Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri

ŞENESEN, Refiye Okuşluk

Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri

Refiye Okuşluk ŞENESEN (Çukurova Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Adana, Türkiye)

Folklor/Edebiyat

159 7

Yıl: 2011 Cilt: 17 Sayı: 66 Sayfa Aralığı: 209 - 228 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri

Öz:

Bolluk ve bereket uygulamaları, tarihin en eski çağlarından itibaren her kültürde karşımıza çıkan bir olgudur. Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili uygulamalar çok çeşitlidir. Çalışmada, öncelikle Anadolu’da günlük hayatta yer alan bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalar, derlenip tasnif edilmiştir. Bu inanç ve uygulamalardaki İslamiyet öncesi eski Türk inançlarının izleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalar, gökyüzü, yer ve tabiat unsurları, ev ve zaman kavramı başlıklarında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Beşeri Bilimler Edebiyat

Turkish folk culture of abundance and fertile old Turkish culture of belief and traces of applications

Öz:

Fertile and abundance of applications, across all cultures since the dawn of history, the oldest of the phenomenon. Turkish folk culture of abundance and fertility are many and varied applications. In the study, primarily in Anatolia in the daily life of abundance and fertility beliefs and practices have been compiled and classified. This pre-Islamic beliefs and practices is to determine traces of the old Turkish beliefs. Beliefs and practices about abundance and fertility, the sky, earth and natural elements, the concept of home, and when evaluated in their titles.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Beşeri Bilimler Edebiyat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

