TY  - JOUR
TI  - Menderes Masifi'ndeki Pan-Afrikan ve Triyas yaşlı metagranitoyidlerin jeolojisi ve jeokronolojisi, Batı Anadolu, Türkiye
AB  - Menderes Masifi (MM), Türkiye'nin batısında Alpin Orojenik Kuşağı içerisinde geniş alanda yüzeyleyen metamorfik bir komplekstir. Masif ana olarak, Prekambriyen yaşlı bir temel ve onu üzerleyen Paleozoyik-Erken Tersiyer yaşlı örtü serilerinden yapılıdır. Temel, kısmi migmatitleşme sunan paragnays ve yüksek dereceli mika şistlerden oluşan Geç Proterozoyik yaşlı metaklastikler, bunlar içine sokulum yapmış sin-/post-tektonik Pan-Afrikan ortognayslar ve kısmen eklojitleşmiş metagabrolardan oluşmaktadır. Temeli uyumsuz olarak üzerleyen örtü serileri ise Paleozoyik ve Mesozoyik-Erken Tersiyer yaşlı iki üniteden meydana gelmektedir. Temel ve örtü serileri Tersiyer'de etkin bir Alpin deformasyon ve bölgesel metamorfizmadan etkilenmiştir. Jeolojik ve jeokronolojik veriler Menderes Masifi'nde, (i) Pan-Afrikan, (ii) Triyas ve (iii) Miyosen yaşlı üç asidik magmatik aktivitenin varlığını göstermektedir. Pan-Afrikan ortognaysların ilksel kayalarını oluşturan asidik magmatikler dokusal ve mineralojik bileşimlerine göre; 1-Biyotit ortognays, 2-Turmalin lökokratik ortognays ve 3-Amfibol ortognays olmak üzere üç ana türe ayrılabilmektedir. Söz konusu ortognaysların ilksel granitleri birbirileriyle ve çevre kayaları oluşturan Geç Proterozoyik yaşlı metaklastiklerle belirgin intruzif dokanak ilişkileri sunmaktadır. Dokanak ilişkileri, bu ortognays türlerinin göreceli yaş ilişkilerine göre, yaşlıdan gence doğru 'biyotit ortognayslar, turmalin lökokratik ortognayslar ve amfibol ortognayslar' olarak sıralanabileceğini göstermektedir. Önceki çalışmalarda yaşlandırılan örneklerin tanımlanmasından kaynaklanan bazı problemler olmasına karşın radyometrik yaş verilerinin ana hatlarıyla bu göreceli ilişkiyle uyum gösterdiği (biyotit ortognays: 550-570 My; turmalin lökokratik ortognays: 541-547 My ve amfibol ortognays: 531 My) görülmektedir. Bu radyometrik veriler, Masifteki farklı ortognays türlerinin Geç Proterozoyik-Erken Kambriyen yaşlı aynı bir asidik magmatik aktivitenin ayrımlaşma ürünleri olduklarını göstermektedir. Erken Kambriyen'de Masif in paleocoğrafik konumu, temel serilerinin metamorfik evrimi ile asidik mag-matizma arasındaki yakın zamansal ilişki, ortognaysların jeokimyasal karakterleri birlikte değerlendirildiğinde, Menderes Masifi'ndeki ortalama 550 My yaşlı asidik magmatik aktivitenin Pan-Afrikan orojenezi ile ilişkili olarak Mozambik Okyanusu'nun kapanması, Doğu-Batı Gondvana'nın çarpışması, kabuk kalınlaşması ve bunun sonucu alt kabukta gerçekleşen kısmi ergime süreci ile ilişkilendirilebileceği sonucuna varılmaktadır. Triyas yaşlı lökokratik ortognayslar Menderes Masifi'ndeki ikinci etkin asidik magmatik aktiviteyi oluşturmaktadır. Boyutları 6-7 km ye ulaşan plutonlar şeklinde bulunan lökokratik ortognayslar, Ödemiş-Kiraz Asmasifi ve Demirci-Gördes Asmasifi'nde yüzlek vermektedir. Bunlar, temel serilerine ait Geç Proterozoyik yaşlı metakırıntılıları ve örtü serilerinin Geç Paleozoyik yaşlı metasedimentleri ile iyi korunmuş intrüzif dokanak ilişkileri sunmaktadır. Jeokimyasal özellikleri, lökokratik ortognaysların ilksel kayalarının tipik kalk-alkalin karakterli, S-tipi granitler olduğunu ortaya koymaktadır. Tek zirkon Pb/Pb evaporasyon yöntemine dayalı jeokronolojik çalışmalarda bu kayalardan 227-246 My arasında değişen yaşlar elde edilmiştir. Bu yaşlar, ortognaysların ilksel granitlerinin Orta Triyas'taki yerleşim yaşı olarak yorumlanmaktadır. Masifin yanı sıra Anatolitler'e ait tektonik zonlar, Karaburun Yarımadası, Kikladlar ve iç Hellenidler'de Erken-Orta Triyas yaşlı magmatik aktivitenin yaygın varlığı bilinmektedir. Triyas yaşlı magmatik aktivitelerin bölgesel karakteri göz önüne alındığında, Menderes Masifi'ndeki bu lökokratik ortognaysların söz konusu magmatiklerle jenetik bir ilişkiye sahip olduğu ve bu kapsamda Neotetis Okyanusu'nun açılıjıasıyla ilişkilendirilebileceği düşünülmektedir.
AU  - AKAL, Cüneyt
AU  - KORALAY, O. Ersin
AU  - DORA, O. Özcan
AU  - CANDAN, Osman
AU  - CHEN, Fukun
AU  - SATIR, Muharrem
AU  - OBERHANSLI, Roland
PY  - 2011
JO  - Maden Tetkik ve Arama Dergisi
VL  - 0
IS  - 142
SN  - 1304-334X
SP  - 69
EP  - 121
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/120727
ER  -