TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME

Yıl: 2023 Cilt: 21 Sayı: 50 Sayfa Aralığı: 1170 - 1205 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.35408/comuybd.1338534 İndeks Tarihi: 26-10-2023

TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME

Öz:
Türkiye’de 2005 yılı öncesinde bütçe prosedürleri büyük ölçüde 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’na göre yürütülmekteydi. 2003 yılında kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması, hesap verebilirliğin ve mali saydamlığın sağlanması amacıyla 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çıkarılmıştır. 2005 yılında yürürlüğe giren bu Kanun bütçe prosedürlerini büyük ölçüde değiştirmiştir. 5018 sayılı Kanun ile yapılan bu önemli değişiklik, Türkiye’de bütçe prosedürlerinin ne kadar iyileştirildiğinin bir endeks aracılığıyla ölçülmesi ve 2005 öncesi ve sonrası olmak üzere iki dönemin mali disiplin açısından karşılaştırılmasına imkân tanımaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de 1998-2005 dönemine ve 2005-2021 dönemine göre bütçe prosedürleri endeksleri hesaplanmıştır. Dabla-Norris vd.’nin (2010) kullandığı metodoloji temel alınarak, bütçe aşamaları (hazırlık, onay, uygulama) ve kategorilerine (yukarıdan aşağı prosedürler, kurallar ve kontroller, sürdürülebilirlik ve güvenilirlik, kapsamlılık, şeffaflık) ilişkin ayrı endeksler hesaplanmıştır. Temelde iki dönem için endeks değerleri hesaplanmakla birlikte iki dönemde de bütçe uygulamaları ve usul kurallarında reform niteliğinde olmayan küçük değişiklikler söz konusudur. Bu değişikliklerin olduğu dönemler için de endeks değerleri ayrıca hesaplanmıştır. Bu hesaplamalar sonucunda 5018 sayılı Kanun’un bütçe prosedürlerini oldukça önemli ölçüde iyileştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte bütçe prosedürlerindeki bu gelişmelerin mali disiplini etkilemediği görülmüştür.
Anahtar Kelime: Bütçe usul kuralları Bütçe prosedürleri endeksi Mali disiplin

THE EVOLUTION OF BUDGETARY PROCEDURES AND THEIR IMPACT ON FISCAL DISCIPLINE IN TÜRKİYE: A REVIEW OF THE 1998-2021 PERIOD WITHIN THE SCOPE OF THE BUDGET PROCEDURES INDEX

Öz:
Prior to 2005, budgetary procedures in Türkiye were, for the large part, governed by General Accounting Law No. 1050. Then, in order not only to promote greater accountability and fiscal transparency but also to mandate the more efficient and effective use of public funds, the Turkish legislature passed Public Financial Management and Control Law No. 5018 in 2003. This law, upon coming into effect in 2005, greatly revamped extant budget procedures. One of the more important outcomes of Law No. 5018 was the creation of an index that could be used to measure the degree to which Türkiye’s budgetary procedures have improved whilst also allowing analysts an opportunity to compare fiscal discipline before and after 2005. This study calculates budgetary procedure indices for two specific terms, 1998–2005 and 2005–2021. In this article, I employ the methodology developed by Dabla-Norris et al. (2010) to calculate two separate indices, one of which pertains to the different stages of the budget process (i.e., planning, approval, implementation) and the other to its categories (i.e., top-down procedures, rules and control mechanisms, sustainability and credibility, comprehensiveness, transparency). Since, however, minor adjustments too small to be considered true reforms were made to budgetary practices and procedural rules both prior to and after 2005, I have calculated separate index values for the periods during which these changes were in effect. The relevant indices reveal that Law No. 5018 has had a very significant impact on budgetary procedures. As such, while Law No. 5018 precipitated noticeable improvements to budgetary procedures, it was observed that these developments in the budget procedures did not affect the fiscal discipline.
Anahtar Kelime: Budget procedures Budget procedures index Fiscal discipline

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akyel, R. ve Söyler, İ. (2010). Yönetimin Kontrol Fonksiyonu Bağlamında Kamu Harcamalarının Kontrolü. Vergi Sorunları Dergisi, 258, 7- 20.
