Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme

Yeşilyaprak, Binnur

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme

Binnur YEŞİLYAPRAK (Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye)

Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri

155 0

Yıl: 2012 Cilt: 12 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 97 - 118 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme

Öz:

Küreselleşmenin yarattığı ekonomik ve toplumsal değişimler ve bu değişimlerin yarattığı yeni paradigmalar, mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetlerini, giderek dünya ölçeğinde sosyo-politik bir araç haline getirmiştir. Bu aracın bireysel ve toplumsal açıdan etkin olarak ve sorumlulukla kullanılması, bu alandaki paradigma değişimini doğru kavramayı gerektirmektedir. Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı alanındaki hizmetler, ABD'de 1900'lü yılların başında başlamış, toplumsal yapı ve gereksinimler doğrultusunda çeşitli aşamalardan geçerek değişim ve gelişimini sürdürmüştür. Türkiye'de ise, bu ülkeyi model alarak 1950'lerde başlanılan süreç; (i) Başlangıç dönemi (1953-1975), (ii) Arayış dönemi (1976-1994) ve (iii) Gelişme dönemi (1995-2010) olmak üzere, sırasıyla; öncü, kararsız ve sistematik adımların atıldığı aşamalar içinde incelenebilir. Son dönemde, Avrupa Birliği ile bütünleşme sürecinde alınan proje destekleri ile bu hizmetlerin rotası, Amerika'dan Avrupa'ya yönelmiş durumdadır. Her ne kadar bazı önemli adımlar ve girişimler görülse de, paradigma değişimlerini doğru değerlendirmeden yapılan tüm çabaların, hedefe yönelik etkin ve anlamlı sonuçlar yaratması beklenemez. Bu makalede, ülkemizde mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetlerinin; tarihsel perspektif içinde, küreselleşmenin yarattığı değişimler ve yeni paradigmalar ışığında incelenerek, bugünkü durumun eleştirel bir değerlendirmesinin yapılması ve geleceğe yönelik olası yansımalar ile önerilerin ortaya konması amaçlanmıştır. Kuşkusuz, bu alanda yapılan kestirimler, 21.yüzyılda mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetlerine duyulan gereksinimin giderek artacağı yönündedir. Bu gereksinim, bir bakıma küreselleşmenin yarattığı yeni eğilimlere ve sonuçlarına bağlanabilir. Bu eğilimler, mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı alanındaki algıları ve yaklaşımları son 10-15 yılda hızla değiştirmiştir. Bu alandaki paradigma değişimini nedenleri ve sonuçları ile betimlemek; geleceğe yönelik çözüm arayışlarının rotasını çizmede işlevsel bir katkı sağlayabilir.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Akkök, F. (2006). Mesleki bilgi, rehberlik ve danışmanlık hizmet leri Türkiye ülke raporu. Ankara: İŞKUR Dökümanları.
Akkök, F. ve Watts, T. (2003). Mesleki bilgi, rehberlik ve danışmanlık hizmetleri Türkiye ülke raporu. Ankara: İŞKUR Dökümanları.
Akkök, F., & Zelloth, H. (2010). Lifelong guidance-a feasible po licy option for Turkey. Ankara: İŞKUR Dökümanları.
Amundson, N. E., Harris-Bowlsbey, J., & Niles, S. G. (2005). Essential elements of career counseling: Processes and techniques. New Jersey: Pearson Education Inc.
Athanasou, J. A., & Esbroeck, V. R. (2008). Introduction: Inter national handbook of career guidance. In V. R. Esbroeck, & J. A. Athanasou (Eds.), International handbook of career guidance (pp. 1-23). New York: Springer Puplishing.
Doğan, S. (1998). Counseling in Turkey: Current status and fu ture challenges. Education Policy and Archives, 6, 1-12.
Doğan, S. (2000). The historical development of counselling in Turkey. International Journal for the Advancement of Counsel ling, 22, 57-67.
Erdoğmuş, N. (2003). Kariyer geliştirme: Kuram ve uygulama. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Erkan, S. (1995). Kapsamlı rehberlik programları. Milli Eğitim, 128, 38-43.
Erkan, S. ve Kaya, A. (2009). Deneysel olarak sınanmış grupla psikolojik danışma ve rehberlik programları I, II, III. Ankara: PegemA Yayıncılık.
European Centre for the Development of Vocational Training (CEDEFOP). (2008). Establishing and developing lifelong gui dance policy forums: A manual for policy makers and stakehol ders. Luxembourg: Puplications Office.
