TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA

Ergül Güvendi, Nurgül

TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA

Nurgül ERGÜL GÜVENDİ (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Yıldızeli Meslek Yüksekokulu, Pazarlama ve Reklamcılık, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü, Sivas, Türkiye)

Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi

12 6

Yıl: 2023 Cilt: 27 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 551 - 564 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-12-2023

TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA

Öz:

Cinsiyet özelliği kapsamında toplumun bireyden beklediği tutum, davranış ve biçilen rollere toplumsal cinsiyet denilmektedir. Cinsiyet temelli ayrışmaların nedenleri ve oluşturduğu sonuçlar toplumların kültürel yapılarına göre benzerlik ve farklılık göstermektedir. Ayrımcılık, kendisinden farklı olana karşı her türlü olumsuz davranışı kapsayan sosyopsikolojik bir tutumdur. Cinsiyet rolleri bakımından ayrımcılık ise toplumun büyük bir kesimi tarafından yaygın biçimde ötekileştirme içeren düşünce ve tutumları kapsar. Bu bakımdan kadının özne olmaktan çıkarılıp, nesne olarak algılanışının temelinde cinsiyet rollerine yüklenen olumsuz rollerin neden olduğu düşünülmektedir. Toplumun bireyden istediği davranışların cinsiyet rolleri üzerinden konumlandırılması ise hem sosyokültürel hem de psikolojik bir sorundur. Bu çalışmada toplumsal cinsiyet rollerinden kaynaklanan cinsiyet ayrımlarına ilişkin yaklaşımlar ele alınmıştır ve toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında söz konusu cinsiyet farklılıklarının oluşturduğu durumlar tartışılmıştır. Toplum yaşamında kadınların yaşadığı haksızlıklar ve maruz kaldıkları olumsuz durumlar için sebeplerden bir tanesi kalıp yargılardır. Cinsiyet rollerinden kaynaklanan ayrımları belirleyen temel unsur ise toplumun sosyokültürel yapısıdır. Buna bağlı olarak cinsiyet rollerine ilişkin Biyolojik Kuram, Toplumsal Cinsiyetin Toplumsallaşması Kuramı, Toplumsal Cinsiyetin Toplumsal Kuruluşu ve Toplumsal Cinsiyet Şema Kuramı bağlamında Türk kültüründe kadına yüklenen cinsiyet rolleri tartışılmıştır. Bu kapsamda, kadının sosyal yaşam içerisindeki konumu ve algılanışına ilişkin kuramsal tartışmalar ele alınarak, söz konusu cinsiyet rollerinden kaynaklandığı düşünülen negatif ayrımcılık ve olumsuz tutumların nedenleri tartışılmıştır. Toplum yaşamında kadınların edilgen konumlandırılmasına neden olan kültürel kodlar, toplumsal hafızayı oluşturduğu ve şekillendirildiği düşünülen atasözleri ve deyimler ekseninde değerlendirilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden genel tarama modeli uygulanarak kadının yaşam içerisindeki rolünü belirleyen ayrımlar ortaya konulmuştur. Kadınların iş bölümü, irade, akıl, ahlak, cinsiyet rolü bakımından değersiz, bayağı, aşağı görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır. Bulgularımız, olumsuz kalıp yargıların sözlü kültürden arındırılması gerektiğini açıkça göstermektedir.

Anahtar Kelime: Cinsiyet Rolleri Toplumsal Cinsiyet Atasözleri Cinsiyet Ayrımı Kadın Araştırmaları

WOMEN IN TURKISH SOCIETY IN THE CONTEXT OF GENDER ROLES: A THEORETICAL DISCUSSION

Öz:

Gender refers to the attitudes, behaviors, and roles that society expects from individuals based on gender characteristics. The patterns and impacts of gender-based segregation vary across cultural contexts. Discrimination, a sociopsychological attitude, encompasses all negative behaviors towards those perceived as different. Specifically, discrimination concerning gender roles involves pervasive marginalization and societal biases. Gender stereotypes are often implicated in perceiving women as objects rather than subjects, positioning gender-specific behaviors as both a socio-cultural and psychological issue. This study explores gender differences arising from stereotypes and examines the impacts of these differences within the context of gender roles. Stereotypes are a key reason for the injustices and adversities women face in social life. The distinctions stemming from gender roles are heavily influenced by the socio-cultural fabric of society. In the Turkish cultural context, gender roles attributed to women are analyzed through Biological Theory, Cognitive Approaches, and Social Interaction Based Theories, focusing on negative stereotypes. The study delves into theoretical discussions on women's position and perception in social life, addressing the causes of negative discrimination and attitudes linked to these gender roles. The cultural norms that contribute to women's passive positioning in social life are examined through proverbs and idioms that shape social memory. Employing a general survey model, and a qualitative research method, the study reveals thematic distinctions defining women's roles in life. The findings underscore the need to eliminate negative stereotypes from oral culture.

Anahtar Kelime: Sociology of communication gender roles gender proverbs women's studies

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akgün, Z, Uysal, Y. (2019). Toplumsal cinsiyet ve narsisizm ilişkisi. Dünya Sağlık ve Tabiat Bilimleri Dergisi (DÜSTAD), 2019 (2), 43-56.
Avcı, F. & Güdekli, İ. A. (2018). Toplumsal cinsiyet ve medya ilişkisi: yazılı basında kadına şiddet ve kadın cinayetleri haberleri üzerine bir analiz. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (2), 475-506.
Ersöz, A. G. (2010). Türk atasözleri ve deyimlerinde kadina yönelik toplumsal cinsiyet rolleri. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(6), 167-182.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215.
Bem, S. L. (1981). Gender schema theory: a cognitive account of sex typing. Psychological Review, 88, 354-364.
Bem, S. L. (1983). Gender schema theory and ıts ımplications for child development: raising gender- aschematic children in a gender-schematic society. Signs, 8(4), 598–616.
Bem, S. L. (1985), “Androgyny and Gender Scheme Theory: A Conceptual and Empirical Integration” Solderegger, T.B. (ed.), Psychology and Gender Nebraska Symposium on Motivation 1984, Lincoln ve London: University of Nebraska Press.
Bem, S. L. (1998), Gender Schema Theory and Its Implications for Child Development: Raising Gender-ashematic Children in a Gender in a Gender-Schematic Society, Anselmı, D. L./Law, A. L. (eds.), Questions of Gender: Perspektif and Paradoxes (A Division of The McGraw-Hill Companies): 262-274.
Borlandi, M., Boudon, R., Cherkaoui, M., Valade, B. (2011). Sosyolojik Düşünce Sözlüğü (B. Arıbaş, 1. Basım, Çev.). İletişim Yayıncılık.
Buss, D. M. (1995). Psychological sex differences: Origins Through Sexual Selection. American Psychologist, 50(3), 164–168.
Buss, D. M. (1998). Sexual strategies theory: historical origins and status. Journal of Sex Research, 35(1), 19–31.
Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. ve Kılıç, E. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
Chomsky, N., & Noam, C. (2002). On nature and language. Cambridge University Press.
Connell, R.W. (1998), Toplumsal cinsiyet ve iktidar. (Çev. Cem Soydemir) Ayrıntı Yayınları.
Deaux, K., & Major, B. (1987). Putting gender into context: An interactive model of gender-related behavior. Psychological Review, 94(3), 369–389.
Dökmen, Z. Y. (2006) Toplumsal cinsiyet. sosyal ve politik açıklamalar. (2. Basım). Sistem Yayıncılık.
Eagly, A. H. & Karau, S. J. (2002). Role congruity theory of prejudice toward female leaders. Psychological Review, 109(3), 573–598.
Eagly, A. H., & Wood, W. (1999). The origins of sex differences in human behavior: Evolved dispositions versus social roles. American Psychologist, 54(6), 408–423.
Franzoi, S. L. (1996). Social psychology. Brown & Benchmark Publishers.
Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları.
Güldü, Ö. & Kart, M. E. (2009). Toplumsal cinsiyet rolleri ve siyasal tutumlar: sosyal psikolojik bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (03, 97-116.
Holt, C. L., Ellis, J. B. (1998). Assessing the current validity of the bem sex-role inventory. Sex Roles 39, 929–941.
Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. baskı). Nobel Yayınevi.
Keskin, F, Ulusan, A. (2016). Kadının toplumsal inşasına yönelik kuramsal yaklaşımlara dair bir değerlendirme. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (26), 47-68.
Özdil, Ö. M. (1985). Türk atasözleri ve deyimleri. Çağdaş Basımevi. Parlatır, (2008). Atasözleri. Yargı Yayınevi.
Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children. New York, NY: W.W. Norton & Co.
Pratto, F., Sidanius, J., ve Levin, S. (2006). Social dominance theory and the dynamics of intergroup relations: Taking stock and looking forward. European Review of Social Psychology, 17, 271-320.
Ridgeway, C. L., & Smith-Lovin, L. (1999). The gender system and interaction. Annual Review of Sociology, 25, 191–216.
Rubin, H.J. and Rubin, I.S. (1995) Qualitative ınterviewing: the art of hearing Data. 2nd Edition, Sage Publications, London.
Sidanius, J., Pratto, F., van Laar, C., & Levin, S. (2004). Social dominance theory: its agenda and method. Political Psychology, 25(6), 845–880.
Tan, M. (1979), Kadın: Ekonomik yaşamı ve eğitimi. Türkiye İş Bankası.
Taylor, S. E., Peplau, L. A., Sears, D. O. (2015). Sosyal psikoloji (A. Dönmez, 4. Basım, Çev.). İmge Kitabevi.
Tözün, M. (2007). Tarihsel süreçte toplumsal cinsiyet: küresel bir yaklaşım. Actual Medıcıne Dergisi, 60-67.
Vargel Pehlivan, P. (2017). Toplumsal cinsiyet bağlamında kuramsal yaklaşımlar: bir literatür taraması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 497-521.
Wood, W., & Eagly, A. H. (2002). A cross-cultural analysis of the behavior of women and men: Implications for the origins of sex differences. Psychological Bulletin, 128(5), 699–727.

APA	Ergül Güvendi N (2023). TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. , 551 - 564.
Chicago	Ergül Güvendi Nurgül TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. (2023): 551 - 564.
MLA	Ergül Güvendi Nurgül TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. , 2023, ss.551 - 564.
AMA	Ergül Güvendi N TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. . 2023; 551 - 564.
Vancouver	Ergül Güvendi N TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. . 2023; 551 - 564.
IEEE	Ergül Güvendi N "TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA." , ss.551 - 564, 2023.
ISNAD	Ergül Güvendi, Nurgül. "TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA". (2023), 551-564.

APA	Ergül Güvendi N (2023). TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27(3), 551 - 564.
Chicago	Ergül Güvendi Nurgül TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 27, no.3 (2023): 551 - 564.
MLA	Ergül Güvendi Nurgül TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol.27, no.3, 2023, ss.551 - 564.
AMA	Ergül Güvendi N TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2023; 27(3): 551 - 564.
Vancouver	Ergül Güvendi N TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2023; 27(3): 551 - 564.
IEEE	Ergül Güvendi N "TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA." Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27, ss.551 - 564, 2023.
ISNAD	Ergül Güvendi, Nurgül. "TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADIN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA". Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 27/3 (2023), 551-564.