Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918)

SEYFELİ, CANAN

Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918)

Canan SEYFELİ (Dicle Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Dinler Tarihi Anabilim Dalı, Diyarbakır, Türkiye)

Folklor/Edebiyat

7 1

Yıl: 2012 Cilt: 18 Sayı: 69 Sayfa Aralığı: 145 - 182 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918)

Öz:

Makalenin konusu Katolik Ermenilerin 1847-1918 yılları arasındaki durumlarıyla ilgilidir. Kaynağı bu tarihler arasında 68 sayı yayımlanmış olan Osmanlı Devlet Salnameleridir. Amacı Osmanlı resmi yayın organlarında Katolik Ermenilere bakışı ortaya koymaktır. Ayrıca Katolik Ermenilerin ayrı bir millet olarak kabul edilmeleri ve diğer Katoliklerin durumlarının resmi belgelerden hareketle anlaşılmasını kolaylaştırmaktır. Osmanlı, gayrimüslimleri “fetih öncesi yapının korunması” ilkesine göre idare etmiştir. Fetihten önce, Osmanlı idaresi altındaki coğrafyada yaşayan Katolik Ermeniler kendilerine ait bir hiyerarşi oluşturamamışlardır. Ermeniler arasında Katolikliğin yayılması Ermenilerin yaşadığı bölgelerin çoğunda fetih sonrasında, Osmanlı idaresi altında gelişmiştir. Katolik Ermenilerin çoğalıp, Romaya ayrı bir hiyerarşi olduklarını kabul ettirdiklerinde, 1740’da, Osmanlı onları İstanbul Ermeni Patrikliği aracılığıyla idare ediyordu. Osmanlı, fetih öncesi yapıyı korumaya çalıştığı için bu Katolik Ermenileri ayrı bir hiyerarşi, yani millet olarak kabul etmemiştir. Bu nedenle belgelerde eski hiyerarşiyi ‘asıl Ermeniler’ diye isimlendirmiştir. Ancak Katolik hiyerarşiyi Sultan Mahmut 1830’da kabul etmiştir. İlk Katolik lider rahip Andon Nurican seçilmiştir. Roma, onu İstanbul başpiskoposu olarak onaylamıştır. Ancak hükümet, Osmanlı uyruğundan olmadığı için kabul etmemiştir. Yerine Hagop Çukuryan seçilmiş ve Osmanlı 5 Ocak 1831’de onaylamıştır. Osmanlı hükümeti patrik unvanını ilk olarak 1835’te kabul etmiştir. Katolik Ermeni Hiyerarşisine diğer Katolik milletler (Süryani Katolik, Keldani, Maruni, Melkit, Bulgar Katolik) de bağlanmıştır. Osmanlı Katoliklerinden Rum Melkitler ve Ermeni Katoliklerin ayrı millet olarak kabul edilmesi ilk salnamede ayrı kaydedilmelerinden anlaşılmaktadır. Sonuç olarak Katolik Ermeniler, gayrimüslimlere yer verilen ilk salnameden sonuncusuna kadar sadece bir sayıda kaydedilmemişlerdir. Bunun yanında Osmanlı devletindeki Katoliklerin karmaşık yapılanması, aynı anda iki merkez ve lider gibi, salnamelere de yansımıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Catholic armenians in salnamas of ottoman state (1847-1918)

Öz:

