Yıl: 2023 Cilt: Sayı: Ö13 Sayfa Aralığı: 390 - 400 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29000/rumelide.1379174 İndeks Tarihi: 03-12-2023

Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk

Öz:
Abdülhak Hâmid Tarhan Tanzimat ikinci dönem önemli yazarlarından biri olup oynanması için değil okunması için yazdığını söylediği tiyatro eserlerinde resmettiği kadın kahramanlar ve kadınlar hakkında ortaya attığı fikirler ışığında “feminist” bir yazar olarak betimlenmiştir. Hâmid’in çeşitli elçiliklerde görev yapmış olması, çeşitli milletlerden kadınları tanımasını sağlamış ve zaman zaman gerçek kadınlardan ilham alarak kahramanlarını şekillendirmiştir. İngiltere’de tanıdığı bir kadından ilham alarak yazdığı söylenilen Finten adlı oyununda Tanzimat Edebiyatının iyi ve kötü kadın tiplerini kullanmayı tercih ettiği görülebilirse de bu kadın karakter, dönemin kötü kadın tipi kalıplarının ötesinde özellikler sergiler. Özellikle felsefi konuları dile getirişi Hâmid’in metafizik konulara yaklaşımının izlerini taşır. Finten’in karşıtı rolünü üstlenen Bılanş, yüzeysel özelliklerle resmedildiği için Tanzimat Döneminin iyi kadın tiplerinden biri olarak öne çıkar. Oysa Finten, düşünceleri, meseleleri kavrayışı ve kavgalarıyla bir karakter derinliğine sahiptir. Finten’in, varlık-yokluk, ölüm-ahiret gibi meseleleri oyun içinde sıkça tartıştığı, psikolojik huzursuzluğunun temelinde bu felsefi karmaşanın olduğu görülmektedir. Hâmid’in “mezar” fikrinin ve tezatlarının Finten’i ve onun hırçın, öfkeli tabiatını şekillendirdiği söylenebilir. Şair, Tanzimat Dönemi yazarlarının sadece cinsi ihtirasları olan ahlaksız kötü kadın tipinin ötesinde bir kadın tipi tercih ederek felsefi huzursuzluğu olan bir karakter yaratmayı tercih etmiştir. Bütün bunların yanı sıra bu çalışmada, Hâmid’in kendi şairane felsefi huzursuzluğunu bir oranda Finten’e yansıttığı iddia edilmektedir.
Anahtar Kelime: Abdülhak Hâmid Finten ölüm mezar huzursuzluk

The type of bad woman and the philosophical restlessness in Abdulhak Hamid's play called Finten

Öz:
Abdülhak Hâmid Tarhan is one of the most important writers of the second period of Tanzimat literature and has been described as a feminist writer because of his ideas about the heroines he portrayed and women in the theatre, which he said he wrote not to be performed but to be read. The fact that Hamid served in various embassies enabled him to meet women of different nationalities, and the author shaped his heroines by drawing inspiration from real women in some works. Although it can be seen that in his play Finten, which is said to have been inspired by a woman he knew in England, he preferred to use the good and bad women types of the Tanzimat period, the bad woman type has characteristics that go beyond the usual patterns of the period. In particular, her expression of philosophical questions bears traces of Hamid's approach to metaphysical questions. Because Bılanş, a good type who can be seen as the opposite of Finten, is portrayed with superficial features, she appears as one of the female types of the Tanzimat period. Finten, on the other hand, has a depth of character with his thoughts, problems, insights, and struggles. It can be seen that Finten frequently discusses issues such as existence-non-existence, and death-afterlife as themes in the play, and that this philosophical confusion is at the root of his psychological discomfort. It can be said that Hâmid's "grave" idea and its contrasts gave birth to Finten and her vicious, angry nature. The poet shapes the immoral, evil Tanzimat type of woman not only as a woman with sexual passions but also as a female character with philosophical restlessness. Moreover, this study argues that Hâmid's inner philosophical restlessness is to some extent reflected in Finten.
Anahtar Kelime: Abdülhak Hâmid Finten death grave restlessness

