Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi

Tuğba ATUN, (Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye)
M. Bahadır AKTAN (Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Ankara, Türkiye)
Yaşadıkça Eğitim Dergisi
23 2
Yıl: 2024 Cilt: 38 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 23 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33308/26674874.2024381667 İndeks Tarihi: 22-03-2024

Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi

Öz:
Fen Bilimleri dersinde öğrencilerin bilimsel araştırmanın mantığını ve önemini kavraması, bütüncül yaklaşım kazanmalarının ön koşullarından biridir. Öğretim programı içerisinde bu açıdan öğrencilerin bilgi ve becerilerini destekleyici etkinliklerin yer alması beklenmektedir. Bu çalışmada, 5-8’inci Sınıf Fen Bilimleri dersi kapsamında okutulan ders kitaplarında yer alan etkinliklerin, bütüncül yaklaşım açısından öğrencilerde bilimsel anlayış kazandırmasına yönelik değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi yöntemi uygulanarak yapılmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen ortaokul Fen Bilimleri ders kitaplarında bulunan etkinliklerin öğrencilerde bilimsel anlayışı geliştirme ve bilimsel araştırma düşüncesini kazandırma yönünden yetersiz olduğu görülmüştür. Mevcut etkinlikler genellikle kazanım hedeflerine yönelik basit uygulamalar olarak ders kitaplarında yer almaktadır. Etkinliklerde gözlenen bilim algısı genellikle bir düşünce biçimi olarak değil, daha çok belirli adımların izlendiği uygulamalar olarak yer almaktadır. Fen Bilimleri ders kitaplarında yer alan etkinliklerin sayısının artması, güncel ve daha zengin hale getirilerek öğrencileri araştırmaya teşvik edici ve bilimsel anlayışlarının gelişimini destekleyici yapıda hazırlanması gerekir.
Anahtar Kelime: Fen Bilimleri Ders Kitabı Bilimsel Araştırma Bilimin Doğası Bilimsel Anlayış İçerik Analizi

Investigating the Effectiveness of Science Textbook Activities in Developing a Holistic Approach to Scientific Understanding in Middle School Students

Öz:
Students' understanding of the logic and importance of scientific inquiry is one of the prerequisites for a holistic approach to science education. The curriculum is expected to include activities that support students' knowledge and skills in this regard. Our aim was to analyze the activities in science textbooks taught in grades 5-8 to reveal the extent they provide students with a holistic approach to gaining scientific understanding. The study was conducted using content analysis, which is a qualitative research method. We found that the activities in the middle school science textbooks examined were inadequate to develop students' scientific understanding and were generally simple applications of curriculum standards in science textbooks. Many of these activities were designed as step-by-step procedures rather than as a way of thinking about scientific ideas. The activities in the science textbooks need to be higher in number, updated and richer in content, and prepared in a way to encourage students to do research and support the development of their scientific understanding.
Anahtar Kelime: Textbook Scientific Research Nature of Science Scientific Understanding Content Analysis