The subject of this article is related to conditions of Armenian Catholics between 1847 and 1918 in Ottoman State. I referenced to the Ottoman State Annuals (Salname-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye) issued 68 issues. The aim is to present the point of view to Armenian Catholics in Ottoman official publications. Separately, it is facilitate to be understood Armenian Catholics admitted as a different ‘nation (millet)’ and conditions of the other Ottoman Catholics. Ottoman administrated non-muslims in accordance with the principle “keeping the pre-conquest structure”. İn the preconquest, Armenian Catholics in Ottoman territory didn’t have different catholic hierarchy, so they did’nt be admitted as a different nation. Separately, Armenians admitted catholic creed progressively multiplied in Ottoman period. When Pope approved Ottoman Catholic Armenians as a different hierarchy in 1740, they were administrated over Armenian Patriarchate of İstanbul. Ottoman governments didn’t acceptance them as a different ‘nation (millet)’. Because, they endeavored to keep the pre-conquest structure. So, Apostolic Armenians are named as ‘original Armenians’ (asıl Ermeniler) in Ottoman documents. They are admitted as a different hierarchy (nation-millet) by Sultan Mahmut II (1830). Priest Andon Nurican was elected as the first leader of Ottoman Catholic Armenians. Pope approved him as the archbishop of İstanbul. But, Ottoman government didn’t approve because of the fact that he wasn’t a citizen of Ottoman. Hagop Chuqurian was elected in place of him. Ottoman government approved him as the leader of Ottoman Catholics on 5 January 1831. The second leader was entitled patriarch by Ottoman government in 1835. The other Ottoman Catohilic Nations (Syrian Catholics, Chaldeans, Maronites, Melkites, Bulgarian Catholics) were subordinated to Armenian Catholic hieararchy. In the first Ottoman State Annual (1263/1847), Armenian Catholics and Greek Melkites are recorded as different nations. As a result, Armenian Catholics is unrecorded in only one issue from first to last recorded non-muslims. Besides, the sophisticated structure of Ottoman Catholics, such as two leaders and centres of patriarchate at the same time, is appeared in Annuals, too.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1263 (1847), 1. Def’a, (İstanbul), (1263/1847) Numarasız.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1264 (1848), 2. Def’a, (İstanbul), (1264/1848), ss. 78-108.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1265 (1849), 3. Def’a, İstanbul: Tabıhane-i Amire, (1265/1849). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 128 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1266 (1850), 4. Def’a, (İstanbul), (1266/1850). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 95 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1267 (1851), 5. Def’a, (İstanbul), (1267/1851). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 98 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1268 (1852), 6. Def’a, (İstanbul), (1268/1852).Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 98 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1269 (1853), 7. Def’a, (İstanbul), (1269/1853). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 105+1+5 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1270 (1854), 8. Def’a, (İstanbul), (1270/1854). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 113+1+6 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1271 (1855), 9. Def’a, İstanbul: Darü’t-Tıbaat’ül- Amire, (1271/1855). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 117 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1272 (1856), 10. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1271/1856). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 129 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1273 (1857), 11. Def’a, İstanbul: Takvimhane-i Amire, (1273/1856). Ruesay-ı Milel-i Hamse yok. 135 s.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1274 (1858), 12. Def’a, İstanbul: Takvimhane-i Amire, 1274 (1858), ss. 146-161.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1275 (1859), 13. Def’a, İstanbul: Takvimhane-i Amire, 1275 (1859), numarasız.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1276 (1860), 14. Def’a, İstanbul: Takvimhane-i Amire, 1276 (1860), ss. Numarasız.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1277 (1861), 15. Def’a, İstanbul: Takvimhane-i Amire, 1277 (1861), ss. 86-101.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1278 (1861), 16. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1278/1861), ss. 86-101.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1279 (1862), 17. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, 1279 (1862), ss. 88-104.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1280 (1863), 18. Def’a, İstanbul: Takvimhane-i Amire, 1280 (1863), ss. 99-115.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1281 (1864), 19. Def’a, İstanbul: Takvimhane-i Amire, 1281 (1864), ss. 100-117.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1282 (1865), 20. Def’a, İstanbul: Matbaa-i Amire, (1282/1865), ss. 90-106.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1283 (1866), 21. Def’a, İstanbul: Matbaa-i Amire, (1283/1866), ss. 101-117.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1284 (1867), 22. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1284/1867), ss. 121-137.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1285 (1868), 23. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, 1285 (1868), ss. 126-142.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1286 (1869), 24. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1286/1869), ss. 154-170.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1287 (1870), 25. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1287/1870), ss. 172-187.