İnan, Abdulkadir (1962), Hurafeler ve Menşeleri, Ankara; (1968), Makaleler ve İncelemeler, Ankara; (1976), Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul
Ögel, Bahaeddin (1971), Türk Mitolojisi I-II, İstanbul
Esin, Emel (1979) Türk Kozmolojisi, İstanbul
Tanyu, Hikmet (1978), Türklerin Dini Tarihçesi, İstanbul; (1986), İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, İstanbul.
Kafesoğlu, İbrahim (1987), Türk Bozkır Kültürü, Ankara
Divitçioğlu, Sencer (1987), Kök Türkler, İstanbul ve diğerleri..
² Albayrak, Erol (2006), Erciş’te Eski Türk İnançlarının İzleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
Alptekin, Mehmet (2007), Silifke’de Eski Türk İnançlarının İzleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
Araz, Rıfat (1995), Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Ankara: AKM Yayınları
Arıkan, Metin (2005), Bursa Halk Kültüründe Eski Türk İnançlarının İzleri ve Bunların Türk Dünyası Sözlü Anlatmalarındaki Yansımaları, II Bursa Halk Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı C. II, Bursa
Artun, Erman (2008), Çukurova Konar- Göçer Türkmenlerinin Halk Kültürlerinde Eski Türk İnançlarının İzleri, Halk Kültürü Araştırmaları, İstanbul: Kitabevi Yayınları
Ataman, Sadi Yaver (1992), Eski Türk Düğünleri ve Evlenme Ritleri, Ankara
Aydın, Mehmet (1992) Mut Bölgesinde Yaşayan Halk İnançlarının Dinler Tarihi Açısından Tahlili, KBHAGEM Yayınları, IV. Milletlerarası T.H.K. Kongresi Bildirileri, 4. cilt, Ankara
Bozkurt, İsmail (2002), İnançlar, Halk Hekimliği, Kötü Sözler, Kıbrıs Türk Kültürü Çalışmaları II,DAU Yay. Gazimağusa
Duymaz, Ali (1998 ) Tekerlemelerin Kökeninde Şamanizm Unsurları, Milli Folklor, Y10, C.5, S.37, Ankara
Ecer, A.Vehbi, Türklerin Müslüman Olmalarında Eski Dini İnanışlarının Rolü, Milli Kültür Dergisi, 1991
Eker, Gülin Öğüt, (2000), Karakeçili Aşiretinde Eski Türk İnançlarının İzleri, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S.12, Kış, İstanbul
Güngör, Harun (2002), Eski Türklerde Din ve Düşünce, Türkler Ansiklopedisi, C.3, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
Gürbüz, Fatmagül (2006), Gökyurt Köyü’nde (Konya) Eski Türk İnançlarının İzleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
Güzelbey, Cemil Cahit (1982), Gaziantep’te Doğum ve Çocuğa İlişkin Eski Töre ve İnançlar, Türk Folkloru Araştırmaları, 1981/2, Ankara: Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları
İnan, Abdülkadir (1995), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: TTK Yayınları
Kaya, Muharrem (2001), Eski Türk İnanışlarının Türkiye’deki Halk Hekimliğindeki İzleri, Folklor/ Edebiyat, CVII, S25, Ankara: Ürün Yayınları.
Kalafat, Yaşar (1998), Kuzey Azerbaycan-Doğu Anadolu ve Kuzey Irak’ta Eski Türk Dini İzleri, Ankara: KB Yayınları; (2005), Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançlarının İzleri II, Ankara: Babil Yayınları
Roux, J. Paul (2001), Türklerin ve Moğolların Eski Dini (Çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul Kabalcı Yayınevi
Türkmen, Fikret (1999), Eski Türklerin İnançlarında Tabiat Kültü, E.Ü Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi-III, İzmir ve diğerleri.
ARTUN, Erman (2005), Türk Halkbilimi, İstanbul: Kitabevi Yayınları
AVCIOĞLU, Doğan (1995), Türklerin Tarihi, C.1, Tekin Yayınevi, İstanbul.
ELIADE, Mircea (2009), Dinler Tarihine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınları
ESİN, Emel (2001), Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınları
GÜNGÖR, Harun (2002), Eski Türklerde Din ve Düşünce, Türkler Ansiklopedisi, C.3, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
HASSAN, Ümit (1986), Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, Ankara: V Yayınları
KALAFAT, Yaşar (2006), Doğu Anadolu’ da Eski Türk İnançlarının İzleri”, 5. Baskı, Babil Yayıncılık: Ankara
MEYDAN LAROUSSE (1971), “İnanç Maddesi”,C.6, İstanbul: Meydan Yayıncılık
OCAK, Ahmet Yaşar (1983), Bektaşi Menkabelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Kitabevi: İstanbul
-------------------------- (2000), Alevi Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri”, İstanbul
ÖGEL, Bahaeddin (1993), Türk Mitolojisi, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları
---------------------- (1995), Türk Kültür Tarihine Giriş, Kültür Bakanlığı Yayınları: Ankara
ÖRNEK, Sedat Veyis (1988), 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul: Gerçek Yayınları
ŞENER, Cemal ( 2001), Şamanizm, İstanbul: Etik Yayınları
TURAN, Şerafettin (1994), Türk Kültür Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınları
K.1: Fatma Seyhan, Darende-Malatya, 10.11.1938, okur-yazar, ev hanımı, bekâr, Malatya 2008, bu bilgiyi aile büyüklerinden ve çevresinden öğrenmiştir.
K.2: Zahide Gedik, Kozan 1948, okur-yazar değil, evli, ev hanımı, Kozan 2008, bu bilgileri aile büyüklerinden öğrenmiştir.
K3: Bayram Kılıç, Elbistan 1963, lise mezunu, operatörü. Elbistan 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K.4: Meliha Polat, Antakya 1931, hiç okumamış, ev hanımı, evli, Antakya 2008, bu bilgiyi annesinden ve ninesinden öğrenmiş.
K5: Ahmet İtmeç, K.Maraş/Pazarcık 1958, fakülte, öğretmen, evli, Pazarcık/K.Maraş 2008, bu bilgiyi çevresinden ve anne babasından öğrenmiş.
K6: Hatice Oğuz, Kadirli Harkaçtığı köyü 1932, ilkokuldan terk, çiftçi, evli, Harkaçtığı Köyü, 2008, bu bilgiyi yaşının getirmiş olduğu tecrübeden öğrenmiş.
K7: Nazife Yahşi, Kozan 1937, okumamış, ev hanımı, dul. Osmaniye, 13.12.2008, bu bilgiyi yaşadığı çevreden öğrenmiş.
K8: Emo Şahin, Gaziantep 1927, okumamış, ev hanımı, dul. Gaziantep 2008, bu bilgiyi annesinden öğrenmiş.
K.9: Emel Yıldırım Elazığ, 1970 ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Adana, 2008, bu bilgiyi yaşadığı sosyal çevreden öğrenmiştir.
K.10: Birsen Çelikesmer, Tarsus 10.01.1943, ilkokul, ev hanımı, evli, Adana 2008, bu bilgiyi yaşadığı sosyal çevreden öğrenmiştir.
K.11: Fadime Akkuş, Karaisalı 1938, okuma yazma biliyor, ev hanımı, dul, Adana 2008, Bu bilgiyi çevresinden ve anne babasından öğrenmiş.
