Yıl: 2023 Cilt: 15 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 747 - 763 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26791/sarkiat.1315385 İndeks Tarihi: 06-01-2024

ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091)

Öz:
Müslümanlar 8. yüzyıl başlarında İber Yarımadası- nı fethetmişler ve bölgeye Endülüs demişlerdir. Burası Müslümanların hâkim olduğu yüzyıllar boyunca (711- 1492) Müslüman, Hıristiyan ve Yahudilerin birlikte ya- şadığı bir coğrafya olmuştur. Bölgede Müslümanlarının en güçlü şekilde temsil edildiği ve buradaki İslamlaş- manın gerçekleştiği dönem Endülüs Emevi Devleti’nin hâkim olduğu yıllardır (756-1031). Bu devletin yıkılma sürecine girdiği 11. yüzyıl başlarından itibaren Endü- lüs’teki Müslümanların hâkim olduğu bölgede dağıl- malar başlamıştır. Bu süreçte hemen her şehirde küçük devletler kurulmuştur. Bu anlamda 300-400 bin km ka- relik küçük bir alanda “mülûkü’t-tavâif” denilen birçok- ları bir şehir ya da kaleden ibaret olan onlarca devletçik ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada bu küçük devletlerden (mülûkü’t-tavâiften) biri olan, 1023-1091 yılları arasın- da Endülüs’te İşbîliye merkezli olarak hüküm sürmüş Abbâdî Devleti ele alınmıştır. Bu devlet İşbîliye kadısı Ebû’l-Kasım Muhammed b. Abbâd tarafından 1023 yı- lında kurulmuş, mülûkü’t-tavâifin en büyüğüdür. Devlet, 1091 yılında Murâbıtlar tarafından yıkılana kadar 68 yıl hüküm sürmüştür. Bu çalışmada devletin ortaya çıkış süreci, siyasi fa- aliyetleri ve komşu devletlerle ilişkileri ele alınmıştır. Bunun yanında devletin yöneticileri olan İbn Abbâd, Mu‘tazıd, Mu‘temid dönemleri, siyasi olayları anlatıl- mış, Abbâdîlerde idarî ve sosyo-kültürel hayat hakkın- da bilgi verilmiştir. Bu çalışmanın Endülüs’te kurulan Mülûkü’t-tavâif devletlerinin tarihi, özellikleri ve faali- yetleri noktasında yapılacak çalışmalara örneklik teşkil etmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime: Mülûkü’t-tavâif İşbîliye Abbâ- dî Mu‘tazıd Mu‘temid

ABBADIS FROM MULUKU'T-TAVAIF IN ANDALUSIA (1023-1091)

Öz:
Muslims conquered the Iberian Peninsula in the early 8th century and named the region Andalusia. This was a geography where Muslims, Christians and Jews lived together during the centuries when Muslims dominated (711-1492). The period when Muslims were most strong- ly represented in the region and Islamization took place here was during the years when the Andalusian Umayyad State was dominant (756-1031). From the beginning of the 11th century, when this state entered the process of collapse, disintegration began in the Muslim-dominated region of Andalusia. In this process, small states were established in almost every city. In this sense, in a small area of 300-400 thousand square kilometers, dozens of statelets called “mülükü’t-tevâif” emerged, most of whi- ch consisted of a city or a castle. In this study, the Abbadi State, one of these small states (mülükü’t-tavâif), which ruled in Andalusia, centered in İşbîliye, between 1023- 1091, is discussed. This state was ruled by the judge of İşbîliye, Ebû’l-Kasım Muhammed b. Founded by Abbad in 1023, it is the largest of the mulûku’t-tawaif. The state ruled for 68 years until it was destroyed by the Almora- vids in 1091. In this study, the emergence process of the state, its political activities and relations with neighboring sta- tes are discussed. In addition, the periods of Ibn Abbad, Mu’tazid and Mu’tamid, the rulers of the state, and their political events were explained, and information was gi- ven about the administrative and socio-cultural life of the Abbadids. This study is intended to serve as an example for future studies on the history, characteristics and acti- vities of the Mülûkü’t-Tevâif states established in Anda- lusia.
Anahtar Kelime: Mulūk al-tawāif Sevilla Abbādī Mu‘ta- zıd Mu‘temid

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abud, Muhammed bin. et-Tarihu’s-Siyasi ve’l-İctimai li İşbîliye fi Ahdi Duvelü’t-Tavâif. 1. Bs. Fas: Metabiu’ş-Şuyuh, 1983.
  • Adıgüzel, Adnan. “Mağrib ve Endülüs’ü Birleştiren Lider Yûsuf b. Tâşfîn”. İstem. 32 (2018): 231-257.
  • Affane, Falentina Süleyman. Memleketu İşbîliye Zamani Beni Abbâd ve Alakatihim ed-Dahiliye ve’l-Hariciye. Yüksek Lisans Tezi, Camia- tu’l-Necah el-Vataniye Kulliyetu Dirasetu’l-Ulya, 2002.
  • Balini’ya, Raphael. “el-İşbîliyetu’l-İslamiye: Tarihuha es-Siyasi ve’l-İctimai ve’s-Sekafi”. el-Hadaratu’l-Arabiyetu’l-İslamiye fi’l-Endelüs. 2.
  • Bs. 1. Beyrut: Merkezu Dirasatu’l-Vahdetu’l-Arabiye, 1999.
  • Chateaubriand, François René de. Hülasatu Tarihi’l-Endelüs İla Sukuti Gırnata. Trc. Emîr Şekîb Arslan. 2. Bs. Mısır: Matbaatu’l-Menar, 1924.
  • Codera Y Zaidin, Don Francisco. Taratado Numismatica Arabigo-Espanola. 1. Bs. Madrid: Libreria De M. Murillo, 1879.
  • Cuma, Ahmed Halil. Nisau mine’l-Endelüs. 1. Bs. Beyrut: El-Yemame, 2001.
  • Dabbî, Ahmet b. Yahya. Buğyetü’l-Mültemis Fî Târîhi Ricâli Ehli’l-Endelüs. Thk. İbrahim Ebyari. 1. Bs, 2 Cilt. Kahire-Beyrut: Dâru’l-Kita- bu’l-Mısri, Dâru’l-Kitabu’l-Lübnani, 1989.
  • Dozy, Reinhart Pieter Anne. El-Muslimune Fi’l-Endelüs. Trc. Hasan Habeşi. 1. Bs, 3 Cilt. Kahire: El-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-Ammetu Li’l-ki- tap, 1995.
  • Dozy, Reinhart Pieter Anne. Mülûkü’t-Tavâif ve Nazrati fi Tarihi’l-İslam. Trc. Kâmil Keylani. 1. Bs. Kahire: Hindavi, 2012.
  • Ebu’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâîl b. Alî b. Mahmûd. el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer. 1. Bs, 5 Cilt. Mısır: Dâru’l-Mearif, 1998.
  • Eşbah, Yusuf. Tarihu’l-Endelüs Fi Ahdi’l-Murabıtin ve’l-Muvahhidin. Trc. Muhammed Abdullah İnan. 2. Bs. Kahire: Mektebetu’l-Hancı, 1996.
  • Feth b. Hâkan, Ebû Nasr. Kalâʾîdü’l-İkyân fî’-اMehâsini’l-Aʿyân. Thk. Hüseyin Haryuş. 1. Bs. Ürdün: Mektebetu’l-Menar, 1989.
  • Feth b. Hâkân el-Kaysî. Matmahu’l-Enfüs ve Mesrahu’t-Teʾennüs fî Mülehi Ehli’l-Endelüs. Thk. Muhammed Ali Şevâbike. 1. Bs. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1983.
  • Halis, Salah. İşbîliye Fi’l-Karni’l-Hamis el-Hicri. 1. Bs. Beyrut: Daru’s-Sekafe, 1965.
  • Harekât, İbrahim. “Bâce - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 12 Aralık 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/ bace--portekiz.
  • Himyerî, Muhammed b. Abdilmün‘im. er-Ravzü’l-Mi’târ fî Haberi’l-Aktâr. Thk. İhsan Abbas. 1. Bs. Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1975.
  • Hitti, Philip Khuri. Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. Trc. Salih Tuğ. 1. Bs, 4 Cilt. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1981.
  • Humeydî, Muhammed b. Fütûh b. Abdullah. Cezvetü’l-Muktebis fî Tarihi’l-Ulemai’l-Endelüs. Thk. Beşar Avvad Ma’ruf - ve Muhammed Be- şar Avvad. 1. Bs. Tunus: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 2008.
  • Hüseyni, Muhammed Bakır. Tetavver en-Nukudu’l-Arabiyyetu’l-İslamiyye. 1. Bs. Bağdat: Matbaatu Darû’l-Cahid, 1969.
  • İbn Abdullah, Abdulaziz. Tarihu’l-Mağrib el-Asri’l-Kadim ve’l-Asri’l-Vasit. Fas: PDF: Mektebetu’s-Selam, Mektebetu’l-Mearif, t.y.
  • İbn Bessâm, Ebü’l-Hasen Alî. Ez-Zahîre fî Mehâsini Ehli’l-Cezîre. Thk. İhsan Abbas. 1. Bs, 2 Cilt. Beyrut: Daru’s-Sekafe, 1997.
  • İbn Beşküvâl, Ebu’l-Kasım. Kitâbü’s-Sıla fî’t-Târîhi Eʾimmeti’l-Endelüs. Thk. Beşar Avad Ma’ruf. 1. Bs, 2 Cilt. Tunus: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 2010.
  • İbn Bulukkîn, Abdullah. Müzekkerâtu’l-Emir Abdullah Ahiru Beni Zîrî bi Gırnata. Thk. Evariste Levi Provençal. 1. Bs. Mısır: Daru’l-Mearif, 1955.
  • İbn Ebu Dînâr, Ebû Abdillâh Muhammed. el-Muʾnis fî Ahbâri İfrîkıyye ve Tûnis. 1. Bs. Tunus: Tunus Devlet Matbaası, 1869.
  • İbn Ebû Zer‘, Alî b. Abdullah. El-Enîsu’l-Mutrib bi-Ravzi’l-Kırtâs fî Ahbâri Mülûki’l-Mağrib ve Târîhi Medîneti Fâs. 1. Bs. Rabat: Dâ- rü’l-Mansûr, 1972.
  • İbn Haldûn, Abdurrahman Bi Muhammed. Kitabu’l-İber ve Divanu’l-Mübtede ve’l-Haber Fi Eyyami’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve Men Asaruhum Mİn Zevi’s-Sulatani’l-Ekber. Suudi Arabistan: Beytu’l-Efkaru’d-Devliyye, t.y.
  • İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed. Vefâyâtü’l-Aʿyân ve Enbâʾü Ebnâʾi’z-Zamân. Thk. İhsan Abbas. 1. Bs, 8 Cilt. Beyrut: Daru Sadır, 1972.
  • İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed. Vefâyâtü’l-Aʿyân ve Enbâʾü Ebnâʾi’z-Zamân. Thk. İhsan Abbas. 1. Bs, 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadir, 1972.
  • İbn Hayyân, Ebû Mervân. el-Muktebes min Enbâʾi Ehli’l-Endelüs. Thk. Mahmud Ali Mekkî. 2. Bs. Kahire, 1994. İbn İzârî. 1. Bs, 4 Cilt. Tunus: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 2013.
  • İbn İzârî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Beyânü’l-Muğrib fî İhtisâri Ahbâri Mülûki’l-Endelüs ve’l-Mağrib. Thk. Beşar İwad Ma’ruf - ve Mahmud Beşar İwad. 1. Bs, 4 Cilt. Tunus: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 2013.
  • İbnü’l-Ebbâr, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Ebu Bekr el-Kudai. Kitâbü’l-Hulleti’s-Siyerâ. Thk. Hüseyin Munis. 2. Bs, 2 Cilt. Ka-hire: Daru’l-Mearif, 1985.
  • İbnü’l-Esîr, İzzeddin. İslam Tarihi el-Kâmil fi’t-Târîh. Trc. Abdülkerim Özaydın. 1. Bs, 11 Cilt. İstanbul: Bahar Yayınları, 1991.
  • İbnü’l-Esîr, İzzeddin. İslam Tarihi el-Kâmil fi’t-Târîh. Trc. Abdülkerim Özaydın. 1. Bs, 11 Cilt. İstanbul: Bahar Yayınları, 1991.
  • İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin. Aʿmâlü’l-Aʿlâm. Ed. Ahmed Muhtâr el-Abbâdî - Seyyid Kesrevi Hasan. 1. Bs, 3 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Kutu- bu’l-İlmiye, 2002.
  • İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin. El-İhâta Fî Ahbâri Ğırnâta. Thk. Muhammed Abdullah İnan. 1. Bs, 4 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancı, 1974.
  • İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin. Tarihu’l-Mağribi’l-Arabi Fi’l-Asri’l-Vasit. Thk. Muhammed Muhtar Ayyari - ve Muhammed İbrahim Kettani. 1. Bs, 3 Cilt. Fas: Daru’l-Kitap, 1964.
  • İbnü’l-Kerdebus, Ebu Mervan Abdulmelik b. Muhammed et-Tuzeri. El-İktifa Fi Ahbari Hulefa. Thk. Salih b. Abdullah el-Ğamidi. 1. Bs. Suudi Arabistan: el-Camiatu’l-İslamiye, 2008.
  • İbnü’l-Kerdebus, Ebu Mervan Abdulmelik b. Muhammed et-Tuzeri. Tarihu’l-Endelüs li İbni Kerdebus. Thk. Ahmet Muhtar Abbâdi. 1. Bs. İskenderiye: Ma’hadu’d-Dirasatu’l-İslamiye, 1971.
  • İdrîsî, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitabu Nüzhetü’l-Müştâk fi İhtirâkı’l-Âfâk. 1. Bs. Kahire: Mektebetu’s-Sakafeti’d-Diniyye, 2002.
  • İnan, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs. 4. Bs, 4 Cilt. Kahire: PDF: Mektebetu’l-Hancı, 1997.
  • İzam, Abdulvehhab. El-Mu‘temid Bin Abbâd. 1. Bs. Kahire: Hendavi, 2012.
  • Mekkâri, Şeyh Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-Tîb Min Ğusni’l-Endelüsi’r-Ratîb. Thk. İhsan Abbas. 1. Bs, 8 Cilt. Beyrut: Daru Sadır, 1968.
  • Mekkâri, Şeyh Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-Tîb Min Ğusni’l-Endelüsi’r-Ratîb. Thk. İhsan Abbas. 1. Bs, 8 Cilt. Beyrut: Daru Sadır, 1968.
  • Merrâküşî, Abdülvâhid. el-Muʿcib fî Telhîsi Ahbâri’l-Mağrib. Thk. Muhammed Said Aryan. 1. Bs. Kahire, 1963.
  • Munis, Hüseyin. Mealimu Tarihu’l-Mağrib ve’l-Endelüs. 1. Bs. Kahire: Mektebetu’l-Usra, 1992.
  • Müellifi Mechûl. Kitabu’l-Hulelü’l-Mevşiyye fî Zikri’l-Ahbâri’l-Merrâküşiyye. Thk. Süheyl Zekkâr - ve Abdülkadir Zimâme. 1. Bs. Fas: Dâ- rü’r-Reşad el-Hadise, 1979.
  • Nâsırî, Ebu Abbas Ahmed b. Halid. Kitabu’l-İstiksa li Ahbari Duvelil’l-Mağribi’l-Aksa. Thk. Cafer Nâsırî - ve Muhammed Nâsırî. 1. Bs, 9 Cilt. Fas: Daru’l-Kitap, 1954.
  • Özdemir, Mehmet. “Endülüs - TDV İslâm Ansiklopedisi”. Erişim: 19 Aralık 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/endulus.
  • Özdemir, Mehmet. “İbn Abbâd, Ebü’l-Kâsım - TDV İslâm Ansiklopedisi”. Erişim: 01 Temmuz 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ab- bad-ebul-kasim.
  • Özdemir, Mehmet. “Yûsuf b. Tâşfîn - TDV İslâm Ansiklopedisi”. Erişim: 01 Temmuz 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/yusuf-b-tasfin.
  • Özdemir, Mehmet. “Zellâka Savaşı - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 14 Temmuz 2021. https://islamansiklope- disi.org.tr/zellaka-savasi.
  • Palencia, A. Gonzales. Tarihu’l-Fikri’l-Endelüs. Trc. Hüseyin Munis. 2. Bs. Kahire: Mektebetu’s-Sekafetu’d-Diniyye, 1955.
  • Palomo, Maria Paz Torres. “İbn Hazrûn - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 26 Temmuz 2021. https://islamansik- lopedisi.org.tr/ibn-hazrun.
  • Provençal, Evariste Levi. El-Hadâratu’l-Arabiyye fi İspanya. Trc. Tahir Ahmed Mekkî. 3. Bs. Kahire: Daru’l-Mearif, 1994.
  • Ramazan, Atıf Mansur Muhammed. en-Nukudu’l-İslamiyyetun ve Ehemmiyetuha Fi Diraseti’T-Tarih ve’l-Asar ve’l-Hadaratu’l-İslamiyye. 1. Bs. Kahire: Mektebetu Zehra’ş-Şark, 2008.
  • Sallâbî, Ali Muhammed. Abbasiler Dönemi Murabıtlar Devleti. 2. Bs. İstanbul: Ravza Yayınları, 2021.
  • Şeybani, Delile - Sümeyye, Karmit. en-Nazmu’s-Siyasiyetu ve’l-İdariyye fi İşbîliye Hilali Asri Mülûkü’t-Tavâif. Yüksek Lisans Tezi, Camia- tu’ş-Şehid Hama Lahdar el-Vadi, 2017.
  • Tibi, Emin Tevfik. Dirasatu ve Buhusu fi Tarihi’l-Mağrib Ve’l-Endelüs. 1. Bs, 2 Cilt. Mısır: Dâru’l-Arabiyetu’l-Kitab, 1997.
  • Tuud, Abdusselam Ahmed. Benu Abbâd Bi İşbîliye. 1. Bs. Tetuan: Matbaatu Kerimadis, 1946.
  • Yalt, Sevgi. Tavâif-i Mülûk’tan Abbâdîler Devleti. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2022.
  • Yıldız, Hakkı Dursun. “Abbâdîler - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 14 Temmuz 2021. https://islamansiklopedisi. org.tr/abbadiler.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâʾ. Thk. Beşar Avvad Ma’ruf. 11. Bs, 27 Cilt. Beyrut: Müessese- tu’r-Risale, 1996.
  • Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm Ḳāmûsü Terâcim li-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ mine’l-ʿArab ve’l-Müstaʿrebîn ve’l-Müsteşrikīn. 7. Bs. Beyrut: Da- ru’l-İlmu’l-Melayin, 1986.
APA Yalt S, ADIGÜZEL A (2023). ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). , 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
Chicago Yalt Sevgi,ADIGÜZEL ADNAN ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). (2023): 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
MLA Yalt Sevgi,ADIGÜZEL ADNAN ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). , 2023, ss.747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
AMA Yalt S,ADIGÜZEL A ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). . 2023; 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
Vancouver Yalt S,ADIGÜZEL A ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). . 2023; 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
IEEE Yalt S,ADIGÜZEL A "ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091)." , ss.747 - 763, 2023. 10.26791/sarkiat.1315385
ISNAD Yalt, Sevgi - ADIGÜZEL, ADNAN. "ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091)". (2023), 747-763. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1315385
APA Yalt S, ADIGÜZEL A (2023). ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 15(2), 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
Chicago Yalt Sevgi,ADIGÜZEL ADNAN ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 15, no.2 (2023): 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
MLA Yalt Sevgi,ADIGÜZEL ADNAN ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, vol.15, no.2, 2023, ss.747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
AMA Yalt S,ADIGÜZEL A ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2023; 15(2): 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
Vancouver Yalt S,ADIGÜZEL A ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091). e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2023; 15(2): 747 - 763. 10.26791/sarkiat.1315385
IEEE Yalt S,ADIGÜZEL A "ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091)." e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 15, ss.747 - 763, 2023. 10.26791/sarkiat.1315385
ISNAD Yalt, Sevgi - ADIGÜZEL, ADNAN. "ENDÜLÜS’TE MULÛKU’T-TAVÂİF’TEN ABBÂDÎLER (1023-1091)". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 15/2 (2023), 747-763. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1315385