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1288 (1871), 26. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1288/1871), ss. 190-205.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1289 (1872), 27. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1289/1872), ss. 178-193.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1290 (1873), 28. Def’a, İstanbul: Darü’t- Tıbaat’ül-Amire, (1290/1873), ss. 172-188.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1291 (1874), 29. Def’a, İstanbul: Matbuat-ı Maarif, (1291/1874), ss. 182-194.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1292 (1875), 30. Def’a, İstanbul: Matbuat-ı Maarif, (1292/1875), ss. 207-218.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1293 (1876), 31. Def’a, İstanbul: Matbuat-ı Maarif, (1293/1876), ss. 207-219.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1294 (1877), 32. Def’a, İstanbul: Halil Efendi Matbaası, (1294/1877), ss. 584-599.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1295 (1878), 33. Def’a, İstanbul: Rıza Efendi Matbaası, (1295/1878), ss. 475-490.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1296 (1879), 34. Def’a, İstanbul: Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, (1296/1879), ss. 254-264.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1297 (1880), 35. Def’a, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1297 (1880), ss. 280-292.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1298 (1881), 36. Def’a, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1298 (1880), ss. 305-314.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1299 (1882), 37. Def’a, İstanbul: Matbuaat-ı Maarif, 1299 (1882), ss. 374-382.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1300 (1883) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 38. Sene, Tertib Eden: Maarif Nezareti, İstanbul: Matbaa-i Ebu’z-Ziya, 1299 (1882), ss. 346-356.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1301 (1884) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 39. Sene, Tertib Eden: Maarif Nezareti, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1301 (1884), ss. 557-570.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1302 (1885) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 40. Def’a, Tertib Eden: Maarif Nezareti, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1302 (1885), ss. 568-581.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1303 (1886) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 41. Def’a, Tertib Eden: Maarif Nezareti, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1303 (1886), ss. 479-487.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1304 (1887) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 42. Sene, Tertib Eden: Maarif Nezareti, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1304 (1887), ss. 434-441.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1305 (1888) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 43. Def’a, Tertib Eden: Maarif Nezareti, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1305 (1888), ss. 345-355.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1306 (1889) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 44. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Komisyon-ı Umumisi, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1306 (1889), ss. 746-755.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1307 (1889) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 45. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Komisyon-ı Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Amire, (1307/1889), ss. 842-854.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1308 (1890), 46. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Komisyon-ı Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1308 (1890), ss. 834-846.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1309 (1891), 47. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Komisyon-ı Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1309 (1891), ss. 866-878.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1310 (1892), 48. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Komisyon-ı Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1310 (1892), ss. 878-891.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1311 (1893), 49. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Daire-i Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1311 (1893), ss. 904-917.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1312 (1894), 50. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Daire-i Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1312 (1894), ss. 922-935.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1313 (1895), 51. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Daire-i Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Amire, (1313/1895), ss. 962-976.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1314 (1896), 52. Sene, Tertib Eden: Sicill-i Ahval Daire-i Umumisi, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, (1314/1896), ss. 968-982.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1315 (1897) Senesine Mahsus, 53. Sene, İstanbul: Alem Matbaası Ahmet İhsan ve Şurekası, (1315/1897), ss. 604-615.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1316 (1898) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 54. Sene, İstanbul: Alem Matbaası Ahmet İhsan ve Şurekası ve Mahmut Bey Matbaası, 1314 (1898), ss. 733-746.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1317 (1899) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 55. Sene, İstanbul: Daru’l-Hilafeti’l-Aliye Matbaa-i Amire, 1315 (1899), ss. 701-712.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1318 (1900) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 56. Sene, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası-Serviçen Matbaası, 1316 (1900), ss. 741-753.