K.12: Hüseyin Arı, Ürgüp 1945, ilkokul, çiftçi, evli, Ürgüp/Nevşehir 2008.
K.13: Nazire Ayman, Adana 1929, okur-yazar değil, ev hanımı, dul, Adana 2008.
K.14: Nagile Çaltay, Tunceli- 1951, öğrenimi yok, ev hanımı, Ceyhan 2008, bu bilgiyi çevresinden ve anne babasından öğrenmiş,
K.15: Abdurrahman Hoca Malatya 1952, lise, imam, evli, Kozan 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K16: Meliha Akburç, Tarsus 1955, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Tarsus 2008, bu bilgiyi çevresinden öğrenmiş.
K.17: Feride Köse, Kösefakılı, 1927, okur-yazar değil, çiftçi, bekâr, Adana 2008, bu bilgileri köydeki büyüklerinden öğrenmiştir.
K.18: Mediha Çalgı, Kozan, 1924, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş, Adana 2008.
K.19: Gülnaz Çokan, Ağrı 1966, ilkokul, evli, ev hanımı, Adana 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş,
K.20: Mehmet Ali TOPÇU, 1921-Pozantı, ilkokul üçten terk, evli, Adana 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K21: Leyla Babuş, Mardin 1967, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Mardin 2008, bu bilgiyi annesinden ve çevresinden öğrenmiş.
K.22: Zeynep Arslan, Adıyaman/Besni 1944, öğrenimi yok, ev hanımı, dul, Gaziantep Sarıkaya Köyü 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K.23: Güllü Uğurluel, Gerdan Köyü 1940, okuryazar değil, ev hanımı, evli, Gerdan Köyü 2008, bu bilgiyi annesinden ve komşularından öğrenmiş.
K.24: Hüsniye Güllü, Mersin 1935, okumamış, ev hanımı, dul, Tarsus 2008, bu bilgiyi ailesindenöğrenmiş.
K25: Hacire Gökmen, Batman 1986, ortaokul mezunu, ev kızı, bekâr, Batman 2008, bu bilgiyi annesi ve arkadaşlarından öğrenmiş.
K26: Döndü Başaran, Niğde 1940, okuma yazma yok, ev hanımı, dul, Niğde 2008, bu bilgiyi büyüklerinden ve annesinden öğrenmiş.
K.27: Hasan YILMAZ, Siirt 1954 doğumlu, lise mezunu, emekli, evli, Seyhan/Adana 2008.
K28: Abdul Muhsin Doğru, Diyarbakır 1936, ilkokul mezunu, emekli, evli, Diyarbakır 2008, bu bilgiyi yakın çevresinden ve halktan öğrenmiş.
K29: Şükrü Katırcı, Sinop 1950, ilkokul, emekli, evli, İstanbul 2008, bu bilgileri yöre halkından öğrenmiş.
K30: Akif Kırıtkan, Tarsus/Ulaş Köyü 1929, ilkokul mezunu, emekli, evli, Tarsus/Ulaş 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K.31: Hatice Yiğit, İskenderun 1920, okumamış, ev hanımı, evli, Yüreğir Adana 2008, bu bilgiyi edindiği tecrübelerden öğrenmiştir.
K32: Saim Bor, Bingöl (Üçayak Köyü) 1936, öğrenim durumu yok, emekli, evli, Bingöl 2008, bu bilgiyi atalarından, gelenek ve göreneklerinden öğrenmiş.
K33: Memduh Kaya, Konya/Ereğli 1938, ilkokul mezunu, emekli, evli, Yukarı Çayhan Kasabası 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K34: Fatma Kaplan, Savaşan 1924, okumamış, ev hanımı, dul, Halfeti Köyü/ Şanlıurfa 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş
K.35: Hanım KAYA, Adana 1927, öğrenim görmemiş, ev hanımı, evli, Cihadiye Köyü/ Yüreğir / Adana 2008.
K36: Hüseyin Mercimek, 1979, ilköğretim mezunu, tornacı, evli, K.Maraş/Merkez 2008, bu bilgiyi yetiştiği çevreden öğrenmiştir.
K37: Azize Çınar, Diyarbakır Bismil 1923, ev hanımı, evli, öğrenimi yok, Diyarbakır 2008.
K38: Aysel Toptaş, Malatya /Battalgazi 1942, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Malatya/Battalgazi 2008, bu bilgiyi annesinden ve babaannesinden öğrenmiş.
K.39: Üzeyir Özden, Kayseri 1955, üniversite mezunu, mimar, evli, Adana 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K40: Cennet Aslan, Erdemli/Mersin 1950, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Tömük/Mersin 2008, bu bilgiyi yaşadığı çevreden öğrenmiş.
K.41: Ayşe Gökdemir, Karaman/1938, tahsili yok, ev hanımı, dul, Kozan 2008, baba, anne ve çevreden gelenek halinde aktarılmış.
K42: Hanım Güven, Doğanşehir/Malatya 1926, okuryazarlığı yok, ev hanımı, dul, Mersin 2008, bu bilgiyi ailesinden öğrenmiş
K43: Hacı Karasu, Bingöl (Şirnan) 1037, öğrenimi yok, emekli, evli, Bingöl 2008, bu bilgiyi çevresinden öğrenmiş.
K.44: Selviye Deniz, Kars 1964, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Kars 2008, bu bilgiyi annesinden öğrenmiş.
K.45: Hüseyin Özyiğit, İdil/Şırnak 1908, medrese öğrenimli, emekli imam, evli, İdil/Şırnak 2008, bu bilgiyi atalarından öğrenmiş.
K.46: Saniye Soyan, Yellibel Köyü/Ceyhan/Adana 1960, ilkokul, ev hanımı, evli, Yellibel Köyü/ Ceyhan/Adana 2008, bu bilgiyi yaşayarak ve etrafındakilerden duyarak öğrenmiştir.
K47: Veysel Alp, Koçak/Erbaa/Tokat 1955, serbest meslek, evli, Koçak Kasabası/Erbaa/Tokat 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K48: İbrahim Balcı, Sinop 1944, ilkokul, emekli, evli, İstanbul 2008, bu bilgileri büyüklerden öğrenmiş.
K49: Fikriye Kaplan, Keban/Elazığ 1970, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Saraycık Köyü/Elazığ 2008.
K.50: Şahide Ökçüntekle, Kilis 1940, ilkokul, ev hanımı, evli, Kozan 2008.
K.51: Selcan Sever, Adana 1952, emekli, Adana 2008.
K52: Süleyman Akdağ, Kızıltepe/Mardin 1953, ilkokul mezunu, serbest meslek, evli, Kızıltepe/ Mardin 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K53: Kudet Söyler, Kadirli 1978, ilkokul mezunu, ev hanımı, dul, Kadirli/Adana 2008, bu bilgileri çevresinden öğrenmiştir.
K.54: Fatma Ecevit, Adana 1971, lise mezunu, ev hanımı, evli, Adana 2008, bu bilgileri çevreden duyduklarıyla öğrenmiştir.
K.55: Eşe Cankurt, 1954 Adana, öğrenimi yok, ev hanımı, evli, Yüreğir/Adana 2008.
K.56: Nevzat Topatan, Hacımusalı Köyü/Adana 1963, ilkokul mezunu, işçi, evli, Aflak Köyü / Adana 2008, yaşantılarından ve büyüklerinden öğrenmiştir.
K57: Şevket Sebzeci, Antakya 1976, ilkokul mezunu, bakkal, evli, Mersin 2008, bu bilgiyi büyüklerinden öğrenmiş.
K58: Hayat Gündüz, Hatay/Antakya 1955, ilkokul mezunu, ev hanımı, evli, Hatay/Antakya 2008, bu bilgiyi büyüklerinden ve çevresinden öğrenmiş.
K.59: Hatun Yenigün, Kadirli 1960, ilkokul mezunu ev hanımı, evli, Adana 2008, bu bilgiyi büyüklerinden ve çevresinden öğrenmiş.
K60: Emine Altunbaş, Zonguldak 1949, ilkokuldan terk, ev hanımı, evli, Kozlu/Zonguldak 2008, bu bilgiyi yakınlarından ve köylülerden duyarak öğrenmiş.

