Yıl: 2023 Cilt: Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye Sayfa Aralığı: 1 - 23 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33692/avrasyad.1250799 İndeks Tarihi: 07-11-2023

TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023

Öz:
Türkiye'nin Ortadoğu ile ilişkileri bir dizi paradoks içermektedir. Ortadoğu’daki devletlerle on yıllardır bir arada yaşamasına rağmen Türkiye, bunların hiçbiriyle sağlam, güvenilir, çalışan bir ilişki kuramadı. Bu nedenle Türkiye'nin Ortadoğu’ya ilişkin tarihsel ve çağdaş deneyimi çoğunlukla olumsuz olmuştur. Türkiye’nin Ortadoğu ülkeleriyle ilişkilerini etkileyen temel faktörler genelde tarih, din ve Batı olmuştur. Bu faktörler geçmişten günümüze Türkiye’nin Ortadoğu politikasını derinden etkilemiştir. Türkiye’nin 1923’ten günümüze Ortadoğu ile ilişkileri incelendiğinde ortaya şöyle bir grafik çıkmaktadır: 1923’ten 1950’ye kadar ilişiklerin kurulduğu ve geliştiği; 1950’den 1965’e kadar ilişkilerin sürekli gerilediği; 1965’den itibaren nispi bir düzelmenin yaşandığı; 1970’lerde tekrar gelişmeye başladı; 1980’lerde sadece siyasi alanda değil ekonomik, ticari ve askeri alanda da gelişme gösterdi; 1990’larda gittikçe Ortadoğu sorunlarının içine çekildi; 2000’lerde ise Ortadoğu’daki sorunların bir parçası haline geldiği görülecektir. Ancak Türkiye’nin Arap ülkeleriyle gerçek ve sürekli bir yakınlaşma içinde olması son derece güç görünmektedir
Anahtar Kelime: Türkiye Ortadoğu Dış Politika Cumhuriyet 100. Yıl

RELATIONS BETWEEN TURKEY AND THE MIDDLE EAST: ACCOUNTING FOR 100 YEARS, 1923-2023

Öz:
Turkey's relations with the Middle East contain a series of paradoxes. Despite living together with the states in the Middle East for decades, Turkey has not been able to establish a solid, reliable, working relationship with any of them. Therefore, Turkey's historical and contemporary experience with the Middle East has been mostly negative. The main factors affecting Turkey's relations with Middle Eastern countries have generally been history, religion and the West. These factors have deeply affected Turkey's Middle East policy from past to present. When Turkey's relations with the Middle East from 1923 to the present are examined, the following graphic emerges: From 1923 to 1950, relations were established and developed; From 1950 to 1965, relations were constantly declining; There has been a relative improvement since 1965; It began to flourish again in the 1970s; In the 1980s, it developed not only in the political field, but also in the economic, commercial and military fields; In the 1990s, he was increasingly drawn into Middle Eastern problems; In the 2000s, it will be seen that it has become a part of the problems in the Middle East. However, it seems extremely difficult for Turkey to be in a real and permanent rapprochement with Arab countries. Turkey should be extremely careful in its relations with this region, which is far from peace and stability. It is not right for Turkey to stand by Arab countries unconditionally, as it was in the 1950s, nor against the Arab countries as in the 1960s, 1980s and 2000s. Turkey's place in the Middle East, where it is not possible to predict and determine the direction and time of political developments, such as "the displacement of the sands in the desert", should not be next to or against the Arab countries. Turkey should be on the side of peace and its own national interests, not this or that country.
Anahtar Kelime: Turkey Middle East Foreign Policy Republic 100th Anniversary