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1319 (1901) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 57. Sene, İstanbul: Daru’l-Hilafeti’l-Aliye Malumat-Tahir Bey Matbaası, 1317 (1901), ss. 805-817.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1320 (1902) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 58. Sene, İstanbul: Darü’t-Tıbaatü’l-Amire, 1318 (1902), ss. 820-833.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1321 (1903) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 59. Sene, İstanbul: Alem Matbaası Ahmet İhsan ve Şurekası, 1319 (1903), ss. 880-894.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1322 (1904) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 60. Sene, İstanbul: Matbaa-i Ahmet İhsan ve Şurekası, 1320 (1904), ss. 900-914.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1323 (1905) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 61. Sene, İstanbul: Matbaa-i Ahmet İhsan, 1321 (1905), ss. 974-988.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1324 (1906) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 62. Sene, İstanbul: Matbaa-i Ahmet İhsan, 1322 (1906), ss. 1038-1052.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1325 (1907) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 63. Sene, İstanbul: Matbaa-i Ahmet İhsan, 1322 (1907), ss. 1034-1048.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1326 (1908) Sene-i Hicriyesine Mahsus, 64. Sene, İstanbul: Matbaa-i Ahmet İhsan, 1323 (1908), ss. 1034-1048.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1326 (1910) Sene-i Maliyesi, 65. Sene, İstanbul: Selanik Matbaası, (1326/1910), ss. 132-151.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1327 (1911) Sene-i Maliyesi, 66. Sene, İstanbul: Selanik Matbaası, 1327 (1911), ss. 146-165.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1328 (1912) Sene-i Maliyesi, 67. Sene, İstanbul: Selanik Matbaası, 1328 (1912), ss. 142-160.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1333-1334 (1918) Sene-i Maliyesi, 68. Sene, İstanbul: Hilal Matbaası, 1334 (1918), ss. 174-184.
Diğer Kaynaklar
Ant’apyan, P’. – Garatelyan, H’., “Mh’t’ar Sepasdatsi”, Haygagan Sovedagan Hanrakidaran, Hador 7, Yerevan, 1981, 633-634.
Artınıan, Vartan, Osmanlı Devleti’nde Ermeni Anayasası’nın Doğuşu 1839-1863, Çev.: Zülal Kılıç, İstanbul, Aras Yay., 2004.
Bebiroğlu, Murat, Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Nizamnameleri, (ed.: Cahit Külekçi), İstanbul, 2008.
Beydilli, Kemal, II. Mahmut Devri’nde Katolik Ermeni Cemaati ve Kilise’nin Tanınması (1830), Türkçe Yayınlayanlar: Şinasi Tekin ve Gönül Alpay Tekin, Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 1995.
Çark, Y. G., Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler 1453-1953, İstanbul: Yeni Matbaa, 1953.
Ekrem, Reşat, Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülasyonlar 1300-1920 ve Lozan Muahedesi 24 Temmuz 1923, İstanbul: Türkiye Matbaası, 1934.
Engelhardt, Tanzimat ve Türkiye, Çev. : Ali Reşad, 1. bas. , İstanbul: Kaknüs, 1999.
Ermeni Katolik Patriği Hassun Efendiye Verilen Berat-ı Ali Sureti, Düstur, Dördüncü Cilt, ss. 844-848.
Ermeni Katolik Patriği Hasun Efendiye Verilen Berat-ı Ali Sureti, Düstur, Dördüncü Cilt, ss. 793-803.
Guleseryan, Papken At’oragits Gat’oğigos, Badmut’ivn Gat’oğigosats Giligioy, Gatoğigosut’yun Hayots Medzi Dann Giligioy, Ant’ilias-Libanan, 1990.
Kenanoğlu, M. Macit, Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek, İstanbul: Klasik Yay., 2004.
Ormanyan, Mağakia Arkebisgobos, Azkabadum Hay Uğğapar Yegeğetsioy Antskerı Sgizpen Minçev Mer Orerı Haragits Azkayin Barakanerov Badmuadz, II. Hador minçev 1808 Darin, Antilias-Lipanan: Gatoğigosut’yun Hayots Medzi Dann Giligioy, 2001.
Refik, Ahmet, “Osmanlı İmparatorluğunda Fener Patrikhanesi ve Bulgar Kilisesi”, Türk Tarihi Encümeni Mecmuası, On Beşinci Sene, Numara: 8(85), İstanbul, 1341, ss. 73-84.
Refik, Ahmet, “Türkiye’de Katolik Propagandası”, Türk Tarihi Encümeni Mecmuası, On Dördüncü Sene, Numara: 5(72), İstanbul, 1340, ss. 257-280.
Saydam, Abdullah, “Trabzon Şer’iye Sicillerindeki Fermanlara Göre Katolik Ermeniler ve Mezhep Değiştirme Yasağı”, Tarih ve Toplum, c. 34, S. 202, Ekim 2000, İstanbul: İletişim, 2000, ss. 4-10.
Seyfeli, Canan, “Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimler: Tur-Abdin Bölgesi”, Geçmişten Günümüze Midyat Semposyumu’nda Sunulmuş Bildiri, 19-20 Haziran 2003, Midyat-Mardin, 2003.
Seyfeli, Canan, “ Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin İdari Yapısı: Süryani Kadim Kilisesi Örneği”, Süryaniler ve Süryanilik I, (Haz.: Ahmet Taşğın, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli), Ankara: Orient Yay., 2005, ss.251-265.
Seyfeli, Canan, “Osmanlı Devlet Salnamelerinde Süryaniler (1847-1918)”, Süryaniler ve Süryanilik I, (Haz.: Ahmet Taşğın, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli), Ankara: Orient Yay., 2005, ss. 49-140.
Seyfeli, Canan, “Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin İdari Yapısı: Ermeniler Örneği”, Milel ve Nihal, c. 1, S. 1, Aralık 2003, ss. 125-156.
Seyfeli, Canan, “The Administrative Structure of the Syrian Al-Kadim Church during the Ottoman Empire”, IX. Symposium Syriacum du 20 au 23 Septembre 2004, Universite Saint-Esprit de Kaslik, Jounieh-Liban, 2004.) Sempozyumda sunulmuş bildiri.
Seyfeli, Canan, Ecmiatzin Kat’oğikosluğu’nun Ermeni Kilisesi’ndeki Yeri, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri (Dinler Tarihi), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.
Seyfeli, Canan, İstanbul Ermeni Patrikliği, Kuruluşu ve Tarihten Günümüze İdari Yapısı, Ankara: Aziz Andaç Yay., 2005.
Şdıgyan, S., “Mh’t’aryan Miapanut’yun”, Haygagan Sovedagan Hanrakidaran, Hador 7, Yerevan, 1981, 635-637.
Tcholakian, Hovhannes J., L’eglise Armenienne Catholique En Turquie, İstanbul: Ohan Mat. , 1998.

