3906/biy-2005-114.
- Karadağ, A. (2019). Türkiye’deki bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin antioksidan potansiyalleri ve fenolik kompozisyonları. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 16, 631-637,2019 https://doi.org/10.31590/ejosat.592711.
- Karakaya, A., & Uçar, M. (2023). Stress perceptions of nurses serving in home healthcare services during the COVID-19 pandemic: A qualitative research. Journal of Acute Disease, 12(2), 73-79. doi:10.4103/2221-6189.374314.
- Karataş, Z. (2020). COVID-19 Pandemisinin toplumsal etkileri, değişim ve güçlenme. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 3-17.
- Kutlu, R. (2020). Yeni Koronavirüs pandemisi ile ilgili öğrendiklerimiz, tanı ve tedavisindeki güncel yaklaşımlar ve Türkiye’deki durum. Turkish Journal of Family Medicine & Primary Care, 14(2), 329-344, Doi:10.21763/tjfmpc.729917.
- Khan, T., Khan, M. A., Karam, K., Ullah, N., Mashwani, Z. U. R., & Nadhman, A. (2021). Plant in vitro culture technologies; a promise into factories of secondary metabolites against COVID-19. Frontiers in Plant Science, 356.,. https://doi.org/10.3389/fpls.2021.610194.
- Nugraha, R. V., Ridwansyah, H., Ghozali, M., Khairani, A. F., & Atik, N. (2020). Traditional herbal medicine candidates as complementary treatments for COVID-19: a review of their mechanisms, pros and cons. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, https://doi.org/10.1155%2F2020%2F2560645.
- Ren, J. L., Zhang, A. H., & Wang, X. J. (2020). Traditional Chinese medicine for COVID-19 treatment. Pharmacological research, 155, 104743. https://doi.org/10.1016%2Fj.phrs.2020.104743.
- Sawilowsky, S. S. (2009). New effect size rules of thumb. Journal of Modern Applied Statistical Methods, 8(2), 26. 10.22237/jmasm/1257035100.
- Velavan, T. P., & Meyer, C. G. (2020). The COVID 19 epidemic. Tropical medicine & International health, 25(3), 278. https://doi.org/10.1111%2Ftmi.13383.
- Vandenbrouckel, J. P., von Elm, E., Altman, D. G., Gotzsche, P. C., Mulrow, C. D., Pocock, S. J., Poole, C., Schlesselman, J. J., & Egger, M. (2007). Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE): explanation and elaboration. PLoS Medicine, 4(10),1628+. https://link.gale.com/apps/doc/A171772985/HRCA?u=anon~4fbfdb8c&sid=googleScholar&xid=1a5a4b17.
- Wink, M. (2008). Evolutionary advantage and molecular modes of action of multi-component mixtures used in phytomedicine. Current Drug Metabolism, 9(10), 996-1009. https://doi.org/10.2174/138920008786927794.
- Wj, G., Zy, N., Hu, Y., Wh, L., Cq, O., Jx, H., ... & Ns, Z. (2020). Clinical characteristics of coronavirus disease 2019 in China. The New England Journal of Medicine, 382(18), 1708-20.
| APA | Uçar M, Aylaz R, kara f (2023). COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| Chicago | Uçar Mehmet,Aylaz Rukuye,kara ferhat COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. (2023): 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| MLA | Uçar Mehmet,Aylaz Rukuye,kara ferhat COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 2023, ss.1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| AMA | Uçar M,Aylaz R,kara f COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2023; 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| Vancouver | Uçar M,Aylaz R,kara f COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2023; 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| IEEE | Uçar M,Aylaz R,kara f "COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ." , ss.1029 - 1039, 2023. 10.35826/ijoess.3328 |
| ISNAD | Uçar, Mehmet vd. "COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ". (2023), 1029-1039. https://doi.org/10.35826/ijoess.3328 |
| APA | Uçar M, Aylaz R, kara f (2023). COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| Chicago | Uçar Mehmet,Aylaz Rukuye,kara ferhat COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi 14, no.53 (2023): 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| MLA | Uçar Mehmet,Aylaz Rukuye,kara ferhat COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, vol.14, no.53, 2023, ss.1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| AMA | Uçar M,Aylaz R,kara f COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi. 2023; 14(53): 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| Vancouver | Uçar M,Aylaz R,kara f COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi. 2023; 14(53): 1029 - 1039. 10.35826/ijoess.3328 |
| IEEE | Uçar M,Aylaz R,kara f "COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ." Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 14, ss.1029 - 1039, 2023. 10.35826/ijoess.3328 |
| ISNAD | Uçar, Mehmet vd. "COVİD-19 HASTALIĞINI GEÇİRME DURUMU İLE BİTKİSEL ÜRÜN KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ". Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi 14/53 (2023), 1029-1039. https://doi.org/10.35826/ijoess.3328 |