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • FCO9/RK1011/1, Turkey: Annual Review for 1954, 7 January 1955.
  • FO371/101848/WK1011/1, Annual Report on Turkey for 1951, 2 January 1952.
  • FO371/107547/WK1011/1, Annual Report on Turkey for 1952, 9 January 1953.
  • FO371/107555/WK1051/16, Internal Affairs, 10 April 1953.
  • FO371/112921/WK1011/1, Annual Report on Turkey for 1953, 1 January 1954.
  • FO371/117717/RK1016/1, Internal Affairs, Annex D, Confidential.
  • FO371/117717/RK1016/17, Internal political situation in Turkey, 6 September-12 October 1955.
  • FO371/117717/RK1016/17, Michael Stewart to Macmillan, 6 September 1955.
  • FO371/117717/RK1016/2, Bowker to Eden, 28 February 1955.
  • FO371/117717/RK1016/2, Internal political situation in Turkey, 28 February 1955.
  • FO371/117717/RK1016/2, Minute by G. G. Simpson, 8 March 1955.
  • FO371/117717/RK1016/45, Minute by W. B. M. Johnston, 13 January 1956.
  • FO371/117717/RK1016/45, New Turkish Government’s Programme, 20 December 1955.
  • FO371/117717/RK1016/8, Bowker to Macmillan, 19 July 1955.
  • FO371/123999/RK1011/1, Annual Report on Turkey for 1955, 16 January 1956.
  • FO371/130174/RK1011/1, Minute by C. T. Brant, 7 February 1957.
  • FO371/130174/RK1011/1, Turkey: Annual Review for 1956, 5 February 1957.
  • FO371/136450/RK1011/1, Annual Report on Turkey for 1957, 4 February 1958.
  • FO371/136450/RK1011/1, Minute by C. T. Brant, 18 February 1958.
  • FO371/136452/RK1015/20, Position of Turkish Prime Minister and Democrat Party, 9 July 1958.
  • FO371/136452/RK1015/25, Turkey: Sir James Bowker’s Valedictory Dispatch, 2 September 1958.
  • FO371/144739/RK1011/1, Annual Report on Turkey for 1958, 17 February 1959.
  • FO371/153030/RK1011/1, Annual Report on Turkey for 1959, 26 January 1960.
  • FO371/160212/RK1011/1, Annual Report on Turkey for 1960, 6 January 1961.
  • FO371/87933/RK1011/1, Turkey: Annual Review for 1949, 7 January 1950.
  • FO371/95267/RK1011/1, Turkey: Annual Review for 1950, 13 January 1951.
  • FO371/160212/RK1011/1, Turkey: Annual Review for 1960.
  • FO371/163832/CT1011/1, Turkey: Annual Review for 1961.
  • FO371/169514/CT1011/1, Turkey: Annual Review for 1962.
  • FO371/174971/CT1011/1, Turkey: Annual Review for 1963.
  • FO371/180150CT1011/1, Turkey: Annual Review for 1964.
  • FO371/185824/CT1011/1, Turkey: Annual Review for 1965.
  • FCO/9/614/CT1/1, Turkey: Annual Review for 1966.
  • FCO/9/614, Turkey: Annual Review for 1967.
  • FCO9/1091/WST1/6, Turkey: Annual Review for 1968.
  • FCO9/1308/WST1/1, Turkey: Annual Review for 1969.
  • FCO9/1466/WST1/3, Turkey: Annual Review for 1970.
  • FCO9/1606/WST1/2, Turkey: Annual Review for 1971.
  • FCO/1831/WST1/1, Turkey: Annual Review for 1972.
  • FCO9/2112/WST1/3, Turkey: Annual Review for 1973.
  • FCO9/2339/WST1/4, Turkey: Annual Review for 1974.
  • FCO9/2442/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1975.
  • FCO9/2671/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1976.
  • FCO9/2768/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1977.
  • FCO9/2885/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1978.
  • FCO9/3056/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1979.
  • FCO9/3317/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1980.
  • FCO9/3668/WST014/3, Turkey: Annual Review for 1981.
  • FCO9/4279/WST014/1, Turkey: Annual Review for 1982.
  • FCO9/4833/WST014/1, Turkey: Annual Review for 1983.
  • FCO9/5184/WST014/1, Turkey: Annual Review for 1984.
  • FCO9/5506/WST014/1, Turkey: Annual Review for 1985.
  • FCO9/5813/WST014/1: Turkey: Annual Review for 1986.
  • FCO9/6180/WST014/1, Turkey: Annual Review for 1987.
  • FCO9/6642/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1988.
  • FCO9/6988/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1989.
  • FCO9/1508/WST014/2, Turkey: Annual Review for 1990.
  • Akşin, Aptülahat, 1991, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Ankara: TTK Yayınları.
  • Arı, Tayyar, 2004, Geçmişten Günümüze Orta Doğu, Siyaset, Savaş ve Diplomasi, İstanbul: Alfa Yayınları.
  • Ayhan, Veysel, 2012, Arap Baharı: İsyanlar, Devrimler ve Değişim, Bursa: MKM Yayınları.
  • Bıyıklı, Mustafa, 2006, Batı İşgalleri Karşısında Türkiye’nin Ortadoğu Politikaları (Atatürk Dönemi), İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
  • Cleveland, William L., 2008, Modern Ortadoğu Tarihi, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
