Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri
Yıl: 2023 Cilt: 11 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 37 - 54 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5505/jas.2023.20092 İndeks Tarihi: 18-01-2024
Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri
Öz: Bu çalışmada, yapılı çevreyi şekillendiren konut, peyzaj, yol ilişkisi üçlü bir çerçevede ele alınarak Ankara’da planlanmış, tasarlanmış ve kente değer katan seçili konut alanları tartışmaya açılmıştır. İlgili projelerin tasarımcılarına ait özgün çizim ve fikirlerin incelendiği araştırmada; konut, peyzaj ve yola dair bütüncül kararlar irdelenmiştir. Erken Cumhuriyet Dönemi’nde yolun konutun kamusal alanı olarak kavramsallaştırıldığı planlama anlayışından, bugün yol ile ilişkisini büyük ölçüde perdeleme arayüzü üzerinden kuran konut alanlarının inşasına uzanan sürece dair çözümsel bir okuma ortaya konulmuştur. Erken Cumhuriyet Dönemi, 1950’lerden 1980’lere uzanan dönem ve 1980’ler ve sonrasına vurgu yapılan makalede, ağırlıklı olarak Demirtaş Kamçıl ve Rahmi Bediz’in İsrail Evleri, Fatin Uran’ın İlbank Blokları ile Altuğ ve Behruz Çinici’nin Sincan Elvanköy Toplu Konut Yerleşkesi projelerine odaklanılmıştır. Farklı bağlam, ölçek ve mekânsal çözümlerle üretilen bu projeler, ortak noktaları üzerinden ele alınmıştır. Böylelikle, günümüzde büyük ölçüde yitirilmiş konut, peyzaj ve yol örüntüsüne dair alternatif tasarım ve planlama yaklaşımlarını üretmek için gerekli bilgi altyapısı oluşturulabilecektir.
Anahtar Kelime: House(ing) and Road Interfaces throughout the Spatiotemporal Transformation of Ankara
Öz: With a consideration of the key concepts of housing, landscape, and roads, this study discusses a number of housing areas in Ankara that are planned, designed, and add value to the city. The intention of the study is to better understand integrated design decisions on housing, landscape and roads, by examining the original drawings and conceptual proposals of selected project designers. The research takes an analytical reading of a period starting from the Early Republican area, when the road was conceptualized as the public space of the house, to the current state where the interface between the housing area and the road is mostly obstructed. Providing a consideration of three historical periods, the article mainly focuses on Demirtaş Kamçıl and Rahmi Bediz’s Israel houses, Fatin Uran’s İlbank blocks, and Altuğ-Behruz Çinici’s Sincan Elvanköy mass housing complex projects. It intends to deduce the common ground of these projects with different contexts, scales, and spatial organizations in order to lay the necessary knowledge ground for alternative design and planning approaches in the constitution of the housing-landscape-road relationship, which appear to be widely lost today. Appear to be widely lost today.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ankara Peyzaj Albümü, Foto Cemal [fotoğraf].(1942). Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi (AHANKA197), Salt Araştırma, Harika- Kemali Söylemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Baş Bütüner, F. ve Çavdar Sert, S. (2021). Kentsel peyzajın değişen kavramsal çerçevesi: Ankara üzerine değerlendirmeler. Ankara Araştırmaları Dergisi, 9(1), 89-107.
- Baş Bütüner, F. ve Güneri, G. D. (2022). Friction space and the re(dis)covery of urban roads. Urban Design International, [Erken görünüm], 1-24.
- Bayraktar, N. (2006) İsrailevleri. Bülten, 43, 50.
- Bilgin, İ. (1996). Anadolu’da modernleşme sürecinde konut ve yerleşme. Y. Sey (Der.). Tarihten günümüze Anadolu’da konut ve yerleşme içinde (s. 472-490). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
- Bilgin, İ. (2008). Anadolu’da konut ve yerleşmenin modernleşme süreci. Arkitera web sitesinden erişildi: http://www. arkitera. com/v1/diyalog/ihsanbilgin/anadolu
- Bilsel, C. (2009). Ankara’da kentsel başkalaşım karşısında kentsel kimlik sorunu: kent merkezleri ve kamusal mekânlar. Dosya, 10(2), 33–46.
- Bozdoğan, S. (2012). Vaziyet planlarındaki kentsellik ve kamusallık: Behruz Çinici’yi anarken. Panorama Khas, 3(21), 26-29.
- Cengizkan, A. (2003). Ankara’yı Konutla Varetmek. Bülten, 7, 6-11.
