Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi

SAFAROVA, Ayten; GEZER, N. Sinem; Pala, Halil Gursoy; DOĞAN, Ömer Erbil

Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi

Ayten SAFAROVA, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Halil Gürsoy PALA, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Ömer Erbil DOĞAN, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

N. Sinem GEZER (Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Radiyoloji Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi

439 0

Yıl: 2011 Cilt: 8 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 118 - 124 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi

Öz:

Amaç: Bu çalışmada postmenopozal sağlıklı kadınlarda femur boynu ve lomber vertebral kemik mineral yoğunluğu ile endojen seks steroid hormon serum düzeyleri arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlandı. Gereç ve yöntemler: Haziran 2006-Mayıs 2007 tarihleri arasında kliniğimize başvuran 415 postmenopozal sağlıklı kadında östradiol [E2], total testosteron [TTE], serbest testosteron [FTE], dihidroepiandrostenedion sülfat [DHEAS], androstenedion ve seks hormon bağlayıcı globulin [SHBG] ölçümleri yapıldı ve dual enerji x-ray absorbsiyometri yöntemi ile lomber vertebral (L1-L4) ve femur boynu T skorları hesaplandı. Ölçümler arası ilişki ve korelasyon araştırıldı. Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 55,08±6,74(35-82), ortalama lomber vertebral T skoru -1,23±1,36 (-3,85-3,00), ortalama femur boynu T skoru -0,56±3,24(-4,40-2,99), ortalama vücut kitle indeksi (VKİ) 26,99±4,23 (18,31-40,00) ve ortalama menopoz süresi 8,90±7,20 yıl (1,00-50,00) olarak saptandı. Pearson korelasyonunda lomber vertebral T skoru ile yaş (p<0,001;r= -0,203), menopoz süresi (p<0,001;r=-0,190), vücut kitle indeksi [VKİ] (p=0,004;r=0,141) ve DHEAS (p=0,024;r=0,112) arasında korelasyon saptanırken; femur boynu T skoru ile sadece VKİ (p=0,028;r= -0,108) ve DHEAS (p=0,022;r=0,114) arasında korelasyon tespit edildi. Çoklu regresyon analizinde lomber vertebral T skoru bağımlı değişken olarak alındığında, lomber vertebral T skorunu VKİ (p=0,028;ß=0,131) ve menopoz süresinin (p=0,048; ß=-0,149) bağımsız olarak etkilediği gözlendi. Femur boynu T skoru bağımlı değişken olarak alındığında ise, TTE (p=0,001; ß=0,267), SHBG (p=0,001; ß=-0,432) ve serbest androjen indeksinin (p=0,005; ß=0,407) femur T skorunu bağımsız olarak etkilediği görüldü. Sonuç: Postmenopozal serum seks steroid hormon seviyeleri osteoporozu belirleyen faktörlerden birisidir. TTE, serbest androjen indeksi ve SHBG postmenopozal kadınlarda femur boynu kemik yoğunluğu ile ilişkili olmakla beraber, DHEAS hem femur boynu hem de lomber vertebral kemik mineral yoğunluğu ile ilişkilidir.

Anahtar Kelime:

Konular: Kadın Hastalıkları ve Doğum Endokrinoloji ve Metabolizma Kadın Araştırmaları

Bone mineral density and endogen sex steroid hormone association in postmenopausal healthy women

Öz:

Objective: During menopause, decrease in estrogen levels as well as in androgen levels is the main cause of mineral loss in bone. In this study, we aimed to investigate the relationship between mineral density of femur neck-lumbar vertebral bones and endogen sex steroid hormone levels in postmenopausal healthy women. Material and methods: Estradiol[E2], total testosterone[TTE], free testosterone[FTE], dehydroepiandrostenedion sulfate[DHEAS], androstenedione and sex hormone-binding globulin[SHBG] measurements were performed, lumbar(L1-L4) and femur neck T scores were calculated with dual energy x-ray absorbsiometry method in 415 postmenopausal healthy women who referred to our clinic between 2006 June and 2007 May. Intermeasurement relationships and correlations were also investigated. Results: The mean age was 55.08±6.74(35-82) years, mean lumbar vertebral T scores was -1.23±1.36(-1,85-3,00), mean femur neck T scores was –0.56±3.24(-4,40-2,99), mean body mass index(BMI) was 26.99±4.23(18,31-40,00) and mean years since menopause was 8.90±7.20(1,00-50,00) years. In Pearson correlation analysis, lumbar vertebral T score correlated with age(p<0.001;r=-0.203), years since menopause(p<0.001;r=-0.190), BMI(p=0.004;r=0.141) and DHEAS(p=0.024;r=0.112). Femur neck T score correlated with BMI(p=0.028;r=-0.108) and DHEAS(p=0.022;r=0.114). In multiregression analysis, when lumbar vertebral T score was an dependent variable, it showed a significant association with body mass index(p=0.028; ß=0.131) and years since menopause (p=0.048; ß=-0.149) independently. When femur neck T score was dependent variable, it showed a significant association with TTE(p=0.001; ß=0.267), SHBG(p=0.001; ß=-0.432) and free androgen index (p=0.005; ß=0.407) independently. Conclusion: In postmenopausal women, level of gonadal hormones is one of factors that determine osteoporosis. According to this study, androgenic parameters such as TTE, free androgen index and SHBG are associated with the bone mineral density at femur neck in postmenopausal healthy women. On other hand DHEAS has been found to be associated with bone mineral density both at femur neck and lumbar spine.

Anahtar Kelime:

Konular: Kadın Hastalıkları ve Doğum Endokrinoloji ve Metabolizma Kadın Araştırmaları