George, C. S. (2009). Job gone away. Better Homes, 244 (Sep tember), 5-7.
Gür, T. H. (2008). İş gücü piyasası ve çalışma olanakları. R. Özyürek (Ed.), Kariyer yolculuğu içinde (s. 141-161). Ankara: Euroguidance Yayınları.
Gysberg, C. N., Heppner, M. J., & Johnston, J. A. (1998). Career counseling: Process, ıssues and techniques. Boston: Allyn and Bacon.
Herr, E. L. (1996). Toward the convergence of career theory and practice. In M. L. Savickas, & W. B. Walsh (Eds.), Handbo ok of career counseling theory and practice (pp.70-85). Califor nia: Davies-Black Puplications.
Herr, E. L. (2001). Career development and its practice: A his torical perspective. The Career Development Quarterly, 49 (3), 196-211.
Herr, E. L. (2003). The future of career counseling as an ıns trument of puplic policy. The Career Development Quarterly, 52, 8-19.
Herr, E. L., Cramer, S. H., & Niles, S. G. (2004). Career guidance and counseling: Through the lifespan (6th ed.). Boston: Pearson Education Inc.
Isaacson, L. E., & Brown, D. (1997). Career information, career counseling and career development. Boston: Allyn and Bacon.
Karakaya, K. (2011). Diploman mı var derdin var. http://www. bloomberg.com adresinden 15 Şubat 2011 tarihinde edinilmiştir.
Kavas, A. B. (2008, July). An evaluation of the career Centers’ services in Turkish universities. Paper presented at the XXIX. International Congress of Psychology, Berlin, Germany.
Kepçeoğlu, M. (1994). Psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: Özerler Matbaası.
Korkut, F. O. (2007). Psikolojik danışma alanında meslekleş me ve psikolojik danışman eğitimi. R. Özyürek, F. Korkut ve D. Owen (Ed.), Gelişen psikolojik danışma ve rehberlik: Meslek leşme sürecindeki ilerlemeler içinde (1. cilt, s. 95-123). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kummerow, J. M. (2000). New directions in career planning and the workplace (2nd ed.). California: Davies-Black Publ.
Kurt, I. (2011). Mezunları ne bekliyor? http://universitekonfe rans.org adresinden 16 Şubat 2011 tarihinde edinilmiştir.
Kuzgun, Y. (1982). Mesleki rehberliğin bireylerin yetenek ve il gilerine uygun meslekleri tanımalarına etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Kuzgun, Y. (1988). Rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: ÖSYM Yayınları.
Kuzgun, Y. (1989). Edwards kişisel tercih envanteri. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Kuzgun, Y. (1993).Türk eğitim sisteminde rehberlik ve psikolo jik danışma. Eğitim Dergisi, 6, 3-8.
Kuzgun, Y. (1999). Meslek danışmanlığı: Kuramlar ve uygula malar. Ankara: Nobel Yayınevi.
Kuzgun, Y. (2009). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş (4. bs). Ankara: Nobel Yayınevi.
Kuzgun, Y. ve Bacanlı, F. (2006). Rehberlik ve psikolojik danış mada kullanılan ölçme araçları ve programlar dizisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
McDaniels, C., & Gysbers, N. (1992). Counseling for career development: Theories, resources and practice. San Francisco: Jossey-Bass Puplication.
Mesleki Yeterlilik Kurumu. (2010). Ulusal meslek standartları. www.myk.gov.tr adresinden 17 Nisan 2010 tarihinde edinil miştir.
Nazlı, S. (2008). Kapsamlı gelişimsel rehberlik programları (3. bs). Ankara: Savaş Yayınevi.
Niles, G. S., & Harris-Bowlsbey, J. (2009). Career development ınterventions in the 21st century (3rd ed.). New Jersey: Pearson Education Inc.
Niles, S. G., Amundson, N. E., & Neault, R. A. (2011). Career flow: A hope-Centered approach to career development. Boston: Pearson Education Inc.
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2004). Career guidance: A handbook for policy ma kers. Paris, France: Author.
Özgüven, İ. E. (1990). Ülkemizde psikolojik danışma hizmetlerinin dünü ve bugünü. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1, 4-15.
Özgüven, İ. E. (2005). Bireyi tanıma teknikleri (7. bs). Ankara: PDREM Yayınları.
Özoğlu, S. Ç. (1977). Kuder ilgi alanları tercihi envanteri mesleki form CH el kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Özyürek, R. (Ed.). (2008). Kariyer yolculuğu. Ankara: Ses Rek lam.
Pişkin, M. (2006). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin dünü, bugünü ve yarını. M. Hesapçıoğlu ve A. Durmuş (Ed.), Türkiye’de eğitim bilimleri: Bir bilanço denemesi içinde (s. 458-501). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Savickas, M. L. (2008). Helping people choose jobs: A history of the guidance profession. International Handbook of Career Guidance, 2, 97-113.
Sharf, R. S. (1997). Applying career development theory to coun seling (2nd ed.). Pacific Grove: Brooks/Cole Puplications.
Stockton, R., & Güneri, O. (2011). Counseling in Turkey: An evolving field. Journal of Counseling & Development, 1, 98-104.
Sukiennik, D., Bendat, W., & Raufman, L. (2004). The career fitness program: Exercising your options (7th ed.). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
Sultana, R. G., & Watts, A. G. (2007). Career guidance in the mediterranian region. Luxembourg: Puplications Office.
Tan, H. (2000). Psikolojik danışma ve rehberlik: Teori ve uygula ma (3. bs). İstanbul: M. E. Basımevi.
Uzer, A. S. (1987). Lise öğrencilerinde yükseköğretim program larını tercihleri ile kendi yetenek, ilgi ve mesleki olgunluk düzey leri arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Varçın, R. (Ed.). (2005). İşletmelerde kariyer planlaması. Anka ra: ASO ve IKDAM yay.
Varçın, R. (2007, May). Delivering occupational guidance and career counseling services in a multicultural environment: The case of Turkey. Paper presented at the NCDA Annual Meeting, Seattle, Washington. Retrieved March 14, 2011 from http:// www.euroguidance.iskur.gov.tr.
Yeşilyaprak, B. (1997). Mesleki gelişim süreci açısından temel eğitim dönemi. III. Ulusal PDR Kongresi Bildiriler Kitabı için de (s. 97-104). Adana: Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Yeşilyaprak, B. (2007). Türkiye’de psikolojik danışma ve reh berlik alanının gelişiminde Türk PDR-DER’in rolü. F. Korkut ve R. Özyürek (Ed.), Gelişen psikolojik danışma ve rehberlik: Meslekleşme sürecinde ilerlemeler içinde (s. 21-54). Ankara: Nobel Yayınları.
Yeşilyaprak, B. (2008, Kasım). Meslek danışmanlığında yeni pa radigmalar. http://www.euroguidance.iskur.gov.tr adresinden 14 Mart 2011 tarihinde edinilmiştir.
Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve reh berlik alanının geleceği: Yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (1), 193-213.
Yeşilyaprak, B. (2010). Eğitimde rehberlik hizmetleri (19. bs). Ankara: Nobel Yayınevi.
Yeşilyaprak, B., Güngör, A.ve Kurç, G. (1995). Eğitsel ve mesleki rehberlik. Ankara: Varan Matbaası.
Zunker, G. Z. (2006). Career counseling: A holistic approach (7th ed.). Belmont: Brooks/Cole Puplishing.

APA	Yeşilyaprak B (2012). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. , 97 - 118.
Chicago	Yeşilyaprak Binnur Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. (2012): 97 - 118.
MLA	Yeşilyaprak Binnur Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. , 2012, ss.97 - 118.
AMA	Yeşilyaprak B Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. . 2012; 97 - 118.
Vancouver	Yeşilyaprak B Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. . 2012; 97 - 118.
IEEE	Yeşilyaprak B "Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme." , ss.97 - 118, 2012.
ISNAD	Yeşilyaprak, Binnur. "Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme". (2012), 97-118.

APA	Yeşilyaprak B (2012). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 97 - 118.
Chicago	Yeşilyaprak Binnur Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 12, no.1 (2012): 97 - 118.
MLA	Yeşilyaprak Binnur Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, vol.12, no.1, 2012, ss.97 - 118.
AMA	Yeşilyaprak B Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2012; 12(1): 97 - 118.
Vancouver	Yeşilyaprak B Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2012; 12(1): 97 - 118.
IEEE	Yeşilyaprak B "Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme." Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12, ss.97 - 118, 2012.
ISNAD	Yeşilyaprak, Binnur. "Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme". Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 12/1 (2012), 97-118.