Yıl: 2011 Cilt: 6 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 353 - 365 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi

Öz:
Bu çalışmanın amacı, eğitimbilim alanında öğrenme konusuyla ilgili olarak özellikle son yıllarda sıklıkla vurgu yapılan üstbiliş (metacognition) kavramını çeşitli bağlamlarda tartışmaktır. Nitel bir karakter arz eden çalışmanın yöntemi, literatür taraması olarak olup, veriler, ilgili yerli ve yabancı literatürden elde edilmiştir. Çalışmada öncelikle, biliş ve üstbiliş kavramları çeşitli boyutlarıyla ele alınarak betimlenmeye çalışılmıştır. Bundan sonra, biliş ve üstbiliş kavramları, zihin felsefesi ve kendilik psikoloji zemininde analiz edilmiştir. Bu analizler, üstbiliş yetisinin doğasının ve kaynağının ne olduğu ile biliş-üstbiliş ve üstbiliş-bilinç ilişkisinin nitelikleri üzerine yoğunlaşmıştır. Çalışmada ayrıca, eleştirel bir yaklaşımla, „biliş‟ten ayrışan bir „bilişötesi‟ yetisinin gerçekte mümkün olup olmadığı, bilinç perspektifinde tartışılmıştır. Çalışma sonunda, literatürde üstbiliş kavramına yönelik çok sayıda tanım olmasına rağmen, üstbiliş yetisinin doğası ve kaynağına yönelik tatmin edici açıklamaların olmadığı görülmüştür. Tek disipline dayalı ve genelde deneysel olarak yürütülen ilgili çalışmaların, daha çok üstbiliş yetisinin” öğrenme ve akademik başarı üzerindeki etkileri üzerine yoğunlaştığı; üstbilişin ne olduğu veya ne olmadığı konularına değinmediği belirlenmiştir. Çalışma sonunda, üstbiliş yetisinin, doğası, kaynağı/kaynakları ve tüm boyutlarıyla anlaşılması için, psikoloji, nöropsikoloji, eğitimbilim, antropoloji ve felsefe gibi disiplinleri içeren interdisipliner bir yaklaşımla yürütülecek kapsamlı analiz ve tartışmalara ihtiyaç olduğu değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime:

The analysis of the concepts of cognition and metacognition in terms of the philosophy of mind

Öz:
This paper aims to discuss metacognition, which has especially been emphasized in recent years in relation to the subject of learning in the field of educational sciences, within various contexts. The method of this study, which presents a qualitative character, is the review of what has been obtained from the relevant literature both national and foreign. The study deals with the concepts of cognition and metacognition within various dimensions, and tries to describe them in the first place. Then, it analyzes these concepts in the contexts of the mind philosophy and the self psychology. The analyses focus on what the nature and source of the metacognitive capacity is and the characteristics of the relationship between cognition and metacognition and between metacognition and conscious. The study futher discusses, with a critical approach, whether a “metacognitive” capacity independent from “cognition” is really possible within the perspective of conscious. As a result of the study, it is seen that although there are numerous definitions of the concept of metacognition, there are not satisfactory explanations about the nature and source of the metacognitive capacity. It is identified that the relevant literature, generally experimental and monodisciplinary, focuses rather on the effects of the metacognitive capacity on learning and academic achievement, but not on what metacognition is and what it is not. The paper also concludes that in order for the metacognitive capacity to be comprehended together with its nature, source /sources, and all of its dimensions, there is a need for comprehensive analyses and discussions to be carried out with an interdisciplinary approach comprising such disciplines as psychology, neuropsychology, educational science, anthropology and philosophy.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • AÇIKGÖZ ÜN Kamile, Etkili Öğrenme ve Öğretme, Eğitim Dünyası Yayınları, İzmir 2003.
  • AKDOĞAN Eylem, “Üstbiliş, Bilişötesi,” Aymavisi, http://www.Aymavisi.org, (ET: 22.03.2008).
  • BACANLI Hasan, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2003.
  • BALTAŞ Zuhal, “E-Öğrenciler Nasıl Öğreniyor Üstbiliş”, Kaynak Dergisi, S: 20 (2004), s.11-15.
  • Britannica Sözlüğü, Britannica Sözlüğü, http://www.britannica.com, (ET:18.01.2011).
  • BROWN Alexander L., “Metacognition, Executive Control, Self-Regulation, and Other More Mysterious Mechanisms”, (Ed. F. E. Weinert & R. H. Kluwe), Metacognition, Motivation, and Understanding, Hillsdale Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey 1987, pp .65-116.
  • BÜYÜKDÜVENCİ Sabri, Eğitim Felsefesine Giriş, Siyasal Kitabevi, Ankara 2001.
  • CİHAN A Kamil, İbn Sina Ve Gazali’de Bilgi Problemi, İnsan Yayınları, İstanbul 1998.
  • CORNFORTH Maurice, Bilgi Teorisi, Çev.: H. Salman, Yorum Yayınları, İstanbul 1993.
  • DEMİREL Özcan, Eğitim Sözlüğü, Pegem A Yayıncılık, Ankara 2005.
  • DUMAN Burcu (2011), Metabiliş ve Öğretimi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Semineri, , Elazığ.
  • FİDAN Nurettin, Okulda Öğrenme ve Öğretme, Alkım Yayınları, İstanbul 1996.
  • FİSHER Robert, “Thinking About Thinking”, Early Child Development and Care, Vol: 141, No: 1 (1998), pp. 1-15,
  • FLAVELL John H., Cognitive Development, Englewood Cliffs. NY: Prentice-Hall Inc., 1985.
  • FRANKL E. Victor, Duyulmayan Anlam Çığlığı-Psikoterapi ve Hümanizm, Çev.: Selçuk Budak, Öteki Yayınları, Ankara 1996.
  • GÜÇLÜ A. Baki, Erkan Uzun, Serkan Uzun, Ü.Hüsrev Yoksal, Felsefe Sözlüğü, -Bilim ve Sanat Yayınları http://www.felsefeekibi.com/site/default.asp?(ET: 27.01.20100).
  • HAMMOND Robert, Farabi Felsefesi ve Ortaçağ Düşüncesine Etkisi, Çev.: Gülnihal Küken ve Uluğ Nutku, Alfa Yayınları, İstanbul 2001.
  • KABASAKAL Topçu Zekavet, “Eğitim Psikolojisi”, (Ed. Alim Kaya), Eğitim Psikolojisi, Pegem A Yayıncılık, Ankara 2007, s.463-490.
  • KANDIR Adalet, “Bilişsel Gelişim Kuramları” (Ed. Esra Ömeroğlu ve Adalet Kandır), Bilişsel Gelişim, Morpa Yayınları, İstanbul 2005, s.131-150.
  • LEE M and BAYLOR A. L. “Designing Metacognitive Maps For Web Based Learning”, Educational Technology & Society, Vol:9, No:1(2006), pp. 344–348.
  • LEKTORSKY Victor, Özne, Nesne, Biliş, Çev.: Şükrü Alpagut,Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 1998.
  • LOUCA-PAPALEONTİOU Eleonora, Metacognition and Theory of Mind, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, 2008.
  • MATLİN M W Cognition (7th. Ed.), John Wiley & Sons, 2008.
  • MCGRAW-HİLL SCİENCE & TECHNOLOGY ENCYCLOPEDİA http://www.answers.com.
  • MUŞTA Celaleddin, Gabriel Marcel’in Varoluşluğu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Kültür Eserleri Dizisi: 117, Ankara 1988.
  • NELSON O. Thomas, “Cogniton Versus Metacıgnition”, (Ed. Robert J. Sternberg), The Nature of Cognition, Massachusetts Institute of Technology, 1999.
  • Osmanlıca Türkçe Sözlük, Osmanlıca Türkçe Sözlük, http://www.osmanlicaturkce.com, (ET: 11.02.2011).
  • Oxford Sözlüğü, Oxford Sözlüğü, http://oxforddictionaries.com, (ET:02.03.2011).