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Hurd WW, Amesse LS, Randolf Jr JF. Menopause. In Rebecca DR, Paula J, Hillard A, Berek JS eds. Novak’s Gynecology. 14th edition. Los Angeles,California: Mosby Inc. 2004;p. 1109- 39.
2. Rogers A, Saleh G, Hannon RA, Greenfield D, Eastell R. Circulating estradiol and osteoprotegerin as determinants of bone turnover and bone density in postmenopausal women. J Clin Endocrinol Metab 2002; 87: 4470- 5.
3. Ettinger B, Pressman A, Sklarin P, Bauer D, Cauley J, Cummings S. Associations between low levels of serum estradiol, bone density and fractures among elderly women: the study of osteoporotic fractures. J Clin Endocrinol Metab 1998; 83: 2239- 43.
4. Yoshimura N, Kasamatsu T, Sakata K, Hashimoto T, Cooper C. The relationship between endogenous estrogen, sex hormonebinding globulin, and bone loss in female residents of a rural Japanese community: the Taiji study. J Bone Miner Metab 2002; 20: 303- 10.
5. Rannevik G, Jeppsson S, Johnell O, Bjerre B, Laurell–Borulf Y. A longitudinal study of the perimenopausal transition: altered profiles of steroid and pituitary hormones, SHBG and bone mineral density. Maturitas 1995; 21: 103- 13.
6. Wild RA, Buchanan JR, Myers C, Demers LM. Declining adrenal androgens: an association with bone loss in aging women (42625) Proc Soc Exp Biol Med 1987; 186: 355- 60.
7. Jones NL, Judd HL. Menopause and postmenopause. In DeCherney AH, Nathan L eds. Current Obstetrics & Gynecology; Diagnosis & Treatment.7th edition. 2003: New York The McGraw-Hill Companies; p.1018- 40.
8. Munoz-Torres M, Jodar E, Quesada M, Escobar-Jimenez F. Bone mass in androgen-insensitivity syndrome: response to hormonal replacement therapy. Calcif Tissue Int 1995; 57: 94- 6.
9. Mazess RB. On aging bone loss. Clin Orthop 1982; 165: 239- 52.
10. Kulak CAM, Bilezikian JP. Osteoporosis: preventive strategies. Int J Fertil 1998; 43: 56- 64.
11. O’Neill T, Papapoulos S. Can we prevent fractures? Baillieres Clin Rheumatol 1997; 11: 565- 82.
12. Zofkova I, Bahbouh R, Hill M. The pathophysiological implications of circulating androgens on bone mineral density in a normal female population. Steroids 2000;65: 857- 61.
13. Davis SR, McCloud P, Strauss BJ, Burger H. Testosterone enhances estradiol’s effects on postmenopausal bone density and sexuality. Maturitas 1995; 21: 227- 36.
14. Barrett-Connor E, Goodman-Gruen D. Gender differences in insulin-like growth factor and bone mineral density association in old age: the Rancho Bernardo Study. J Bone Miner Res 1998; 13: 1343- 49.
15. Garnero P, Hausherr E, Chapuy MC, Marcelli C, Grandjean H, Muller C et al.. Markers of bone resorption predict hip fracture in elderly women: the EPIDOS prospective study. J Bone Miner Res 1996; 11: 1531- 8.
16. Fentiman IS, Wang DY, Allen DS, De Stavola BL, Moore JW, Reed MJ, et al. Bone density of normal women in relation to endogenous and exogenous oestrogens. Br J Rheumatol 1994; 33: 808- 15.
17. Slemenda C, Longcope C, Peacock M, Hui S, Johnston CC. Sex steroids, bone mass, and bone loss: a prospective study of pre-, peri-, and postmenopausal women. J Clin Invest 1996; 97: 14- 21.
18. Spector TD, Thompson PW, Perry LA, McGarrigle HH, Edwards AC. The relationship between sex steroids and bone mineral content in women soon after the menopause. Clin Endocrinol (Oxf) 1991; 34: 37- 41.
19. Van Beresteijn EC, Van Laarhoven JP, Smals AG. Body weight and/or endogenous estradiol as determinants of cortical bone mass and bone loss in healthy early postmenopausal women. Acta Endocrinol (Copenh) 1992; 127: 226- 30.
20. Greendale GA, Edelstein S, Barrett-Connor E. Endogenous sex steroids and bone mineral density in older women and men: the Rancho Bernardo Study. J Bone Miner Res 1997; 12: 1833- 43.
21. Kasperk CH, Wakley GK, Hierl T, Ziegler R. Gonadal and adrenal androgens are potent regulators of human bone cell metabolism in vitro. J Bone Miner Res 1997; 12: 464- 71.
22. Adami S, Zamberlan N, Castello R, Tosi F, Gatti D, Moghetti P. Effect of hyperandrogenism and menstrual cycle abnormalities on bone mass and bone turnover in young women. Clin Endocrinol (Oxf) 1998; 48: 169- 73.
23. Lambrinoudaki I, Christodoulakos G, Aravantinos L, Antonion A, Rizos D, Chondros C et al.. Endogenous sex steroids and bone mineral density in healthy Greek postmenopausal women. J Bone Miner Metab 2006; 24: 65- 71.
24. Wu F, Ames R, Clearwater J, Evans MC, Gamble G, Reid IR. Prospective 10-year study of the determinants of bone density and bone loss in normal postmenopausal women, including the effect of hormone replacement therapy. Clin Endocrinol (Oxf) 2002; 56: 703- 11.
25. Otremski I, Lev-Ran M, Salama R, Edelstein S. The metabolism of vitamin D3 in response to testosterone. Calcif Tissue Int 1997; 60: 485- 7.
26. Watson RR, Huls A, Araghinikuam M, Chung S. Dehydroepiandrosterone and diseases of aging. Drugs Aging1996; 9: 274- 91.
27. Tok EC, Ertunc D, Oz U, Camdeviren H, Ozdemir G, Dilek S. The effect of circulating androgens on bone mineral density in postmenopausal women. Maturitas 2004; 48: 235- 42.
28. Yücel A, Noyan V, Uçar B, Sağsöz N. Postmenopozal Kadınlarda Androjenik Seks Steroidleri ile Kemik Mineral Dansitometresi Ölçümleri İlişkisi. Turkiye Klinikleri J Gynecol Obst 2005, 15:140- 5.
29. Murphy S, Khaw KT, Sneyd MJ, Compston JE. Endogenous sex hormones and bone mineral density among communitybased postmenopausal women. Postgrad Med 1992; 68: 908- 13.
30. Robbins J, Schott AM, Azari R, Kronmal R. Body mass index is not a good predictor of bone density: results from WHI, CHS, and EPIDOS. J Clin Densitom. 2006; 9: 329- 34.
31. Kim DJ, Khang YO, Koh JM, Shong YK, KimGS. Low normal TSH levels are associated with low bone mineral density in healthy postmenopausal women Clinical Endocrinology 2006; 64: 86- 90.
32. Kulak J Jr, Urbanetz AA, Kulak CA, Borba VZ, Boguszewski CL. Serum androgen concentrations and bone mineral density in postmenopausal ovariectomized and non-ovariectomized women. Arq Bras Endocrinol Metabol. 2009; 53: 1033- 9.
33. Burger HG, Dudley EC, Cui J, Dennrstein L, Hopper JL. A prospective longitudinal study of serum testosterone, dehydroepiandrosterone sulfate, and sex hormone-binding globulin levels trough the menopause transition. J Clin Endocrinol Metab 2000; 85: 2832- 8.
34. Filip R, Raszewski G. Bone mineral density and bone turnover in relation to serum leptin, alpha-ketoglutarate and sex steroids in overweight and obese postmenopausal women. Clin Endocrinol (Oxf). 2009; 70: 214- 20.

