Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 71 Sayfa Aralığı: 793 - 825 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.57083/adaletdergisi.1391755 İndeks Tarihi: 28-11-2023

ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI

Öz:
Anayasa değişikliklerinin yasama organında üçte iki çoğunluk oyuyla kabul şartı, katı anayasa yaklaşımının bir görünümü olarak, Türk anayasacılığında yerleşik bir kuraldır; buna bir alternatif olarak beşte üç çoğunluk kuralı 1987 anayasa değişikliğiyle getirilmiş ve ikisi başarılı olmak üzere üç defa uygulanmıştır. Katı anayasa olmakla birlikte 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında bugüne dek on dokuz değişiklik yapılmış; bunların on yedisinde TBMM tarafından üçte iki çoğunlukla kabul edilen kanun, Cumhurbaşkanı takdiriyle, on beşinde yürürlüğe girmek üzere ve ikisinde halkoyuna sunulmak üzere, yayımlanmıştır. Türev kuruculuk düzeninde Cumhurbaşka- nına ve halkoyuna yetkiler tanınması 1982 Anayasasınca getirilen önemli yeniliklerdir; Anayasanın değiştirilmesine ilişkin 175. maddede 1987’de yapılan değişiklikle getirilen yasamada beşte üç çoğunluk oyuyla kabul kuralı ise yeni bir anayasal değişim türüne imkân sağlamaktadır. Anayasa Mahkemesinin 2007 tarihli kararında benimsediği yorum çerçevesinde, bu kural, yasamada beşte üç çoğunluk oyuyla kabulün ardından zorunlu halkoyunda çoğunluk oyuyla kabul yolunu açmaktadır. Bu makalenin amacı, 2010’da ve 2017’de başarıyla uygulanan bu yoldan gerçekleşen anayasal değişimin işaret ettiği olabilirliklere ve sınırlılıklara bakmaktır. Kuralın Türk anayasal düzenine getirisini tartışırken, yasamada iki ayrı düzeydeki nitelikli çoğunlukların her birinin imkânını ve siyasi kompozisyonunu dikkate alan bir açıklama önerilmektedir.
Anahtar Kelime: Anayasanın değiştirilmesi türev kuruculuk üçte iki çoğunluk oyu beşte üç çoğunluk oyu Anayasa m. 175.

The Three-Fifths Majority Vote Rule in Constitutional Amendments in the Turkish Case

Öz:
Legislative supermajority requirement as an entrenchment clause is an established rule governing amendments in Turkish constitutionalism, while a less demanding alternative qualified majority requirement, a legislative three-fifths majority combined with a majority vote in referendum, was introduced in 1987. The two-thirds supermajority rule applied seventeen times and the three-fifths qualified majority rule applied twice among the nineteen amendments promulgated since 1987. The 1982 Constitution introduced institutional pluralism into the amending function, adding the executive and the popular elements after the legislative, and the 1987 amendment enabled a new type of constitutional change by further introducing an alternate legislative track involving an alternate level of legislative qualified majority. As interpreted by the Constitutional Court in a 2007 decision, the rule enables a legislative three-fifths majority adopt the amendment bill and also override a possible presidential veto. This article aims at the discussion of that alternate legislative track, as applied successfully in two of the recent amendments, in terms of the limits and the possiblities pertaining to each of the two alternate majority levels, referring to the question of the political composition of legislative qualified majorities.
Anahtar Kelime: Constitutional amendment three-fifths majority vote legislative supermajority 1982 Constitution Article 175.

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım, 3. Baskı, Seçkin, Ankara, 2020.
  • Barın T, Türkiye’nin Yeni Anayasa Arayışı: 2011-2013 TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu Tecrübesi, On İki Levha yay. İstanbul, 2014.
  • Barın T, Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi, Oniki Levha Yay., İstanbul, 2020.
  • Barın T/Altay Ö, Anayasa Değişikliklerinde “Gizli Oy” Kuralı ve Denetlenebilirliği, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl 6, S. 12, 2018, ss. 195-226.
  • Bobbio N, Sol ve Sağ: Bir Politik Ayrımın Anlamı, Çev. Zühal Yılmaz, Dost Yayınları Ankara, 1999.
  • Coşkun V, 16 Nisan 2017 Tarihinde Kabul Edilen Anayasa Değişikliklerinin Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2017, 22(36): ss. 3-30.
  • Çağlar B, Anayasa Bilimi, BFS Yayınları, İstanbul, 1989.
  • Demirel, T. “1946-1980 Döneminde Sol ve Sağ” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2009, ss. 413-450.
  • Eroğul, C. 2007 Cumhurbaşkanı Seçimi Bunalımından Çıkarılabilecek Dersler, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 62, S. 3, 2007, ss.167-181.
  • Eroğul, C. Anayasayı Değiştirme Sorunu: Bir Mukayeseli Hukuk İncelemesi, Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, Ankara, 1974.
  • Gözler K, Halkoylamasının Değeri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XL,1988, S.1-4, ss. 97-113.
  • Gözler K, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Görev Süresi Ne Kadardır ve Bu Görev Süresi Kanunla Belirlenebilir mi?, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl 7, S. 66, 2012, ss. 36-50.
  • Gözler K, Hukukun Siyasetle İmtihanı: Kim Sınıfta Kaldı?, Türkiye Günlüğü, S. 89, 2007, ss. 5-16.
  • Gözler K, Türk Anayasa Hukuku, 4. Baskı, Ekin Yay., Bursa, 2021.
  • Gül C, Türkiye’de Cumhurbaşkanının Görev Süresine İlişkin Hukuki Bir Değerlendirme, http://www.e-akademi.org/makaleler/cgul- 2.htm 2010.
  • Hakyemez Y Ş, 2010 Anayasa Değişiklikleri ve Demokratik Hukuk Devleti, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 2, ss. 387-406.
  • Kaynar M K, Cumhuriyet Dönemi Siyasi Partileri, İmge, Ankara, 2007.
  • Kontiades X I, Engineering Constitutional Change: a comparative perspective on Europe, Canada, and the USA, Routledge, NY, 2013.
  • Metin Y, Anayasal Değişim, Beta Yayınları, İstanbul, 2014.
  • Onar E, 1982 Anayasasında Anayasayı Değiştirme Sorunu, Ankara, 1993.
  • Özbudun E, Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1993.
  • Özbudun E, Party Politics and Social Cleavages in Turkey, Boulder, Colorado, 2013.
  • Özbudun E, Türkiye’de Demokratikleşme Süreci: Anayasa Yapımı ve Anayasa Yargısı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014.
  • Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 16. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
  • Tanör B/Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 19. Bası, İstanbul, Beta, 2021.
  • Uluşahin N, Cumhurbaşkanı Seçiminin Düşündürdükleri ya da Hukukun Siyasallaşması, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 65, S. 2, 2007, ss. 18- 30.
  • Wheare K C, Modern Constitutions, Oxford University Press, 1951. Yavaşça K, ANAP İktidarında Sonun Başlangıcı: 25 Eylül 1988 Referandumu, Akademik Hassasiyetler, c. 10, sayı. 22, 2023, ss. 518-540.
  • https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D22/Y5/T1/KanunMetni/ 351d5f1a-ca51-4afc-8168- 59a12bd1ec3b.html?TSPD_101_R0=08ffcef486ab20003b8a8c83bd7fbb0a c10bbb87abefbeb06e8c2ac6d85dcf76344621d3748f296c08c346d88e14300 0fb8b957aaa277302a80475af52668254893041a42fecd0de86fce7d74285f541 1a804166b320ad50233e0a6e6012359b (s.e.t. 23/8/2023)
  • https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5982.html (s.e.t. 23/8/2023)
  • Gözler, K. (2019). “Hukukun Siyasetle İmtihanı-2”, www.anayasa.gen.tr/ysk-imtihan.htm (s.e.t. 23/7/2023).
  • http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Kararlar/2015Pdf/2015- 2310.pdf (erişim 18/7/2023)
  • https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goru ntule?pTutanakId=1837 (s.e.t. 23/8/2023)
  • https://www2.tbmm.gov.tr/d26/2/2-1504.pdf (Erişim: 3/8/2023)
  • https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/49919/demokrasi-ve-sehitler- mitingi-basladi.html (s.e.t. 21/7/2023)
  • https://www.mhp.org.tr/htmldocs/mhp/4190/mhp/Milliyetci_Hare ket_Partisi_Genel_Baskani_Sayin_Devlet_BAHCELI__nin_Siyaset_ve_ Liderlik_Okulu__nun_13_Donem_Sertifika_Toreninde_y.html. (s.e.t. 22/7/2023)
  • http://www.anayasa.gen.tr/elveda-anayasa-v1.pdf s. 5. (s.e.t. 23/7/2023)
  • https://www.ysk.gov.tr/tr/16-nisan-2017-anayasa-degisikligi- halkoylamasi/5002 (s.e.t. 23/7/2023)
  • http://anayasadegisikligi.barobirlik.org.tr/pdf/sunusyazisi2.pdf (s.e.t. 22/7/2023)
  • https://tr.sputniknews.com/turkiye/201701101026699836-gizli-oy- anayasa-teklifi-tbmm/ (s.e.t. 23/7/2023)
  • http://www.mhp.org.tr/htmldocs/genel_baskan/konusma/4405/in dex.html (s.e.t. 25/7/2023)
APA BARIN T, Vural H (2023). ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. , 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
Chicago BARIN Taylan,Vural Hasan ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. (2023): 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
MLA BARIN Taylan,Vural Hasan ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. , 2023, ss.793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
AMA BARIN T,Vural H ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. . 2023; 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
Vancouver BARIN T,Vural H ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. . 2023; 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
IEEE BARIN T,Vural H "ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI." , ss.793 - 825, 2023. 10.57083/adaletdergisi.1391755
ISNAD BARIN, Taylan - Vural, Hasan. "ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI". (2023), 793-825. https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391755
APA BARIN T, Vural H (2023). ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. Adalet Dergisi , (71), 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
Chicago BARIN Taylan,Vural Hasan ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. Adalet Dergisi , no.71 (2023): 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
MLA BARIN Taylan,Vural Hasan ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. Adalet Dergisi , vol., no.71, 2023, ss.793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
AMA BARIN T,Vural H ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. Adalet Dergisi . 2023; (71): 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
Vancouver BARIN T,Vural H ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI. Adalet Dergisi . 2023; (71): 793 - 825. 10.57083/adaletdergisi.1391755
IEEE BARIN T,Vural H "ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI." Adalet Dergisi , , ss.793 - 825, 2023. 10.57083/adaletdergisi.1391755
ISNAD BARIN, Taylan - Vural, Hasan. "ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK KURALI". Adalet Dergisi 71 (2023), 793-825. https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391755