  • Alesina, A. ve Perotti, R. (1996). Fiscal Discipline and the Budget Proces. The American Economic Review, 86(2), 401-407.
  • Alesina, A. ve Perotti, R. (1999). Budget Deficits and Budget Institutions. Poterba, J. M. ve von Hagen, J. (Ed.). Fiscal Institutions and Fiscal Performance içinde, (s. 13-36), National Bureau of Economic Research.
  • Alesina, A. ve Tabellini, G. (1990). A Positive Theory of Fiscal Deficits and Government Debt. The Review of Economic Studies, 57(3), 403-414.
  • Alesina, A., Hausmann, R., Hommes, R., ve Stein, E. (1996). Budget Institutions and Fiscal Performance in Latin America. NBER Working Paper, No.5586.
  • Altun, T (2018). Koşullu Yükümlülükler: Mali Riskler, Maliyetler ve Önlemler. Sağlam, H. ve Kenanoğlu, E. (Ed.). 10 Years After the Great Recession: Orthodox versus Heterodox Economics 9. International Conference on Political Economy Abstracts & Proceeding Book içinde, (s.273-283). ICOPEC.
  • Arcagök, S., Yörük, B., Oral, E. ve Korkmaz, U. (2004). Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda Öngörülen Düzenlemeler. Bütçe Dünyası, 18, 3-9.
  • Arslan, A. (2004). 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Kamu Harcama Sisteminde Yapılan Düzenlemeler. Maliye Dergisi, 145(1), 1-44.
  • Ataç, E. (1976). Türk Program Bütçe Sistemi Amacına Ne Ölçüde Ulaşabildi?. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, 12(1), 233-241.
  • Austen-Smith, D. (2000). Redistributing Income Under Proportional Representation. Journal of Political Economy, 108(6), 1235-1269.
  • Baron, D. P. (1989). A Noncooperative Theory of Legislative Coalitions. American Journal of Political Science, 33(4), 1048-1084.
  • Baron, D. P. ve Ferejohn, J. (1989). Bargaining in Legislatures. The American Political Science Review, 83(4), 1181-1206.
  • Bektaş, N. B. ve Çetinkaya, Ö. (2021). Bütçe Yönetimi Kavramı ve Türkiye’de Bütçe Yönetiminin Başarısının Değerlendirilmesi. International Journal of Public Finance, 6(2), 233-262.
  • Brennan, G. ve Buchanan, J. M. (1985). The Reason of Rules, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Brixi, P. H. ve Mody, A. (2002). Dealing with Government Fiscal Risk: An Overview. Brixi, P. H. ve Schick, A. (Ed.). Government at Risk: Contingent Liabilities and Fiscal Risk içinde, (s.21-58). The Word Bank, Oxford University Press (A Copublication).
  • Buchanan, J. M. ve Tullock, G. (1962). The Calculus of Consent: Logical Foundations of Constitutional Democracy, Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
  • Cebotari, A., Davis, J., Lusinyan, L, Mati, A., Mauro, P., Petrie, M. ve Velloso, R. (2009). Fiscal Risks: Sources, Disclosure, and Management. IMF Fiscal Affairs Department Paper 1.
  • Cilavdaroğlu, A. A. ve Ekici, B. (2013). Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bütçe Hakkını Kullanabilme Kapasitesi. Amme İdaresi Dergisi, 46(3), 59-88.
  • Dabla-Norris, E., Allen, R., Zanna, L-F., Prakash, T. Kvintradze, E., Lledo, V., Yackovlev, I., ve Gollwitzer, S. (2010). Budget Institutions and Fiscal Performance in Low-Income Countries. IMF Working Paper, No.80.
  • Demirbaş, T. (2010). Kamu Bütçeleme Sürecinde Yazılı Olmayan Kuralların Önemi ve Bütçe Reformlarına Etkisi. Bütçe Dünyası Dergisi, 33, 3-23.
  • Demircan, E. S. (2005). Karşılaştırmalı Bir Perspektiften Kamu Mali Yönetiminde Türk Bütçe Sistemi ve Analitik Bütçe Sistemine Geçiş. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 25, 60-69.
  • DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT Yayınları No:2000-155.
  • Fabrizio, S. ve Mody, A. (2006). Can Budget Institutions Counteract Political Indiscipline?. Economic Policy, 21(48), 689-739.
  • Filc, G. ve Scartascini, C. (2004). Budget Institutions and Fiscal Outcomes: Ten Years of Inquiry on Fiscal Matters at the Research Department. Presentation at the Research Department 10th Year Anniversary Conference, September 2004, Office of Evaluation and Oversight. Inter-American Development Bank.
  • Giuberti, A.C. (2015). Budget Institutions and Fiscal Performance of the Brazilian Federal Government. EconomiA, 16, 176–193.
  • Gleich, H. (2003). Budget Institutions and Fiscal Performance in Central and Eastern European Countries. European Central Bank (ECB) Working Paper, No. 215.
  • Hallerberg, M. (2004). Domestic Budgets in a United Europe: Fiscal Governance from the End of Bretton Woods to EMU. London: Cornell University Press.
  • Hallerberg, M. Strauch, R. ve von Hagen, J. (2007). The Design of Fiscal Rules and Forms of Governance in European Union Countries. European Journal of Political Economy, 23(2), 338-359.
  • Hallerberg, M. ve von Hagen, J. (1999). Electoral Institutions, Cabinet Negotiations, and Budget Deficits Within the European Union. Poterba, J. M. ve von Hagen, J. (Ed.). Fiscal Institutions and Fiscal Performance içinde, (s. 209-232), National Bureau of Economic Research.
  • Hazine ve Maliye Bakanlığı (2023). Ekonomik Göstergeler. Erişim Adresi: https://www.hmb.gov.tr/ekonomik-gostergeler, Erişim Tarihi: 14.04.2023
  • Hazine ve Maliye Bakanlığı (2023). Kamu Finansmanı İstatistikleri. Erişim Adresi: https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri, Erişim Tarihi: 14.04.2023
  • Hazine ve Maliye Bakanlığı (2023). Kamu Maliyesi İstatistikleri. Erişim Adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2023/06/VI-KAMU-MALIYESI-3.pdf, Erişim Tarihi: 14.04.2023
  • Jung, H. (2022). Online Open Budget: The Effects of Budget Transparency on Budget Efficiency. Public Finance Review, 50(1), 91 119.
  • Koen, V. ve van den Noord, P. (2005). Fiscal Gimmickry in Europe: One-off Measures and Creative Accounting. OECD Economics Department Working Paper, No. 417.
  • Kopits, G. ve Symansky, S. (1998). Fiscal Policy Rules. IMF Occasional Paper, No. 162.
  • Krogstrup, S. ve Wyplosz, C. (2006). A Common Pool Theory of Deficit Bias Correction. Centre for Economic Policy Research, Discussion Paper, No. 5866.
  • Milesi-Ferretti, G. M., Perotti R. ve Rostagno (2002). Electoral Systems and Public Spending. The Quarterly Journal of Economics, 117(2), 609-657.
  • Mou, H. ve Hing, M. L. M. (2021). Stringency of Balanced Budget Laws and Transparency of Budgeting Process. Public Budgeting & Finance, 41(2), 45-64.
  • PEFA (2023). Expenditure Arrears (About the Indicator). Erişim Adresi: https://www.pefa.org/node/4828, Erişim Tarihi: 10.06.2023
  • Persson, T. ve Tabellini, G. (2003). The Economic Effect of Constitutions (What do the data say?). MIT Press, Cambridge.
  • Persson, T., Roland, G. ve Tabellini, G. (2000). Comparative Politics and Public Finance. Journal of Political Economy, 108(6), 1121-1161.
  • Persson, T., Roland, G. ve Tabellini, G. (2007). Electoral Rules and Government Spending in Parliamentary Democracies. Quarterly Journal of Political Science, 2(2),155-188.
  • Persson, T., Roland, G., ve Tabellini, G. (1997). Separation of Powers and Political Accountability. The Quarterly Journal of Economics, 112(4), 1163-1202.