APA	SAFAROVA A, Pala H, DOĞAN Ö, GEZER N (2011). Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. , 118 - 124.
Chicago	SAFAROVA Ayten,Pala Halil Gursoy,DOĞAN Ömer Erbil,GEZER N. Sinem Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. (2011): 118 - 124.
MLA	SAFAROVA Ayten,Pala Halil Gursoy,DOĞAN Ömer Erbil,GEZER N. Sinem Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. , 2011, ss.118 - 124.
AMA	SAFAROVA A,Pala H,DOĞAN Ö,GEZER N Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. . 2011; 118 - 124.
Vancouver	SAFAROVA A,Pala H,DOĞAN Ö,GEZER N Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. . 2011; 118 - 124.
IEEE	SAFAROVA A,Pala H,DOĞAN Ö,GEZER N "Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi." , ss.118 - 124, 2011.
ISNAD	SAFAROVA, Ayten vd. "Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi". (2011), 118-124.

APA	SAFAROVA A, Pala H, DOĞAN Ö, GEZER N (2011). Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi, 8(2), 118 - 124.
Chicago	SAFAROVA Ayten,Pala Halil Gursoy,DOĞAN Ömer Erbil,GEZER N. Sinem Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi 8, no.2 (2011): 118 - 124.
MLA	SAFAROVA Ayten,Pala Halil Gursoy,DOĞAN Ömer Erbil,GEZER N. Sinem Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi, vol.8, no.2, 2011, ss.118 - 124.
AMA	SAFAROVA A,Pala H,DOĞAN Ö,GEZER N Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi. 2011; 8(2): 118 - 124.
Vancouver	SAFAROVA A,Pala H,DOĞAN Ö,GEZER N Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi. 2011; 8(2): 118 - 124.
IEEE	SAFAROVA A,Pala H,DOĞAN Ö,GEZER N "Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi." Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi, 8, ss.118 - 124, 2011.
ISNAD	SAFAROVA, Ayten vd. "Postmenopozal sağlıklı kadınlarda kemik mineral yoğunluğu-endojen seks steroid hormon ilişkisi". Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi 8/2 (2011), 118-124.