  • Davison, Roderic H., “Where is the Middle East”, Foreign Affairs, Vol. 38, No. 4, (July 1960), s. 665-675.
  • Dinç, Nihat, 1998, Gönüllü Diplomat: Bir Diplomatın Meslek Yaşamından Notlar, İstanbul: İthaki Yayınları.
  • Dursun, Davut, “Ortadoğu’nun Ekonomik, Sosyal ve Siyasi Yapı Özellikleri Üzerine Genel Tespitler”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Yıl: 2005, Sayı: 50, (2010), ss. 1231-1274.
  • Gönlübol, Mehmet ve Sar, Cem, 1997, Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası, 1919-1938, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Hale, William, 2013, 1774’ten Günümüze Türk Dış Politikası, çev. Nasuh Uslu, Ankara: Serbest Kitaplar.
  • Köse, İsmail, 2014, İngiliz Arşiv Belgelerinde Hicaz İsyanı, İstanbul: Selis Kitaplar.
  • Kürkçüoğlu, Ömer, 2011, Türkiye’nin Arap Ortadoğu’suna Karşı Politikası, 1945-1970, Ankara: Barış Kitap.
  • Oran, Baskın (ed.), 2003, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Cilt: I 1919-1980, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Oran, Baskın (ed.), 2003, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Cilt: II 1980-2001, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Oran, Baskın (ed.), 2017, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Cilt: III 2001- 2012, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Öztürk, Hasan (ed.), 2016, Modern Orta Doğu Siyasi Tarihi, İstanbul: Bilgesam Yayınları.
  • Polat, Gülsüm, 2019, Türk-Arap İlişkileri: Eski Eyaletler Yeni Komşulara Dönüşürken, 1914-1923, İstanbul: Kronik Kitap.
  • Robins, Philip, Turkey and the Middle East, (London: Pinter Publishers, 1991).
  • Tuncer, Hüner, 2017, Türk Dış Politikası, Cumhuriyet Dönemi (1920-2002, 2. Cilt, İstanbul: Kaynak Yayınları.
  • Yeşilbursa, Behçet Kemal, 2018, Türkiye ve Ortadoğu Üzerine Notlar, Ankara: Astana Yayınları.
  • Yeşilbursa, Behçet Kemal, 2019, Bağdat Paktı, 1950-1959, İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
  • Yeşilbursa, Behçet Kemal, 2020, Turkey and the Middle East, Selected Articles I-II, İstanbul: Libra Kitap.
  • Yeşilbursa, Behçet Kemal, 2021, Cold War-Turkey-Middle East, Bursa: Sentez Yayınları.
APA YESILBURSA B (2023). TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. , 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
Chicago YESILBURSA BEHÇET KEMAL TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. (2023): 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
MLA YESILBURSA BEHÇET KEMAL TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. , 2023, ss.1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
AMA YESILBURSA B TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. . 2023; 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
Vancouver YESILBURSA B TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. . 2023; 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
IEEE YESILBURSA B "TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023." , ss.1 - 23, 2023. 10.33692/avrasyad.1250799
ISNAD YESILBURSA, BEHÇET KEMAL. "TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023". (2023), 1-23. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1250799
APA YESILBURSA B (2023). TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, (Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye), 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
Chicago YESILBURSA BEHÇET KEMAL TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi , no.Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye (2023): 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
MLA YESILBURSA BEHÇET KEMAL TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol., no.Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye, 2023, ss.1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
AMA YESILBURSA B TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2023; (Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye): 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
Vancouver YESILBURSA B TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2023; (Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye): 1 - 23. 10.33692/avrasyad.1250799
IEEE YESILBURSA B "TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, , ss.1 - 23, 2023. 10.33692/avrasyad.1250799
ISNAD YESILBURSA, BEHÇET KEMAL. "TÜRKİYE-ORTADOĞU İLİŞKİLERİ:100 YILIN MUHASEBESİ, 1923-2023". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye (2023), 1-23. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1250799