- Cengizkan, A. (2010). Türkiye için modern ve planlı bir başkent kurmak: Ankara 1920–1950. https://www.goethe.de/ins/tr/ ank/prj/urs/geb/sta/trindex.htm
- Cengizkan, A. ve Cengizkan, N. M. (2020). Bir şehir kurmak: Ankara 1923-1933. Ankara: VEKAM Yayınları.
- Chambless, E. (1910). Roadtown [plan]. The George Collins Collection on Linear City Planning (DES-2001-00001- 008766565), Harvard University Frances Loeb Library, Cambridge.
- Çalışkan, O., Parlak Temizel, N. S. ve Akay M. (2022). Konut dokusunda tipolojik çeşitlilik ve morfolojik süreklilik: Batı Ankara örneği. Özdemir Sarı Ö. Burcu, Sarıoğlu Erdoğdu G. Pelin (Der.) Konut, afetler ve kentleşme üzerine yazılar: Murat Balamir’e armağan içinde (s. 181-221). Ankara: İdealkent.
- Çinici, A. ve Çinici, B. (1984). The Sincan-Elvanköy new town, an experiment in mass housing. Ankara: Turkish Real Estate and Credit Bank Publication.
- Çinici, A. ve Çinici, B. (1989). Sincan Elvanköy kent planlaması, Ankara. Mimarlık, 89(6), 29-31.
- İlbank Blokları [imaj ve plan]. (1955). Sivil Mimari Bellek Ankara 1930-1980 Yapı Envanteri (SMB259), Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
- İsrail Evleri [imaj ve plan]. (1955). Sivil Mimari Bellek Ankara 1930-1980 Yapı Envanteri (SMB234), Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
- Jackson, J. B. (1984). Discovering the vernacular landscape. New Haven ve Londra: Yale University Press.
- Jansen, H. (1936). Bahçeli Evler planı ve yol kesitleri [ozalit kopya]. (Envanter no: 23062, 22595), TU Berlin Architekturmuseum Arşivi Berlin.
- Kavas, G. G. (2016). An alternative housing experiment the housing administration of Turkey: Ankara, Eryaman Stage III. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Keleş, R. (1967). Kooperatifçilik ilkeleri ve sosyal konut politikası açısından Türkiye’de konut kooperatifleri. Ankara: İmar ve İskân Bakanlığı Mesken Genel Müdürlüğü.
- Marshall, S. (2004). Streets and patterns. London: Routledge.
- Mimarlar Odası Ankara Şubesi (2020). Bina kimlikleri söyleşileri 6 Saraçoğlu - Namık Kemal Mahallesi. http://www.mimarlarodasiankara. org/dosya/BinaKimlikleriSoylesiler6.pdf
- Özüekren, A.Ş. (1996) Kooperatifler ve konut üretimi. Y. Sey (Der.), Tarihten günümüze Anadolu’da konut ve yerleşme içinde (s. 355-365). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
- Saraçoğlu Mahallesi [fotoğraf]. (t.y.). Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi (TSOBOH007028), Salt Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Saraçoğlu Mahallesi Bonatz eskizi [ozalit kopya]. (1945). Projeler Arşivi (TSOPA312), Salt Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Sarıoğlu Erdoğdu, G. P. (2017). Konut alanları ve planlama. S. Özdemir, Ö.B. Özdemir Sarı, N. Uzun (Der.), Kent planla- ma içinde (s. 43-48). Ankara: İmge.
- Shane, D. G. (2005). Recombinant urbanism: Conceptual mo- delling in architecture, urban design, and city theory. Chic- hester, UK: Wiley.
- Shannon, K. ve Smets, M. (2010). The landscape of contempo- rary ıinfrastructure. Rotterdam: nai010 Publishers.
- Sincan Elvanköy Toplu Konut Yerleşkesi [ozalit baskı]. (1984). Çizim Arşivi (TABCELVD0115), Salt Araştırma, Harika- Kemali Söylemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Sincan Elvanköy Toplu Konut Yerleşkesi eskizi [ozalit baskı]. (1984). Çizim Arşivi (TABCELVD0104) , Salt Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Sincan Elvanköy Toplu Konut Yerleşkesi konutlar ve sokaklar [ozalit baskı]. (1984). Çizim Arşivi (TABCELVD0110). Salt Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Sincan Elvanköy Toplu Konut Yerleşkesi maketi [fotoğraf]. (1984). Fotoğraf Arşivi (TABCELVP0001), Salt Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Sincan Elvanköy Toplu Konut Yerleşkesi plan ve analiz paftala- rından bir kısmı, [kâğıt üzerine baskı]. (1984). Rapor Arşivi (TABCELVR0001) Salt Araştırma, Harika-Kemali Söyle- mezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Sivil Mimari Bellek: Ankara 1930 – 1980. (2014). Sivil Mimari Bellek Ankara. http://sivilmimaribellekankara.com/media/ kitaplar/Katalog.pdf
- Soria y Mata, A. (1844-1920). the Ciudad Lineal of Madrid [plan]. The George Collins Collection on Linear City Plan- ning (DES-2001-00001-008766565), Harvard University Frances Loeb Library, Cambridge.
- Sökmensüer, Y. (2014). Bahçelievler ve Emek Mahallesi: Ad- resini, sokağını yitiren semtin tarihi. İdealkent, 5(11), 178- 192.
- Suley, N. (1945). Saraçoğlu Mahallesi [Gazete kupürü]. Basın Arşivi (TSOBORS016), Salt Araştırma, Harika-Kemali Söy- lemezoğlu Arşivi, İstanbul.
- Şumnu, U. (2018). Biraradalığın mimarisi: 1950-1970 yılları arası kooperatif yapılarında ortak yaşam alanları. İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Tekeli, İ. (1982). Türkiye’de konut sunumunun davranışsal ni- telikleri ve konut kesiminde bunalım. Konut 81 içinde (s. 57-101). Ankara: Kent-Koop.
- Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1984). Bahçelievler’in öyküsü: Bir Batı kurumunun yeniden yorumlanması. Ankara: Kent-Koop Yayınları.
- Varol, E. B. ve Elibol, G. C. (2021). İnşadan iskâna ortak mekânların değişimi: 1950-1980 yılları arasında Ankara’da inşa edilen kooperatif yapıları üzerinden bir araştırma. Me- garon, 16(3), 488-507.
- Yiğit Turan, B. (2016) Modernist landscapes of Ankara. Journal of Landscape Architecture, 11(2), 14-25.
- Yücel, A. (1984). Editor’s preface. A. Çinici ve B. Çinici (Ed.) The Sincan-Elvanköy New Town, An Experiment in Mass Housing içinde (s.I-IV). Ankara: Turkish Real Estate and Credit Bank Publication.
- Zeller, T. (2011). Staging the driving experience: Parkways in Germany and the United States. M. Hvattum, J. Kampe- vold Larsen, B. Brenna, B. Elvebakk (Der.), Routes, roads and landscapes içinde (s. 125-138). Londra ve New York: Routledge.
- Zorlu, F. (2017). Kentsel ulaşım planlaması. S. Özdemir, Ö. B. Özdemir Sarı, N. Uzun (Der.) Kent Planlama içinde (s. 75- 83). Ankara: İmge.
| APA | Guneri G, Baş Bütüner F (2023). Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. , 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| Chicago | Guneri Gizem,Baş Bütüner Funda Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. (2023): 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| MLA | Guneri Gizem,Baş Bütüner Funda Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. , 2023, ss.37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| AMA | Guneri G,Baş Bütüner F Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. . 2023; 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| Vancouver | Guneri G,Baş Bütüner F Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. . 2023; 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| IEEE | Guneri G,Baş Bütüner F "Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri." , ss.37 - 54, 2023. 10.5505/jas.2023.20092 |
| ISNAD | Guneri, Gizem - Baş Bütüner, Funda. "Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri". (2023), 37-54. https://doi.org/10.5505/jas.2023.20092 |
| APA | Guneri G, Baş Bütüner F (2023). Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 11(1), 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| Chicago | Guneri Gizem,Baş Bütüner Funda Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. Ankara Araştırmaları Dergisi 11, no.1 (2023): 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| MLA | Guneri Gizem,Baş Bütüner Funda Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, vol.11, no.1, 2023, ss.37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| AMA | Guneri G,Baş Bütüner F Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2023; 11(1): 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| Vancouver | Guneri G,Baş Bütüner F Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2023; 11(1): 37 - 54. 10.5505/jas.2023.20092 |
| IEEE | Guneri G,Baş Bütüner F "Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri." Ankara Araştırmaları Dergisi, 11, ss.37 - 54, 2023. 10.5505/jas.2023.20092 |
| ISNAD | Guneri, Gizem - Baş Bütüner, Funda. "Ankara’nın Zaman-Mekânsal Dönüşümü İçinde Konut ve Yol Arayüzleri". Ankara Araştırmaları Dergisi 11/1 (2023), 37-54. https://doi.org/10.5505/jas.2023.20092 |