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abell, S. K. (2008). Children's literature and the science classroom. Science and Children, 46(3), 54-55.
  • Aldahmash, A. H., Mansour, N. S., Alshamrani, S. M., & Almohi, S. (2016). An analysis of activities in Saudi Arabian middle s chool science textbooks and workbooks for the inclusion of essential features of inquiry. Research in Science Education, 46, 879-900. https://doi.org/10.1007/s11165-015-9485-7
  • American Association for the Advancement of Science (AAAS). (1993). Benchmarks for science literacy: A Project 2061 report. Oxford University Press.
  • Atakan, M., & Akçay, B. (2022). Representation of changes about nature of science in Turkish middle school science textbooks. Science & Education, 1-30. https://doi.org/10.1007/s11191-022-00403-6
  • Ayvacı, H. Ş., & Devecioğlu, Y. (2013). 10. Sınıf Fizik ders kitabı ve kitaptaki etkinliklerin uygulanabilirliği hakkında öğr etmen değerlendirmeleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 418-450.
  • Bahar, M., Yener, D., Yılmaz M., Emen, H., & Gürer, F. (2018). 2018 Fen bilimleri öğretim programı kazanımlarındaki değişimler ve fen teknoloji matematik mühendislik (STEM) entegrasyonu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 702-735. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-412111
  • Bayır, E., & Kahveci, S. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilimsel süreç becerileri açısından incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(1), 253-262. https://dx.doi.org/10.30703/cije.1026825
  • Bıçak, C. Y., & Bilir, V. (2023). Fen bilimleri ders kitaplarında yer alan bilim insanları ile ilgili bilgilerin öğretmen gözünden değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (65), 487-511. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1107010
  • Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
  • Braund, M. (2015). Drama and learning science: an empty space? British Educational Research Journal, 41(1), 102-121. https://doi.org/10.1002/berj.3130
  • Çeken, R. (2022). Fen bilimleri dersi öğretim programında anlam genişlemesi sorunu. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 56-70. https://doi.org/10.46762/mamulebd.1186464
  • Chiappettaa, E. L., & Fillman, D. A. (2007). Analysis of five high school biology textbooks used in the United States for inclusion of the nature of science. International Journal of Science Education, 29(15), 1847-1868. https://doi.org/10.1080/09500690601159407
  • Chinn, C.A., & Malhotra, B. A. (2002). Epistemologically authentic inquiry in schools: A theoretical framework for evaluating inquiry tasks. Science Education, 86(2), 175–218. https://doi.org/10.1002/sce.10001
  • Dawson, V. (2015). Western Australian high school students’ understandings about the socioscientific issue of climate change. International Journal of Science Education, 37(7), 1024-1043. https://doi.org/10.1080/09500693.2015.1015181
  • Dawson, V., & Carson, K. (2020). Introducing argumentation about climate change socioscientific issues in a disadvantaged sch ool. Research in Science Education, 50, 863-883. https://doi.org/10.1007/s11165-018-9715-x
  • Deveci, İ., & Çepni, S. (2017). Examination of science education curriculum (5-8 grades) in terms of entrepreneurial characteristics. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(2), 51-74.
  • Doğan, N., Han Tosunoğlu, Ç., Özer, F., & Akkan, B. (2020). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulama görüşleri: Cinsiyet, s ınıf düzeyi ve okul türü değişkenlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 162-189. https://doi.org/10.9779/pauefd.515080
  • Doğan, O. K. (2021). Methodological? Or dialectical? Reflections of scientific inquiry in biology textbooks. International Journal of Science and Mathematics Education, 19(8), 1563-1585. https://doi.org/10.1007/s10763-020-10120-7
  • Dökme, İ. (2005). Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) ilköğretim 6. Sınıf fen bilgisi ders kitabının bilimsel süreç b ecerileri yönünden değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 4(1), 7-17.
  • Duruk, Ü., & Akgün, A. (2020). Bilimin doğası bileşenlerinin fen bilimleri ders kitaplarında temsil edilme durumu. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 196-229.
  • Et, S. Z. (2023). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı etkinliklerinin sosyobilimsel konular açısından incelenmesi: Bir doküman analizi. OJCES, 1(1), 53-80. https://doi.org/10.5281/zenodo.8101729