APA	SEYFELİ C (2012). Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). , 145 - 182.
Chicago	SEYFELİ CANAN Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). (2012): 145 - 182.
MLA	SEYFELİ CANAN Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). , 2012, ss.145 - 182.
AMA	SEYFELİ C Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). . 2012; 145 - 182.
Vancouver	SEYFELİ C Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). . 2012; 145 - 182.
IEEE	SEYFELİ C "Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918)." , ss.145 - 182, 2012.
ISNAD	SEYFELİ, CANAN. "Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918)". (2012), 145-182.

APA	SEYFELİ C (2012). Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). Folklor/Edebiyat, 18(69), 145 - 182.
Chicago	SEYFELİ CANAN Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). Folklor/Edebiyat 18, no.69 (2012): 145 - 182.
MLA	SEYFELİ CANAN Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). Folklor/Edebiyat, vol.18, no.69, 2012, ss.145 - 182.
AMA	SEYFELİ C Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). Folklor/Edebiyat. 2012; 18(69): 145 - 182.
Vancouver	SEYFELİ C Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918). Folklor/Edebiyat. 2012; 18(69): 145 - 182.
IEEE	SEYFELİ C "Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918)." Folklor/Edebiyat, 18, ss.145 - 182, 2012.
ISNAD	SEYFELİ, CANAN. "Osmanlı Devlet salnamelerinde katolik ermeniler (1847-1918)". Folklor/Edebiyat 18/69 (2012), 145-182.