  • ÖZSOY G, Problem Çözme ve Üstbiliş, Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi Bildirileri, Cilt II, Ankara Gazi Üniversitesi, Mayıs 2006, Ankara Kök Yayıncılık.
  • ROCKMORE Tom, Cognition: An Introduction to Hegel’s Phenomenology of Spirit, University of California Pres, 1997.
  • SARUP Madan, Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm, Çev.: Abdülbaki Güçlü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2004.
  • SAYDAM M. Bilgin, Deli Dumrul’un Bilinci, Metis Yayınları, İstanbul 1997.
  • SCHUNK H. Dale, Öğrenme Teorileri, Çev.: Muzafer Şahin, Nobel Yayınları, Ankara 2009.
  • SELÇUK Ziya, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2000.
  • SENEMOĞLU Nuray, Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Gönül Yayıncılık, Ankara 2007.
  • SHAFFERE A. Jerome, Bilinç, Ruh ve Ötesi, İz yayıncılık, İstanbul 1991.
  • SMİTH Frank, Understanding Reading, Hillsdale, Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey 1994.
  • Türk Dil Kurumu Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Sözlüğü, http://tdkterim.gov.tr (ET: 23.02.2011).
  • ULAŞ Sarp Erk, Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara. 2002.
  • UZMAN Ersin, “Eğitim Psikolojisi “, (Ed: Kurtman Ersanlı ve Ersin Uzman), Eğitim Psikolojisi, Lisans Yayınları, İstanbul 2007, s. 230-299.
  • ÜLGEN Gülten Kavram Geliştirme: Kuramlar ve Uygulamalar, Pegem A Yayıncılık (3. Baskı), Ankara: 2001.
  • VAN Tim, “What Might Cognition Be, If Not Computation?”, The Journal of Philosophy, Vol: 92, No. 7 (1995), pp. 345-381
  • VYGOTSKY, Lev Semyonovich, Düşünceve Dil, Çev.: S. Koray, Toplumsal Dönüşüm Yayınları (2 .Baskı), İstanbul 1998.
  • WELLS A, Emotional Disorders and Metacognition : Innovative Cognitive Therapy, John Wiley & Sons Ltd, England 2000..
  • Wikipedia, Wikipedia, www.wikipedia.com, (ET:02.03.2011).
  • WİLCOX Lynn, Sufizim ve Psikoloji, Çev.: Orhan Düz, İnsan Yayınları, İstanbul 2003.
  • YAYCI Levent, “Bilişsel Gelişim ve Dil Gelişimi”,(Ed. Betül Aydın), Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2005, s.101-122.
  • YÖNDEM Deniz Zeynep ve TAYLI Aslı, “Bilişsel GeliĢim ve Dil Gelişimi”, (Ed. Alim Kaya), Eğitim Psikolojisi, Pegem A Yayıncılık, Ankara 2007, s.81-128.
APA AKPUNAR B (2011). Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. , 353 - 365.
Chicago AKPUNAR Burhan Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. (2011): 353 - 365.
MLA AKPUNAR Burhan Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. , 2011, ss.353 - 365.
AMA AKPUNAR B Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. . 2011; 353 - 365.
Vancouver AKPUNAR B Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. . 2011; 353 - 365.
IEEE AKPUNAR B "Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi." , ss.353 - 365, 2011.
ISNAD AKPUNAR, Burhan. "Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi". (2011), 353-365.
APA AKPUNAR B (2011). Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. Turkish Studies (Elektronik), 6(4), 353 - 365.
Chicago AKPUNAR Burhan Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. Turkish Studies (Elektronik) 6, no.4 (2011): 353 - 365.
MLA AKPUNAR Burhan Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. Turkish Studies (Elektronik), vol.6, no.4, 2011, ss.353 - 365.
AMA AKPUNAR B Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. Turkish Studies (Elektronik). 2011; 6(4): 353 - 365.
Vancouver AKPUNAR B Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. Turkish Studies (Elektronik). 2011; 6(4): 353 - 365.
IEEE AKPUNAR B "Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi." Turkish Studies (Elektronik), 6, ss.353 - 365, 2011.
ISNAD AKPUNAR, Burhan. "Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi". Turkish Studies (Elektronik) 6/4 (2011), 353-365.