Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 85 Sayfa Aralığı: 91 - 118 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.32704/erdem.2023.85.091 İndeks Tarihi: 05-01-2024
Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı
Öz: MÖ 6. yüzyılın ilk yarısında Pers (Akhaimenid) İmparatorluğu’nun tahtına II. Kyros geçmiştir. II. Kyros (Büyük Kyros) (MÖ 559-530/29) döneminde bir dizi yenilik gerçekleştirilmiş ve Persler (Akhaimenidler) yükselen bir ivme kazanmıştır. Persler, doğuda Hindistan, batıda Egenin mavilikleri ve güneyde Mısır’a kadar geniş bir coğrafyaya hükmetmiştir. Bu coğrafyayı Satraplık adı verdikleri idari bir sistemle yönetmişlerdir. Söz konusu bu coğrafyadaki gelişmelerden haberdar olabilmek ve aynı zamanda bu coğrafyaya ulaşabilmek için var olan yolları kullanılmışlardır. İlk başlarda bu yollar askeri amaçlara hizmet etmiş olsa da, daha sonra idari, ekonomik ve haberleşme gibi birçok alanda kullanılmaya başlanmıştır. Literatürde Kral Yolu olarak bilinen yolda bu amaçla kullanılmıştır. Perslerden önce Anadolu’da (Türkiye) ikamet eden devletler/ imparatorluklar tarafından inşa edilerek kullanılan bu yollar, Pers dönemi Anadolu’sunda da bir takım iyileştirmelerden geçerek kullanım görmeye devam etmiştir. Özellikle de Pers Kralı I. Darius’un tahta çıkmasıyla, idari sistem ile vergilendirme de revizyonlar gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında daha geniş imparatorluk sınırları için gerçekleştirilen askeri seferler de bu yolların kullanımını arttırmıştır. Bu durum yollar da bakım çalışmalarını gerektirmiştir. Kral Yolu, antik metin yazarı Herodotos’un Historiai adlı eserinde (V. 52-54) anlatılmaktadır. Bu anlatıya göre; Kral Yolu ülkemizin birçok bölgesinden ilerleyerek sınırlarımız dışına çıkmıştır. Yol, günümüz İran’ın Huzistan eyaleti sınırları içerisinde kalan Sousa şehrinde sonlanmaktadır. Ephesos’dan (Selçuk) başlayan yolun, şekillenmesinde topoğrafik faktörlerin etkili olduğu görülmektedir. Ayrıca yolun Sardeis’den (Sart) sonraki güzergâhı üzerine birçok farklı görüşün bulunması, Lydia ve Phrygia Bölgeleri’nde Kral Yolu’nun ilerleyişi ile ilgili tartışmalı rotaların oluşmasına neden olmuştur. Bu çalışmada, idari, ekonomik, askeri ve haberleşme gibi birçok alanda kullanılan Kral Yolu’nun, Anadolu sınırları içerisinde ilerleyen bölümü çivi yazılı belgeler, arkeolojik veriler ve antik metin kayıtları ışığında ele alınmıştır. Bu yolun geçmiş olduğu farklı güzergâhlara yer verilmiş ve Anadolu’nun kuzey ve güneyinde iki farklı rotanın kullanılmış olduğu saptanmıştır. Bu duruma bağlı olarak da Kral Yolu’nun geçmiş olduğu önemli merkezlere ve güzergâha eklenmesi gereken yerleşim yerlerine de bu çalışma vasıtasıyla ulaşılmıştır. Akhaimenidler için jeostratejik manada önem arz eden Daskyleion (Hisartepe) ve yolların kavşak noktasında bulunduğu için önemli olan Oluz Höyük (Kritalla?) yerleşimlerinin Kral Yolu’na dâhil edilmesi gerektiği nedenleriyle ifade edilmiştir. Ayrıca imparatorluğun doğu ve batısı arasında yaşanan kültürel etkileşim de Kral Yolu’nun rolü saptanmış ve bu yolun önemi bir kez daha görülmüştür.
Anahtar Kelime: The Anatolian Route of the Royal Road
Öz: In the first half of the 6th century BC Cyrus II came to the throne of the Persian (Achaemenid) Empire. A number of innovations were made and the Persians (Achaemenids) gained a rising momentum under his rule between the years 559-530/29 BC. The Persians ruled over a wide geography as far as India in the east, the Aegean in the west and Egypt in the south. They ruled this geography with an administrative system called Satrapy. Persians used the existing roads to be aware of the developments in this geography and to reach this geography at the same time. Although these roads served for military purposes at first, they started to be used in many areas such as administrative, economic and communication. The road known as the Royal Road in the literature was also used for this purpose. These roads, which were built and used by the states/empires residing in Anatolia (Türkiye) before the Persians, continued to be used after some improvements in the Persian period Anatolia. In particular, with the accession of the Persian King Darius I to the throne, revisions were made in the administrative system and taxation. In addition, military expeditions to expand the empire also increased the use of these roads and thus the roads were improved. The Royal Road is described in the Historia (V.52-54) of the ancient text writer Herodotus. According to this narrative; The Royal Road has gone beyond our borders by passing many parts of our country. The road ends in Sousa, within the borders of the Khuzestan province of present-day Iran. It is seen that topographic factors were effective in the shaping of the road starting from Ephesos (Selçuk). In addition, the existence of many different views on the route of the road after Sardis (Sart), caused the formation of controversial routes regarding the progress of the Royal Road in the Lydia and Phrygia Regions. In this study, The part of the Royal Road within the borders of Anatolia, which is used in many areas such as administrative, economic, military and communication, has been discussed in the light of cuneiform documents, archaeological data and ancient text records. The different routes that this road passed through were investigated and it was determined that two different routes were used in the north and south of Anatolia. Because of this, the places worth being added to the list of important centers and settlements where the Royal Road passed were reached through this study. The fact that the settlements of Daskyleion (Hisartepe), which was of geostrategic importance for the Achaemenids, and Oluz Höyük (Kritalla?), which was important because it was located at the crossroads of the roads, should be included to the Royal Road was stated with reasons. In addition, the role of the Royal Road in the cultural interaction between the east and west of the Empire was determined and the importance of this road was seen once again.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Curt. Curtius, R. Qunintus. (1908). Historiae Alexandri Magni, Edmund Hedicke (Ed.), B.G. Teubneri, Lipsiae.
- Diod. Diodorus, S. (1989). Library of History. (Trans. C.H.Oldfather), London: Harward Unıversity Press, William Heinmann Ltd.
- Ksen. Anab. Ksenophon (2011). Anabasis Onbinlerin Dönüşü, Oğuz Yarlıgaş (Çev.), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Ksen. Kyr. Ksenophon (2007). Kyros’un Eğitimi (Kyrou Paideia), Furkan Akderin (Çev.), İstanbul: Alfa Yayınları.
- Ksen. Eco. Ksenophon (1979). Economics, London: Harward University Press, William Heinman Ltd.
- Ksen. Hell. Ksenophon (1918). Hellenica, Carleton L. Brownson (Trans.), Loeb Classical Library, Cambridge: Harvard Unıversity Press, MA: Harward University Press, Willian Heinemann Ltd, London.
- Hdt. Herodotos (2017). Historiai (Tarih), Müntekim Ökmen (Çev.) (XIII. Basım), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Pl. Platon (1967). Laws, Plato in Twelve Volumes, Vols. 10 & 11 (Trans. by R.G. Bury), Cambridge, MA, London: Harvard University Press, William Heinemann Ltd. (Loeb Classical Library).
- Str. Strabon (2012). Geographika, Adnan Pekman (Çev.), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Albayrak, İrfan (2018). “Eski Asurca Kaynaklara Göre Asur-Anadolu İlişkilerinde Hahhum Krallığı’nın Önemi”, Archivum Anatolicum 12/2, s.1- 11.
- Bakır, Tomris (2011). Daskyleion Balıkesir’in Eski Çağlardaki Valilik Merkezi, Balıkesir: Balıkesir Valiliği İl Özel İdaresi Yayınları.
- Bakır, Tomris (2003). “Daskyleion (Tyaiy Drayahya) Hellespontine Phrygia Bölgesi Akhaemenid Satraplığı”, Anadolu 25, s. 1-26.
- Bakır, Tomris, Demir, Gürtekin, Gül, ve Tanrıver, Cumhur. (2003). “Daskyleion 2001”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt: 27-31 Mayıs 2002- Ankara, Koray Olşen, Haydar Dönmez, Fahriye Bayram, Adil Özme, Neslihan Güder ve İnsaf Gençtürk-Kılıç (Haz.), (491-500), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları Dösimm Basımevi.
- Barjamovic, Gojko (2018). “Tüccarlar ve Seyyahlar: Anadolu’da Assurlular (MÖ 2000-1600)”, Assurlular Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı, Kemalettin Köroğlu-Selim Ferruh Adalı (Ed.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 26-53.
- Barjamovic, Gojko (2011). A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period. The Carsten Nıebuhr Instıtute of Near Eastern Studies, Copanhagen: Museum Tusculanum Press and CNI Publıcatıons 38.
- Bulut, Hülya (2017). “Yeryüzü Cennetleri: Pers Bahçeleri ve Paradeisosları”, Persler Anadolu’da Kudret ve Görkem. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 174-183.
- Cahill, Nicolas (2017). “Lydia Satraplığı”, Persler Anadolu’da Kudret ve Görkem. Kaan İren, Çiçek Karaöz, Özgür Kasar (Ed.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 308-331.
- Claerhout, Inge ve Devreker, John (2008). Ana Tanrıça’nın Kutsal Kenti Pessinus, İstanbul: Homer Kitapevi.
- Colburn, P. Henry (2013). “Connectivity and Communication in the Achaemenid Empire”, Journal of the Economic and Social History of the Orient 56 (1)(Ocak), s. 29-52. Doi:10.1163/15685209-12341278.
- Coşkun, Gökhan (2005). Daskyleion’da Orta Akhaemenid Dönem (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Demir, Muzaffer (2020a). “Herodotos’ta Küçük Asya Pers Kraliyet Yolu: Diğer Antik Yazarlarınki ile Karşılaştırılarak İncelenmesi ve Açıklanması”, Tarih İncelemeleri Dergisi XXXV/2, Cilt 35, Sayı 2, s. 439-472.
- Demir, Muzaffer (2020b). “Yeni-Asur ve Pers Kraliyet Posta Sistemleri Üzerine Değerlendirmeler”, Disiplinler arası Akdeniz Araştırmaları Dergisi VI Phaselis, s.159-180.
- Dönmez, Şevket, Yurtsever Beyazıt, A, Akıllı, Hüseyin, Saba, Mona, Adısönmez, Burçin ve Fidan, İmran (2022). “Oluz Höyük Kazısı Onüçünçü (2019) ve Ondördüncü Dönem (2020) Çalışmaları: Değerlendirmeler ve Sonuçlar”, 2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları Cilt 4, Ankara 2022, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 318.
- Dönmez, Şevket (2021). “2422 Yıl Önceki Büyük Geri Çekilme Onbinlerin Dönüşü’nde Neden Yolda Kimse Yoktu?”, Tarih Dergi (Ekim 87), İstanbul: Kafa Grup ve Yayıncılık.
- Dönmez, Şevket, (2018). “Oluz Höyük’te Pers Mimarisinin Temelleri Bulundu”, Tarih Dergisi 54 (Kasım), İstanbul, s. 26-29.
- Dönmez, Şevket (2017). “Ordular Gidiyordu Amasya Üzerinden Yunanistan’a Doğru 2500 Yıl Önce Akhaimenid Kralı I. Kserkses’in Büyük Seferinin Bilinmeyen Anadolu Güzergâhı”, Tarih Dergisi 36, (Mayıs), İstanbul: Kafa Yayıncılık, s. 44-47.
- Dönmez, Şevket (2016). Anadolu ve Ermeniler Kızılırmak Havzası Demir Çağı Toplumunun Doğu Anadolu Yaylası’na Büyük Göçü, İstanbul: Ön Tarih Yayınları 1.
- Dusinberre, Elspethe R. M. (2010). “Sardes’ten Lidya-Pers Mühürleri”, Lidyalılar ve Dünyaları, Nicolas D. Cahill (Ed.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.177-190.
- French, David (1998). “Pre and Early Roman Roads of Asia Minor. The Persian Royal Road”, Journal of the British Instıtute of Persian Studies Volume 36 Issue 1. (published by Taylor & Francis), s.14-43.
- Hacıköylü, Büşra (2019). “Pers (Akhaimenid) Kralı Kserkses’in Yunanistan Seferinin Anadolu Güzergâhı: Güncel Arkeolojik ve Tarihsel Coğrafya Bulguları Işığında Genel Bir Değerlendirme”, Orta ve Doğu Anadolu Geç Demir Çağı: Post Urartu, Med ve Akhaimenid İmparatorlukları, Aynur Özfırat-Şevket Dönmez-Mehmet Işıklı- Mona Saba (Haz.),İstanbul: Ege Yayınları, s. 159-179.
- Hallock, T. Richard (1969). Persepolis Fortification Tablets, Chicago: The University of Chicago Press, The University of Chicago Oriental Institute Publications XCII.
- İren, Kaan ve Yıldızhan, Handan (2017). “Pers Daskyleion’u: Güney Marmara Bölgesi’nde Bir Satraplık Merkezi”, Persler Anadolu’da Kudret ve Görkem. Kaan İren, Çiçek Karaöz ve Özgür Kasar (Ed.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 332-349.
- Kalkan, Hatice (2021). “Kral Yolu”, Tübitak Sosyal Bilimler Ansiklopedisi 2. Cilt, Ankara: Popüler Bilim Kitapları, s. 417.
- Kalkan, Hatice (2016). “Hypaipa Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması-2014”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2. Cilt: 11-15 Mayıs 2015- Erzurum. Candaş Keskin (Haz.), (1-14). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Kalkan, Hatice (2013). “A Royal Tradation in Karagündüz Mound: İmitatio Regis”, İnternational Journal of Human Sciences Volume 10 İssue 2, s. 707- 718.
- Kalkan, Hatice (2008). MÖ 6-4. Yüzyıllarda Doğu Anadolu: Arkeolojik Veriler Işığında Tarihsel ve Kültürel Değerlendirme, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü..
- Kaptan, Deniz (2017). “Anadolu’da Pers Dönemi Mühürleri”, Persler Anadolu’da Kudret ve Görkem. Kaan İren, Çiçek Karaöz ve Özgün Kasar (Ed.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 254-267.
- Kaptan, Deniz (2002). The Daskyleion Bullae: Seal Images From the Western Achaemenid Empire. Pierre Briant, Wouter Henkelman, Amelia Khurt, Johan de Roos, Margaret C. Root, Heleen Sancisi Weerdenburg, Josef Wiesehöfer (Ed.), Achaemenid History XII, Volume I-II
- Kent, Roland (1953). Old Persian: Grammer, Texts, Lexicon, American Oriental Society Volume 33, America.
- Khurt, Amelia (2009). Eski Çağ’da Yakındoğu Cilt II, Dilek Şendil (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Polat, Erdal (2022a). Pers Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhları”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Polat, Erdal (2022b). “Kserkses’in Anadolu Güzergâhı”, 5th International Congress On Life, Social, And Health Sciences In A Changing World, İstanbul, 26-27 March 2022, Prof. Dr. Elnarə Şəfıyeva, Dr. Muhammad Safdar Bhattı, Tuba Fırat (Ed.), Türkiye: BZT Akademi Yayınevi, s. 63.
- Polat, Erdal (2021a). Daskyleion’s Connection With The Persian King’s Road [Bildiri]. V. International Istanbul Scientific Research Congress, Prof. Dr. Lubbert Pıcchıonı, Tuba Fırat, Baha Ahmet Yılmaz (Ed.) 14-15 August 2021. s. 16-17. İstanbul.
- Polat, Erdal (2021b). Pers Kral Yolu Üzerine Bir Değerlendirme [Bildiri]. Ramazan Gafarlı (Ed.). Karabagh Internatıonal Congress of Modern Studies in Social and Human Sciences, 17-19 Haziran 2021. s.74-75, Azerbaycan.
- Polat, Erdal (2019). “Kilikia Bölgesi Akhaimenid Dönem İdari Sistemi”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları Yapılar, Buluntular, Müzeler Çizim ve Fotoğraflar Eşliğinde, İstanbul: Hiper Yayınları, s.71-82.
- Ramsay, M. W (1920). “Military Operationson the Nort Front of Mount Taurus”, The Journal of Hellenic Studies Vol. 40 Part 1, UK: Cambridge University Press,s. 89-112.
- Sarıkaya, Sevgi (2018). Anadolu’da Persler Daskyleion Satraplığı, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Sevin, Veli (2019). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Tekin, Oğuz (20007). Eski Anadolu ve Trakya Ege Göçlerinden Roma İmparatorluğu’nun İki Ayrılmasına Kadar (MÖ 12. MS. 4 yüzyıllar arası),İstanbul: İletişim Yayınları.
- Tosun, Murat, Parlıtı, Umut ve Caner, Eyüp (2021). “Doğu Anadolu Bölgesi’nin Geç Demir Çağı (Pers/Akhaimenid Dönemi) Üzerine Bir Değerlendirme”, Arkeoloji Dergisi XXVI Cilt 1 Sayı 26, s. 107-120.
- Tsetskhladze, Gocha, Anderson, William, Avram, Alexandru, Avram, Suzana, Clark, Vincent, Flemming, Kristal, Kortanoğlu, Eser, Krsmanovic, Damjan, Cleary, N. Michelle ve Schmidt, Armin (2012). “Pessinus 2010”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt: 23-28 Mayıs 2011- Malatya. Haydar Dönmez ve Ömer Ötgün (Haz.), (103-144), Ankara: TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, İsmail Aygül Ofset Matbaacılık.
- Yaldır Koçak, Aylin (2009). İ.Ö. Yedinci ve Altıncı Yüzyıllarda Daskyleion’un Ticari İlişkileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Young, S. Rodney (1963). “Gordion on The Royal Road”, Proceedings of The American Philosophical Society 107/4. s. 348-364.
- Yıldızhan, Handan (2008). Erken Akhaimenid Dönemde Daskyleion (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
| APA | Polat E (2023). Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. , 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| Chicago | Polat Erdal Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. (2023): 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| MLA | Polat Erdal Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. , 2023, ss.91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| AMA | Polat E Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. . 2023; 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| Vancouver | Polat E Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. . 2023; 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| IEEE | Polat E "Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı." , ss.91 - 118, 2023. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| ISNAD | Polat, Erdal. "Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı". (2023), 91-118. https://doi.org/10.32704/erdem.2023.85.091 |
| APA | Polat E (2023). Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. Erdem, (85), 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| Chicago | Polat Erdal Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. Erdem , no.85 (2023): 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| MLA | Polat Erdal Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. Erdem, vol., no.85, 2023, ss.91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| AMA | Polat E Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. Erdem. 2023; (85): 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| Vancouver | Polat E Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı. Erdem. 2023; (85): 91 - 118. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| IEEE | Polat E "Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı." Erdem, , ss.91 - 118, 2023. 10.32704/erdem.2023.85.091 |
| ISNAD | Polat, Erdal. "Kral Yolu’nun Anadolu Güzergâhı". Erdem 85 (2023), 91-118. https://doi.org/10.32704/erdem.2023.85.091 |