  • Resmi Gazete (1947). 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu. Tarih: 14/06/1927, Sayı: 607.
  • Resmi Gazete (2003). 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. Tarih: 10/12/2003, Sayı: 25326.
  • Sağdan, H. (1995). Türkiye’de Fon Uygulamaları ve Bir Örnek Olarak Savunma Sanayii Destekleme Fonu. T.C. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bütçe ve Mali Planlama Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Schick, A. (2009). Budgeting for Fiscal Space. OECD Journal on Budgeting, 9(2), 1-18.
  • Shepsle, K. (1979). The Role of Institutional Structure in the Creation of Policy Equilibrium. Douglas W. R. ve Theodore J. E. (Ed.). Politics and Public Policy, 6, Public Policy and Public Choice içinde, Sage Yearbooks, Beverley Hills: Sage.
  • Shepsle, K. A. (1986). Institutional Equilibria and Equilibrium Institutions. Herbert W. (Ed.). Political Science: The Science of Politics içinde, New York: Agathon.
  • Stein, E., Talvi, E. ve Grisanti, A. (1999). Institutional Arrangements and Fiscal Performance: The Latin American Experience, Poterba, J. ve von Hagen, J. (Ed.). Fiscal Institutions and Fiscal Performance içinde (s. 103-133). Chicago: University of Chicago Press.
  • TÜİK (2023). Yıllık Ulusal Hesap İstatistikleri. Erişim Adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=136&locale=tr, Erişim Tarihi: 14.04.2023
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu (2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021). Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı Raporu.
  • von Hagen, J. (1992). Budgeting Procedures and Fiscal Performance in the European Communities. Economic Paper, No. 96, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, Commission of the European Communities.
  • von Hagen, J. (2002). Fiscal Rules, Fiscal Institutions, and Fiscal Performance. The Economic and Social Review, 33(3), 263-284. von Hagen, J. ve Harden, I. J. (1995). Budget Processes and Commitment to Fiscal Discipline. European Economic Review, 39, 771-779.
  • Wildavsky, A. (1975). Budgeting: A Comparative Theory of Budgeting Processes. Boston:Little, Brown & Company.
  • Yılmaz, H. H. ve Biçer, M. (2010). Parlamentonun Bütçe Hakkını Etkin Kullanımının Yeni Bütçe Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 158, 201-225.
APA ALTUN T (2023). TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. , 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
Chicago ALTUN TÜLIN TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. (2023): 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
MLA ALTUN TÜLIN TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. , 2023, ss.1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
AMA ALTUN T TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. . 2023; 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
Vancouver ALTUN T TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. . 2023; 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
IEEE ALTUN T "TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME." , ss.1170 - 1205, 2023. 10.35408/comuybd.1338534
ISNAD ALTUN, TÜLIN. "TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME". (2023), 1170-1205. https://doi.org/10.35408/comuybd.1338534
APA ALTUN T (2023). TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. Yönetim Bilimleri Dergisi, 21(50), 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
Chicago ALTUN TÜLIN TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. Yönetim Bilimleri Dergisi 21, no.50 (2023): 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
MLA ALTUN TÜLIN TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. Yönetim Bilimleri Dergisi, vol.21, no.50, 2023, ss.1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
AMA ALTUN T TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. Yönetim Bilimleri Dergisi. 2023; 21(50): 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
Vancouver ALTUN T TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME. Yönetim Bilimleri Dergisi. 2023; 21(50): 1170 - 1205. 10.35408/comuybd.1338534
IEEE ALTUN T "TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME." Yönetim Bilimleri Dergisi, 21, ss.1170 - 1205, 2023. 10.35408/comuybd.1338534
ISNAD ALTUN, TÜLIN. "TÜRKİYE’DE BÜTÇE PROSEDÜRLERİNİN GELİŞİMİ VE MALİ DİSİPLİNE ETKİLERİ: BÜTÇE PROSEDÜRLERİ ENDEKSİ KAPSAMINDA 1998- 2021 DÖNEMİNE YÖNELİK BİR İNCELEME". Yönetim Bilimleri Dergisi 21/50 (2023), 1170-1205. https://doi.org/10.35408/comuybd.1338534