Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye

Coşkun ERÜZ (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Deniz Bilimleri Fakültesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendisliği Bölümü, Çamburnu, Sürmene, Trabzon, Türkiye)
JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES
2 0
Yıl: 2023 Cilt: 8 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 388 - 393 Metin Dili: İngilizce DOI: 10.35229/jaes.1326191 İndeks Tarihi: 26-10-2023

Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye

Öz:
The study aims to reveal the formation, geographical, climatic, and rare ecological features and the necessity of protection of the peatlands, which are the high plateau wetlands of Trabzon, which require the protection of the cooperation of the state and the public. The study, with the traditional compilation method; the earlier studies, data and information were compilated and the present situation and what needs to be done were examined. Turkey's largest high plateau peatlands are located in the southwestern Caucasus-Soğanlı Mountains. The peatland region receives high precipitation (app.1500 mm/year) with its subtropical-subpolar cool and humid climate character. Ağaçbaşı, Barma and Yılantaş are the largest highland peatlands of the region and Turkey and the southborder peatland of the northern hemisphere. These peatlands are important natural heritage sites on a global scale due to their geographical and ecological characteristics. The region has approximately 200ha high plateau peatland areas with depths of 50-450cm. Peatlands have ombrotrophic features, where the water and plant nutrients that make up the peatland are provided only by precipitation and the atmosphere, and there is no water inflow. Peatlands, which have rare flora and fauna species, are a natural archive that preserves the ecological and climatological data of the region's 8-10000-year history. 2561ha of peatland, plateau and forest area in Ağaçbaşı, Barma and Yılantaş plateau were registered and protected as natural protected areas in the 2019-2023 period. Trabzon peatlands are at high risk due to illegal construction, land/ecosystem division by roads, illegal peatcutting and other human interventions. For sustainable protection of peatlands; It is necessary to prepare Conservation Development Plans, determine the construction, and prepare and implement Site Management Plans with state-public cooperation
Anahtar Kelime: Peatland-wetland natural heritage protection Trabzon Turkey

Doğu Karadeniz Dağlarının Doğal Mirasları: Ağaçbaşı, Barma ve Yılantaş Yüksek Rakım Turbalıkları, , Trabzon, Türkiye

Öz:
Çalışmanın amacı, Trabzon’un yüksek rakım sulak alanları olan turbalıkların, kamu ve halk tarafından korunmasını gerekli kılan, oluşum, coğrafik, iklimsel, nadir ekolojik özelliklerini ve koruma gerekliliğini ortaya koymaktır. Çalışma, geleneksel derleme yöntemi ile; yapılmış çalışmaların derlenmesi,veri eldesi, mevcut durumun tespiti ve irdelemeyi kapsar. Trabzon turbalıkları Anadolu’nun kuzeydoğusunda, Güneybatı Kafkas-Soğanlı Dağları üzerinde yer almaktadır. Turbalıkların bulunduğu dağlık coğrafya, subtropikal-kutup altı serin ve nemli iklim karakteri ile, yüksek düzeyde yağış almaktadır (yak. 1500 mm/yıl). Ağaçbaşı, Barma ve Yılantaş Türkiye'nin en büyük yayla turbalıkları olup, kuzey yarımkürenin güney sınırını oluşturlar. Bu turbalıklar konumları ve ekolojik özellikleri nedeniyle, küresel ölçekte önemli, doğal miras alanlarıdır. Bölgede, 50-450cm arasında derinliğe sahip, 200ha’a yakın yüksek rakım turbalık alanlar bulunmaktadır. Bu turbalıklar, bataklıkları oluşturan su ve bitki besinlerinin sadece yağış ve atmosferden sağlandığı, dışarıdan su girişi olmayan, ombrotrofik özelliklere sahiptir. Nadir bulunan flora ve fauna türlerine sahip bölge turbalıkları, bölgenin güncel ve 8-10 bin yıllık geçmişine ait, ekolojik ve klimatolojik verileri bünyesinde saklayan, doğal bir arşivdir. İçinde turbalık alan barındıran Ağaçbaşı, Barma,Yılantaş yaylalarının, 2561ha turbalık mera,yayla ve orman alanı, 2019 -2023 döneminde doğal SİT alanı olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Trabzon turbalıkları, içinde bulundukları yayla alanlarındaki kaçak yapılaşma, yol açma nedeni ile arazi/ekosistem bölünmesi ve kaçak kesim vd insan müdahalelerine nedeni ile, yüksek risk altındadır. Önemli sulak alanlar olan turbalıklarda sürdürülebilir korunma için; mutlaka, Koruma İmar Planlarının yapılması ve yapılaşma koşullarının belirlenmesi, ve devlet- halk işbirliği ile Alan Yönetim Planlarının hazırlanması ve uygulanması gereklidir. Koruma imar ve yönetim planları olmayan ve uygulanmayan koruma alanlarında, sürdürülebilir koruma mümkün değildir.
Anahtar Kelime: Turbalık-sulak alan doğal miras koruma Trabzon Türkiye

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AC. (2023). Arpalı Climate, https://tr.climatedata.org/asya/tuerkiye/trabzon/arpal%c4%b1-708672/ #temperature-graph.
  • Alexeyev, V.A. & Birdsey, R.A. (1998), Carbon Storage in Forests and Peatlands of Russia. İn Gen. Tech. Rep. NE-244. Radnor, PA: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Northeastern Forest Experiment Station, p137.
  • Alkan, S. (1992). Sürmene Ağaçbaşı Yaylası Turbalığında Floristik Bir İnceleme. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Bitirme Çalışması, Trabzon, Türkiye, 120s.
  • Aytuğ, B., Menev, N. & Edis, G. (1975). Sürmene- Ağaçbaşi Dolaylari Ladin Ormaninin Tarihi ve Geleceği, TÜBITAK Tarim ve Ormancilik Araştirma Grubu Dergisi, Series 39, Ankara.
  • Bacon, K.L., Baird A.J., Blundell A., Bourgault M.-A., Chapman P., Dargie G., Dooling G.P., Gee, J. Holden C., Kelly T., McKendrick-Smith K.A., Morris P.J., Noble A., Palmer S.M., Quillet Q., Swindles G.T., Watson E.J. & Young D.M. (2017). Questioning ten common assumptions about peatlands Mires Peat, University of Leeds Peat Club, 19 (12), p23.
  • Birben, U. (2019). The effectiveness of Protected Areas in Biodiversity Conservation: The Case of Turkey. CERNE, 25(4), 424-438.
  • Bozkır, İ. (2012). Treath categories and chorologial features of Lactucinae (Asteraceae) distributed in Turkey. Thesis, Science Institute, Trabzon, Türkiye, p110.
  • Byfield, A. & Özhatay, N. (1997). A future for Turkey’s peatlands: a conservation strategy for Turkey’s peatland heritage. Doğal Hayati Koruma Dernegi, Istanbul, Turkey.
  • Campbell, I.D., Campbell, C., Yu, Z., Vitt, D.H. & Apps, M.J. (2000). Millenial-scale rhythms in peatlands in the Western Interior of Canada and the Global Carbon Cycle. Quaternary Research 54, 155-158.
  • CCEPF. (2023). WWF Caucasus and the Critical Ecosystem Partnership Fund: a partnership for biodiversity conservation in the Caucasus Ecoregion; http://assets.panda.org/img/original/cepf_map.jpg (11 July 2023).
  • Christensen, T.R., Friborg, T., (lead authors) with Byrne, K.A., Chojnicki, B., Drösler, M., Freibauer, A., Frolking, S., Lindroth, A., Mailhammer, J., Malmer, N., Selin, S., Turunen, J., Valentini, R., Zetterberg, L. & Vandewalle, M. (2004). EU peatlands: Current carbon stocks and trace gas fluxes, Report 4/2004 to ‘Concerted action: Synthesis of the European Greenhouse Gas Budget’, GeosphereBiosphere Centre, Univ. of Lund, Sweden.
  • CRPB. (2015). Kervan Yolu/Caravan Route project book, DOKA, Trabzon,P32.
  • Crum, H. (1992). A Focus on Peatlands and Peat Mosses University of Michigan Press, AnnArborMI.
  • Çayci, G.Y., Ataman, I., Unver, E. & Munsuz, N. (1988). Distribution and horticultural values of the peats in Anatolia. Acta Horticulturae, 238, 189-196.
  • Çebi, H.F. & Korkmaz, S. (2015), Organic Geochemistry of Ağaçbaşı Yayla Peat Deposits, Köprübaşı/Trabzon, NE Turkey, International Journal of Coal Geology, 146, 155-165.
  • Çolak, A.H. & Günay, T. (2011). Turbalıklar (Mire/PeatlandMoore). T.C. Orman ve Su leri Bakanlığı Batı Karadeniz Ormancılık Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü-Bolu. Çeşitli Yayınlar Serisi No. 7, Turkey.
  • DKM. (2012). Evaluation of Climate Mitigation Potential for Yeniçağa Gölü ( Bolu), and Akgöl (Konya), Wetlands and Climate Change Project, Doğa Koruma Merkezi.
  • Erüz, C. (2013). Project book of the Ağaçbaşı Project for the Protection of Peatland as a Geological and Ecological Heritage, UNDP/SGP-GEF Small Grand Fund Project, Association of the Natural and Historical Heritage Protection (DOGA-TARİH).
  • Erüz, C., Kandemir, R. & Bozkır, İ. (2016). Trabzon-Sürmene Ağaçbaşi peat bogs, April 2016, 69th Geological Congress of Turkey.
  • ETBAR Ağaçbaşı. (2018). Trabzon İli Köprübaşı-Sürmene İlçeleri, Ağaçbaşı Yaylası Potansiyel Sit Alanı Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu, Çevre Şehircilik ve İklim değişimi Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ETBAR raporu, Ankara.
  • ETBAR Yılantaş. (2019). Trabzon İli Araklı İlçesi Yılantaş Turbalığı Potansiyel Sit Alanı Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu, Çevre Şehircilik ve İklim değişimi Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ETBAR raporu, Ankara.
  • ETBAR Barma. (2019). Trabzon İli Köprübaşı-Çaykara İlçeleri Barma Turbalık Alan Potansiyel Sit Alanı Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu, Çevre Şehircilik ve İklim değişimi Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ETBAR raporu, 2015, Ankara.
  • Gorham, E. (1991). Northern Peatlands: role in the carbon cycle and probable responses to climatic warming. Ecol. Appl., 1, 182-195.
  • Gorham, E. (1994). The future of research in Canadian peatlands: A brief survey with particular reference to global change. Wetlands, 14(3), 206-215.
  • Halsey, L.A., Vitt, D.H. & Dauer, I.E. (1998). Peatland initiation during the Holocene in continental western Canada. Climatic Change, 40, 315-342.
  • Halsey, L., Vitt D.H. & Gignac, L.G., (2000). Sphagnumdominated peatlands in North America since the last glacial maximum: Their occurrence and extent. Bryologist, 103, 334-352.
  • Heinickeb A.M. & Zeitz J T., (2016), Peatland ecosystems in Kyrgyzstan: Distribution, peat characteristics and preliminary assessment of carbon storage, CATENA, 144, 56-64.
  • Leifeld, J., Bassin, S. & Fuhrer, J. (2005). Carbon stocks in Swiss agricultural soils are predicted by land use, soil characteristics, and altitude. Agric. Ecosyst. Environ. 105, 255-266.
  • Lia, C., Grayson, R. Holdena, J. & Lia, P. (2018), Erosion in peatlands: Recent research progress and future directions. Earth Science Reviews, 185, 870-886.
  • MacDonald, G.M., Beilman, D.W., Kremenetski, K.V., Sheng, Y., Smith, L.C. & Velichko, A.A. (2006). Rapid early development of circumarctic peatlands and atmospheric CH4 and CO2 variations. Science, 314, 285-288.
  • Öz, D. (1996). Peatlands in Turkey. In E. Lappalainen (ed.) Global Peat Resources. International Peat Society, Jyska , Finland.
  • Parish, F., Sirin, A., Charman, D., Joosten, H., Minayeva, T., Silvius, M. & Stringer, L. (2008). Assessment on Peatlands, Biodiversity and Climate Change: Main Report. İn Peatland and Carbon, Global Environment Centre, Kuala Lumpur and Wetlands International, Selangor, Malaysia, p179.
  • Payne, R., Eastwood, W. & Charman, D. (2007). The ongoing destruction of Turkey’s largest upland mire by peat cutting. International Mire Conservation Group Newsletter. 2007/1, 5-6.
  • Payne, R.J, Charman, D.J., Matthews, S. & Eastwood, W. J. (2008). Testate Anoebae As Palaeohydrological Proxies in Surmene Agaçbası Yaylası Peatland (Northeast Turkey). Wetlands, 28(2), 311-323.
  • Pullensac, J.W.M., Sottocornolab, M., Kielyc, G. Toscanod, P. & Gianelleae, D. (2016). Show more Carbon fluxes of an alpine peatland in Northern Italy. Agricultural and Forest Meteorology, 220, 69-82.
  • Ramchunder, S.J., Brown, L.E. & Holden, J. (2009). Environmental effects of drainage, drain-blocking and prescribed vegetation burning in UK upland peatlands. Progress in Physical Geography: Earth and Environment, 33(1), 49-79.
  • Roßkopf, N., Fell, H. & Zeitz, J., (2015). Organic soils in Germany, their distribution and carbon stocks. CATENA, 133, 157-170.
  • Scholz, H. & Byfield, A. (2000). Three grasses new to Turkey, Turkish Journal of Botany, 24, 263-267.
  • Verep, B., Şahin, C., Ciloglu, E. & İmamoğlu, H.O. (2002). Uzungöl’ün İklimi ve Çevresel Sorunları Üzerine Bir Çalışma. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fak. Dergisi, 33, 353-358.
  • Yiğitbaşoğlu, H. (2009). Ağaçbaşı Plateau Peatland/Trabzon: A Good Example of Natural Environment Change. 5th National Geography Symposium 2008 (16-17 October 2008) Proceedings, Ankara University Turkey Geography Research and Application Center Publication, Ankara 2009, pp 293-298.
  • Yu, Z.C. (2012). Northern peatland carbon stocks and dynamics. Biogeosciences, 9, 4071-4085.
APA ERUZ C (2023). Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. , 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
Chicago ERUZ COSKUN Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. (2023): 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
MLA ERUZ COSKUN Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. , 2023, ss.388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
AMA ERUZ C Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. . 2023; 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
Vancouver ERUZ C Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. . 2023; 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
IEEE ERUZ C "Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye." , ss.388 - 393, 2023. 10.35229/jaes.1326191
ISNAD ERUZ, COSKUN. "Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye". (2023), 388-393. https://doi.org/10.35229/jaes.1326191
APA ERUZ C (2023). Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES, 8(3), 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
Chicago ERUZ COSKUN Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES 8, no.3 (2023): 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
MLA ERUZ COSKUN Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES, vol.8, no.3, 2023, ss.388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
AMA ERUZ C Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES. 2023; 8(3): 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
Vancouver ERUZ C Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES. 2023; 8(3): 388 - 393. 10.35229/jaes.1326191
IEEE ERUZ C "Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye." JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES, 8, ss.388 - 393, 2023. 10.35229/jaes.1326191
ISNAD ERUZ, COSKUN. "Natural Heritages of The Southeast Black Sea Mountains: Agaçbaşı, Barma and Yılantaş High Altitude Peatlands, Trabzon, Türkiye". JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES 8/3 (2023), 388-393. https://doi.org/10.35229/jaes.1326191
Sayfa Oluşturulma Tarihi
24-04-2024 9:31

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları