Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 71 Sayfa Aralığı: 391 - 418 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.57083/adaletdergisi.1391695 İndeks Tarihi: 28-11-2023

OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR

Öz:
Türk hukuk tarihinde uluslararası antlaşmalar, içinde bulunulan dönemlerin siyasi, ekonomik ve toplumsal şartlarından etkilenerek, değişik gelişim aşamalarından geçmiştir. Osmanlı döneminde birbirinden farklı özellikler arz eden metinler, devletin yıkılış sürecine gelindiğinde hukuki sonuçlar açısından da birbirinden ayrışmış; ancak XIX. ve XX. yüzyılda teknik, kültürel ve ekonomik alanlarda ortaya çıkan yenilikler konusundaki uluslararası antlaşmaların yakından takibi ihmal edilmemiştir. Dolayısıyla Osmanlı Devleti, yüzlerce yıllık kapitülasyon rejiminin yanında, modern uluslararası ilişkilerin doğurduğu çok taraflı antlaşmalar sisteminin de içinde yer almıştır. Millî Mücadele döneminin ardından, yeni kurulmakta olan devletin uluslararası hukuktaki dayanağını teşkil eden Lozan Antlaşması’yla kapitülasyonlar kaldırılmış; Osmanlı döneminde yürürlüğe giren ya da görüşmelerine katılım sağlanan uluslararası antlaşmalar hakkında da çeşitli hükümler getirmiştir. Bu durum, Lozan Antlaşması’nı halefiyet ve devamlılık tartışmalarının da merkezine oturtmuştur. Zira Lozan Antlaşması’nın Osmanlı döneminde onaylanan ya da sadece görüşmelerine katılım sağlanan uluslararası antlaşmalar konusundaki hükümleri, uluslararası antlaşmalar konusunda Cumhuriyet döneminde izlenecek politikanın ilk aşamasını oluşturmuş; konuyla ilgili gerek hukuk tarihi, gerek uluslararası hukuk literatüründe boşluk bulunması da, çalışmayı özgün kılmıştır. Sonuçta uluslararası antlaşmalar alanında da her açıdan tam bağımsızlık, eşitlik ve karşılıklılık esaslarına dayanılarak, Ulu Önder Atatürk’ün çağdaşlaşma hedefi izlenmiştir.
Anahtar Kelime: Türk hukuk tarihi uluslararası hukuk uluslararası antlaşmalar Lozan Antlaşması.

Öz:
In Turkish legal history, international treaties have gone through various developmental stages, affected by the current political, economic, and social conditions. The treaty texts, which had different characteristics from one another during the Ottoman period, diverged from each other in terms of legal consequences during the collapse of the state. The Ottoman Empire did not neglect to closely follow the international developments regarding the innovations that emerged in the technical, cultural, and economic fields in the XIXth and XXth centuries. Therefore, in addition to the centuries-old capitulation regime, the Ottoman Empire also participated in the system of multilateral treaties created by modern international law. Following the period of the War of Independence, the Treaty of Lausanne, which constituted the basis of the newly established state in terms of international law, dealt with the subject of international treaties in all points of view, abolished capitulations completely, and introduced various regulations on international treaties that entered into force during the Ottoman period or whose negotiations were participated in. This context has placed the Treaty of Lausanne at the centre of succession and continuity debates. The provisions of the Treaty of Lausanne on international treaties that were ratified or only negotiated during the Ottoman period contributed to the international legal policy to be followed in the Republican era and constituted the first stage of realizing of the Great Leader Atatürk’s goal of modernisation through international treaties based on the principles of full independence, equality, and reciprocity in all fields.
Anahtar Kelime: Turkish legal history international law international treaties Treaty of Lausanne

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acer Y/Kaya İ, Uluslararası Hukuk, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
  • Akyılmaz G, Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Teşkilatı, Konya, 2000.
  • Bilge S, “Türk Hukukuna Göre Milletlerarası Andlaşmaların Akdi”, AÜSBFD, 1967, C: 22, S: 2, s. 97-149.
  • Bilsel C, Devletler Hukuku, 3. Kitap-Devletler Arasında Andlaşmalar, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1936.
  • Bilsel C, Lozan, C. II, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1998.
  • Çelik E, Milletlerarası Hukuk, Birinci Kitap, 2. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1987.
  • Doğan İ, Devletin Milletlerarası Andlaşmalardan Doğan Hak ve Borçlara Halefiyeti Sorunu, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1970.
  • Halatçı Ulusoy Ü, Türk Hukukunda Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Göre Uluslararası Antlaşmaların Yapımı ve Sona Ermesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
  • Hamzaçebi M, Türk Hukukunda Milletlerarası Andlaşmaların Yapılması Usulü ve Andlaşmaların Anayasa ve Kanunlar Karşısındaki Yeri ve Değeri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, 1997.
  • Hobson A, The International Institute of Agriculture: An Historical and Critical Analysis of Its Organization, Activities and Policies of Administration, University of California Press, 1931.
  • İpşirli M, “Sulh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 37, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2009, s. 490-492.
  • Karakoç İ, “Türk Hukuk Tarihi’nde Uluslararası Andlaşmaların Uluslararası Hukukun Gelişim Sürecindeki Yeri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2004, C: 6, S: 2, s. 199-254.
  • Kılıççı S, Milletlerarası Antlaşmaların Onaylanması, AÜHFY, Ankara, 1968.
  • Kılınç A/Şimşek S Ş, “Haklı Savaş Öğretisinin Klasik Dönem Osmanlı Devletindeki Görünümü”, Prof. Dr. Hasan Tahsin Fendoğlu'na Armağan, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023, s. 601-631.
  • Konan B, Osmanlı Devleti’nde Yabancıların Hukuki Durumu, Statü Yayıncılık, Ankara, 2013.
  • Kütükoğlu M, “Ahidname”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 1, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1988, s. 536-540.
  • Meray S L, “Türk Anayasa Sisteminde Andlaşmaların Görüşülmesi”. AÜSBFD, 1964, C: 19, S: 1, s. 75-87.
  • Meray S L, Lozan Konferansı Tutanaklar-Belgeler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
  • Örsten Esirgen S, “1921 Anayasası Döneminde Kanun-i Esasi”, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve Makaleler, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2022, s. 107-142.
  • Örsten Esirgen S, “Lozan Barış Antlaşması Çerçevesinde Halefiyet ve Devamlılık Tartışmaları”, AÜHFD, 2023, C: 72, S: 1, s. 381-415.
  • Pazarcı H, Uluslararası Hukuk, I. Kitap, Turhan Kitabevi, Ankara, 1998.
  • Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri, III. Kitap, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 1999.
  • Shaw M N.; Uluslararası Hukuk. 8. Baskı, Ankara: TÜBA Yayını, 2018.
  • Sur M, Uluslararası Hukukun Esasları, 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2017.
  • Telli S, Devletler Hukuku Açısından Uluslararası Ticaret ve Kurumlaşması, A. Ü. Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, 1998.
  • Ünalmış Duda H, Uluslararası Örgütler Bağlamında Global Sağlık Politikaları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul, 2008.
APA ÖRSTEN ESİRGEN S (2023). OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. , 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
Chicago ÖRSTEN ESİRGEN SEDA OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. (2023): 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
MLA ÖRSTEN ESİRGEN SEDA OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. , 2023, ss.391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
AMA ÖRSTEN ESİRGEN S OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. . 2023; 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
Vancouver ÖRSTEN ESİRGEN S OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. . 2023; 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
IEEE ÖRSTEN ESİRGEN S "OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR." , ss.391 - 418, 2023. 10.57083/adaletdergisi.1391695
ISNAD ÖRSTEN ESİRGEN, SEDA. "OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR". (2023), 391-418. https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391695
APA ÖRSTEN ESİRGEN S (2023). OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. Adalet Dergisi , (71), 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
Chicago ÖRSTEN ESİRGEN SEDA OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. Adalet Dergisi , no.71 (2023): 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
MLA ÖRSTEN ESİRGEN SEDA OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. Adalet Dergisi , vol., no.71, 2023, ss.391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
AMA ÖRSTEN ESİRGEN S OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. Adalet Dergisi . 2023; (71): 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
Vancouver ÖRSTEN ESİRGEN S OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR. Adalet Dergisi . 2023; (71): 391 - 418. 10.57083/adaletdergisi.1391695
IEEE ÖRSTEN ESİRGEN S "OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR." Adalet Dergisi , , ss.391 - 418, 2023. 10.57083/adaletdergisi.1391695
ISNAD ÖRSTEN ESİRGEN, SEDA. "OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR". Adalet Dergisi 71 (2023), 391-418. https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391695