APA	ŞENESEN R (2011). Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. , 209 - 228.
Chicago	ŞENESEN Refiye Okuşluk Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. (2011): 209 - 228.
MLA	ŞENESEN Refiye Okuşluk Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. , 2011, ss.209 - 228.
AMA	ŞENESEN R Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. . 2011; 209 - 228.
Vancouver	ŞENESEN R Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. . 2011; 209 - 228.
IEEE	ŞENESEN R "Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri." , ss.209 - 228, 2011.
ISNAD	ŞENESEN, Refiye Okuşluk. "Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri". (2011), 209-228.

APA	ŞENESEN R (2011). Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. Folklor/Edebiyat, 17(66), 209 - 228.
Chicago	ŞENESEN Refiye Okuşluk Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. Folklor/Edebiyat 17, no.66 (2011): 209 - 228.
MLA	ŞENESEN Refiye Okuşluk Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. Folklor/Edebiyat, vol.17, no.66, 2011, ss.209 - 228.
AMA	ŞENESEN R Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. Folklor/Edebiyat. 2011; 17(66): 209 - 228.
Vancouver	ŞENESEN R Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri. Folklor/Edebiyat. 2011; 17(66): 209 - 228.
IEEE	ŞENESEN R "Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri." Folklor/Edebiyat, 17, ss.209 - 228, 2011.
ISNAD	ŞENESEN, Refiye Okuşluk. "Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgili inanç ve uygulamalarda eski Türk kültürü izleri". Folklor/Edebiyat 17/66 (2011), 209-228.