  • Fadly, D., Rahayu, S., Dasna, I. W., & Yahmin. (2022). The effectiveness of a SOIE strategy using socio -scientific issues on students’ chemical literacy. International Journal of Instruction, 15(1), 237-258. https://doi.org/10.29333/iji.2022.15114a
  • Germann, P. J., Haskins, S., & Auls, S. (1996). Analysis of nine high school biology laboratory manuals: Promoting scientific inquiry. Journal of Research in Science Teaching, 33(5), 475-499.
  • Güneş, M. H., Çelikler, D., & Gökalp, M. (2008). İlköğretim I. kademedeki yeni fen ve teknoloji ders kitapları konusunda sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 193-210.
  • Hite, R. (2021). Differences and similarities in scientists’ images among popular USA middle grades science textbooks. European Journal of Mathematics and Science Education, 2(2), 63-83. https://doi.org/10.12973/ejmse.2.2.63
  • Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
  • İnaltekin, T., Özyurt, B. B., & Akçay, H. (2012). İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıf fen ve teknoloji ders kitabı etkinliklerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 63-73.
  • Irez, S. (2009). Nature of science as depicted in Turkish biology textbooks. Science Education, 93(3), 422-447. https://doi.org/10.1002/sce.20305
  • Karaaslan, E. H., & Ayas, A. (2017). Fen eğitiminde ‘bilimsel açıklama’ ve önemi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 101-120.
  • Kayacan, K., & Özlüleci, M. (2021). An analysis of the seventh-grade science textbook in terms of science, engineering and entrepreneurship applications. Journal of Qualitative Research in Education, 27, 319-345. https://doi.org/10.14689/enad.27.1
  • Khine, M. S., & Liu, Y. (2017). Descriptive analysis of the graphic representations of science textbooks. European Journal of STEM Education, 2(3), 06. https://doi.org/10.20897/ejsteme/81285
  • Kılıç, G. B., Haymana, F., & Bozyılmaz, B. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı’nın bilim okuryazarlığı ve bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Eğitim ve Bilim, 33(150), 52-63.
  • Köse, M. (2022). Evaluation of analogies in science textbooks. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 112-126. https://dx.doi.org/10.30703/cije.955701
  • Koyunlu Ünlü, K., & Şen, Ö. (2018). 5. Sınıf fen bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin bilimsel araştırma ve mühendislik t asarım sürecine göre incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(4), 185-197. https://doi.org/10.19126/suje.448331
  • Lai, C., & Chan, K. (2020). Enhancing science learning through science trade book reading for 5th graders. Journal of Education in Science, Environment and Health, 6(1), 1- 9. https://doi.org/10.21891/jeseh.669294
  • Larson, L. C., & Miller, T. N. (2011). 21st Century Skills: Prepare students for the future. Kappa Delta Pi Record, 47(3), 121-123. https://doi.org/10.1080/00228958.2011.10516575
  • Leblebicioğlu, G., Metin, D., Çapkinoglu, E., Çetin, P. S., Doğan, E. E., & Schwartz, R. (2017). Changes in students’ views about nature of scientific inquiry at a science camp. Science & Education, 26, 889-917. https://doi.org/10.1007/s11191-017-9941-z
  • Lederman, J. S., Lederman, N.G., Bartos, S. A., Bartels, S. L, Meyer, A. A., & Schwartz, R. S. (2014). Meaningful assessment of learners’ understandings about scientific inquiry—The views about scientific inquiry (VASI) questionnaire. Journal of Research in Science Teaching, 51(1) 65-83. https://doi.org/10.1002/tea.21125
  • Leite, L. (2002), History of science in science education: Development and validation of a checklist for analysing the histor ical content of science textbooks. Science & Education 11, 333–359. https://doi.org/10.1023/A:1016063432662
  • Li, X., Wang, L., Shen, J., Wang, J., Hu, W., Chen, Y., & Tian, R. (2018). Analysis and comparison of scientific inquiry acti vities in eight- grade physics textbooks in China. Journal of Baltic Science Education, 17(2), 229-238. https://doi.org/10.33225/jbse/18.17.229
  • Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. SAGE Publications.
  • Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen Bilimleri Dersi 3-8. Sınıf Öğretim Programı. Ankara.
  • National Research Council (NRC). (1996). National Science Education Standards. The National Academy Press.
  • NGSS Lead States. (2013). Next Generation Science Standards: For states, by states. The National Academy Press.
  • Novak, A. M., & Treagust, D. F. (2022). Supporting the development of scientific understanding when constructing an evolving explanation. Disciplinary and Interdisciplinary Science Education Research, 4(1), 1-22. https://doi.org/10.1186/s43031-021-00043-w