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akıncı, G. (1954). Abdülhak Hâmit Tarhan: Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Altıkulaç Demirdağ, R. (2010). Abdülhak Hâmid’in Eserlerinde Millî ve Felsefî Unsurlar. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • And, M. (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu 1839-1908. Ankara: Mars Matbaası.
  • Demircan, A. (2003). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Aydınlık Bir Yüz: Abdülhak Hâmid Tarhan. Ankara: Bilkent Üniversitesi Yayımlanmamış Master Tezi.
  • Ebuzziya Tevfik. (2006). Yeni Osmanlılar İmparatorluğun Son Dönemindeki Genç Türkler. Haz. Şemsettin Kutlu. İstanbul: Pegasus Yayınları.
  • Enginün, İ. (1998). Duhter-i Hindû, Finten. Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları 3. Hazırlayan: İnci Enginün. İstanbul: Dergâh Yayınları, 7-33.
  • Ezik, A. (2021). Yüzyılların Sahne Büyücüsü: Ayşegül Yüksel ile Söyleşi IV. Sanat Kritik. 5 Temmuz 2021. https://sanatkritik.com/soylesi/yuzyillarin-sahne-buyucusu-aysegul-yuksel-ile-soylesi-iv/
  • Gürsoy, B. (1981). Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Tiyatro Eserlerinde Kadın. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • Kaplan, M. (1987). Finten Piyesinde Çatışan Şahıslar Değerler ve Hayaller. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 2. Ankara: Dergâh Yayınları, 144-152.
  • Kara, M. (2019). Modern Türk Şiirinde Felsefî Bir Kavram Olarak Endişe (1860-1896). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • Karaburgu, O. (2018). Abdülhak Hâmid Tarhan'ın Tiyatro Eserlerinde Kadın. 2.Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, Antalya, Türkiye, 7-8 Aralık 2018, cilt.3, 847-854.
  • Kebeli, S. (2015). Ottoman Reflections on Gender, Class and Race in Victorian England: Abdülhak Hamid Tarhan’s Finten. University of Washington. Interdisciplinary Ph.D. Program in Near and Middle Eastern Studies.
  • Kılıçbay, M. A. (1983). Osmanlı Aydını, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, cilt: I. İstanbul: İletişim Yayınları, 55-60.
  • Mardin, Ş. (1983). Tanzimat ve Aydınlar. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, cilt: I, İstanbul: İletişim Yayınları, 46-54.
  • Mermer, K. (2010). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e değişen paradigmada metafizik farklılık: Abdülhak Hâmid Tarhan. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Tarihi ve Sanatları (Türk-İslâm Edebiyatı) Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • Nahid Sırrı. (1937). Abdülhak Hâmid’in Tiyatro Eserleri. Ülkü. 56, 122.
  • Safi,İ. (2004). Arşiv Belgelerine Göre Abdülhak Hâmit Tarhan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • Soydaş, H. (2021). Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Paris Yaşamının Divâneliklerim Yahut Belde Adlı Eserine Yansımaları. Selçuk Türkiyat. (52), 115-142.
  • Şehabeddin Süleyman (1329). Abdülhak Hâmid hayatı ve sanatkâr. İstanbul: Cihan Matbaası.
  • Tanpınar, A. H. (1969). Edebiyat Üzerine Makaleler. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • Tarhan, A. H. (1997). Makber. Abdülhak Hâmid Tarhan Bütün Şiirleri 2. Hazırlayan: İnci Enginün. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Tarhan, A. H. (1998). Finten. Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları 3. Hazırlayan: İnci Enginün. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Tarhan, A. H. (2002), Tarık yahut Endülüs’ün Fethi. Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları 5. Hazırlayan: İnci Enginün. İstanbul: Dergâh Yayınları.
APA ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R (2023). Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. , 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
Chicago ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ REFİKA Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. (2023): 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
MLA ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ REFİKA Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. , 2023, ss.390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
AMA ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. . 2023; 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
Vancouver ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. . 2023; 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
IEEE ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R "Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk." , ss.390 - 400, 2023. 10.29000/rumelide.1379174
ISNAD ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ, REFİKA. "Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk". (2023), 390-400. https://doi.org/10.29000/rumelide.1379174
APA ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R (2023). Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö13), 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
Chicago ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ REFİKA Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi , no.Ö13 (2023): 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
MLA ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ REFİKA Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, vol., no.Ö13, 2023, ss.390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
AMA ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (Ö13): 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
Vancouver ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (Ö13): 390 - 400. 10.29000/rumelide.1379174
IEEE ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ R "Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk." RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, , ss.390 - 400, 2023. 10.29000/rumelide.1379174
ISNAD ALTIKULAÇ DEMİRDAĞ, REFİKA. "Abdülhak Hâmid’in Finten adlı oyununda kötü kadın tipi ve felsefi huzursuzluk". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Ö13 (2023), 390-400. https://doi.org/10.29000/rumelide.1379174