  • Özdemir, E. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim insanları bağlamında incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(2), 403-429. https://doi.org/10.51725/etad.1098860
  • Özdemir, G., & Yanık, B. (2017). Beşinci sınıf fen bilimleri ders kitabında yer alan etkinliklerin veriler açısından incelenm esi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 203-221.
  • Phillips, M. C., Vowell, J. E., Lee, Y.H., & Plankis, B. J. (2015) How do elementary science textbooks present the nature of science? The Educational Forum, 79(2), 148-162. https://doi.org/10.1080/00131725.2015.1004210
  • Salloum, S. (2021). Intertextuality in science textbooks: implications for diverse students’ learning. International Journal of Science Education, 43(17), 2814-2842. https://doi.org/10.1080/09500693.2021.1992530
  • Schwartz, R. S., Lederman, N. G., & Crawford, B. A. (2004). Developing views of nature of science in an authentic context: An explicit approach to bridging the gap between nature of science and scientific inquiry. Science Education, 88(4), 610–645. https://doi.org/10.1002/sce.10128
  • Stern, L., & Roseman, J. E. (2004). Can middle-school science textbooks help students learn important ideas? Findings from Project 2061's curriculum evaluation study: Life science. Journal of Research in Science Teaching, 41(6), 538-568. https://doi.org/10.1002/tea.20019
  • Tezcan Şirin, G., Oğuz, E. K., & Tüysüz, M. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarında yer alan etkinliklerin STEM etkinlikleri açısından uygunluğunun incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 55(1), 37-76. https://doi.org/10.30964/auebfd.863341
  • Uluçınar Sağır, Ş., & Soylu, Ü. İ. (2021). Yedinci sınıf fen bilimleri ders kitaplarında bilimin doğası temalarının incelenme si: Kuvvet ve enerji ünitesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 392-41. https://doi.org/ 0.53444/deubefd.915828
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
  • Yıldız Feyzioğlu, E., & Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 108-125.
  • Yılmaz, M., Gündüz, E., Çimen, O., & Karakaya, F. (2017). Examining of biology subjects in the science textbook for grade 7 regarding scientific content. Turkish Journal of Education, 6(3), 128-142. https://doi.org/10.19128/turje.318064
APA Atun T, AKTAN M (2024). Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. , 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
Chicago Atun Tuğba,AKTAN MUSTAFA B Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. (2024): 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
MLA Atun Tuğba,AKTAN MUSTAFA B Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. , 2024, ss.1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
AMA Atun T,AKTAN M Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. . 2024; 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
Vancouver Atun T,AKTAN M Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. . 2024; 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
IEEE Atun T,AKTAN M "Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi." , ss.1 - 23, 2024. 10.33308/26674874.2024381667
ISNAD Atun, Tuğba - AKTAN, MUSTAFA B. "Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi". (2024), 1-23. https://doi.org/10.33308/26674874.2024381667
APA Atun T, AKTAN M (2024). Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 38(1), 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
Chicago Atun Tuğba,AKTAN MUSTAFA B Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi 38, no.1 (2024): 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
MLA Atun Tuğba,AKTAN MUSTAFA B Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, vol.38, no.1, 2024, ss.1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
AMA Atun T,AKTAN M Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi. 2024; 38(1): 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
Vancouver Atun T,AKTAN M Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi. 2024; 38(1): 1 - 23. 10.33308/26674874.2024381667
IEEE Atun T,AKTAN M "Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi." Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 38, ss.1 - 23, 2024. 10.33308/26674874.2024381667
ISNAD Atun, Tuğba - AKTAN, MUSTAFA B. "Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi". Yaşadıkça Eğitim Dergisi 38/1 (2024), 1-23. https://doi.org/10.33308/26674874.2024381667
Sayfa Oluşturulma Tarihi
24-04-2024 10:58

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları