Side’nin Roma dönemi panteonu
Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 37 Sayfa Aralığı: 75 - 92 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Side’nin Roma dönemi panteonu
Öz: Side Anadolu’nun güneyinde ve verimli Pamphylia Ovasının en doğusunda yer almaktadır. Side LimanıAntik Dönemde Pamphylia’nın en önemli limanıdır ve kent Roma Döneminde Pamphylia’nın başkentliğini yapmıştır.Başlığımız altında Side kentinin Roma Dönemine ait panteonunu arkeolojik ve epigrafik belgeler ışığında değerlendir meye çalışacağız.Athena kentin baş tanrıçası veya kent tanrıçası olarak görülmektedir. Bir yazıtta “προκαθεζομένη θεός”(Prokatheksomene Theos) olarak isimlendirilmektedir. Athena deniz ticaretinin koruyucusu olduğu için kent onun adınaέπιβατήριος (Epibaterios) Bayramı (limanın açılması) düzenlemekteydi. Side halkı Apollon’a Apollon Sidetes isminivermişti. Bu sıfat Side’nin tanrısı, kentin kurucusu ve ata babası olarak değerlendirilebilir. Sideliler tanrıya “θεόκτιστης”(Theoktistes) epitetini vererek kentin kurucusu olduğunu yazıtlarda da açıkça belirtmişlerdir. Demeter ve Zeus kentin enönemli tarım tanrılarıydı. Demeter kültü çok önemsendiğinden “Agon Mystikos” Bayramı tanrıçanın onurunakutlanırdı. Bu bayramda Dionysos’a da tapınılırdı. Artemis tapınımı da kentte bilinmektedir. Sideliler kendisini pekbenimsemeseler de, Apollon’un kardeşi olduğu için önemseyerek Side Panteonu’nda ona da yer vermişlerdir. Poseidontapınımı da Side’de görülmektedir. Kybele ve Men kültünün Side Panteonu’nda varlıkları bilinmektedir. Tykhe,agoranın ortasında yuvarlak planlı bir tapınağa sahiptir. Side kazılarında birçok Hermes heykeli ele geçmiştir, ancakMansel ve Nollé yazılarında belirtmektedirler ki, bu önemli liman ve ticaret kentinde yazıt veya sikkeler üzerindeHermes tapınımı ile ilgili herhangi bir ize rastlanmamaktadır.Side Tiyatrosu şehir panteonu için çok önemli bir rol oynamakta ve bize göstermektedir ki; Hellenizasyon veRomanizasyona karşın birçok yerel unsuru özünde taşıyarak, Anadolu’nun eski dinsel kökenlerine geri gitmektedir.
Anahtar Kelime: Konular:
The Roman pantheon of Side
Öz: Side is situated in the south of Turkey on the eastern end of the fertile Pamphylian plain. The harbourof Side was the most important naval facility in Pamphylia in antiquity and the city served as the provincial capitalduring the Roman period. In this study we shall evaluate the Sidetan Pantheon in Roman period through archaeologi cal and epigraphic sources.Athena was the major deity or state deity of the city. In one of the inscriptions she is called as “προκαθεζομένηθεός” (Prokatheksomene Theos). She was the protector of naval trade and she was celebrated in the city with έπιβατήριος(Epibaterios) Festival (the opening of the harbour). In Side, Apollo was called with the epithet Apollo Sidetes. This epi thet may well imply that he was the god of Side, the founder and father of the state. Inscriptions name him specifi cally as the founder with his other epithet of “θεόκτιστης” (Theoktistes). Demeter and Zeus were the agricultural deitiesof the city. An “Agon Mystikos” festival was celebrated in Side for Demeter. In this festival Dionysus was also hon oured. Artemis was also worshipped in Side. Although Artemis was not particularly important in Side, she gained aplace in Sidetan Pantheon as the sister of Apollo. Poseidon was also honoured in Side. The existence of Cybele andMen is also known in Sidetan Pantheon. There is a circular temple of Tyche in the middle of the agora. Althoughquite a number of sculptural works depicting Hermes were found in Side, Mansel and Nollé note that there is no evi dence of Hermes worship on local coins and inscriptions yet.The theatre of Side plays an important role for Sidetan Pantheon and shows us that although the Hellenizationand Romanization processes the city went through, most of the cultural elements were preserved with local affinitiesof which roots go back into the earliest fundaments of Anatolian religion.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alanyalı 2003 H. S. Alanyalı, “Dionysos Frizi ve Kaset Kabartmaları Çalışmala rı”, içinde: Ü. İzmirligil, Side Tiyatrosu ve Çevresinde Kazı, Ona rım Ön Çalışmaları (2001), KST 24, 2. Cilt, 2003, 269-272.
- Alanyalı 2004 H. S. Alanyalı, “Gedanken zum Kybele-Kult in römischen Pamphylien am Beispiel von Side und Perge”, içinde: T. Korkut (yay. haz.), Anadolu’da Doğdu. Festschrift für Fahri Işık zum 60. Geburtstag (2004) 11-18.
- Alanyalı 2005 H. S. Alanyalı, “Apollon Sidetes”, içinde: B. Brandt – V. Gassner – S. Ladtstätter (yay. haz.), Synergia, Festschrift für F. Krinzinger II (2005) 89-92.
- Alanyalı 2008 H. S. Alanyalı, “Der Tempel der Artemis Pergaia”, içinde: T. Tarha – A. Tibet – E. Konyar (yay. haz.), Muhibbe Darga Armağanı (2008) 69-76.
- Alanyalı 2009a H. S. Alanyalı, Dionysos, IX. Vita di Dioniso Nr; 19, “Marmorfries der scaenaefrons des Theaters von Side”, LIMC Supp. 2009, 174-175
- Alanyalı 2009b H. S. Alanyalı, Gigantes, A. Sculpture, I. Compotsions monu mentales Nr. 17; “Trois reliefs fr. en marbre la scaenae frons du théatre de Side”, LIMC Supp. 2009, 224.
- Alanyalı 2010 H. S. Alanyalı, “Side tiyatrosunda Yeni Yapılan Araştırmalar Işı ğında Scaenae Frons Kaset Kabartmaları ve Dionysos Frizi”, içinde: Ü. İzmirligil – G. Tanyeli – Z. Ahunbay (yay. haz.), Side’ye Emek Verenler Sempozyumu 20-22 Nisan 2007 Side, Antalya (2010) 84-91.
- Atlan 1967 S. Atlan, Side’nin Milattan Önce V. ve IV. Yüzyıl Sikkeleri Üzerinde Araştırmalar - Untersuchungen über die sidetischen Münzen des V. und IV. Jahrhunderts v. Chr. (1967).
- Bernardi-Ferrero 1973 D. Bernardi-Ferrero, Teatri Classici in Asia Minor 3. Città dalla Troade alla Pamfilia (1970).
- Büyükkolancı 2008 M. Büyükkolancı, “Side Dionysos Tapınağı’na ilişkin Yeni Bulgu lar”, içinde: İ. Delemen – S. Çokay-Kepçe – A. Özdizbay – Ö. Turak (yay. haz.), Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı EUERGETES Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburtstag (2008) 259-282.
- Fleischer 1973 R. Fleischer, “Artemis von Ephesos und verwandte Kultstatuen aus Anatolien und Syrien”, EPRO 35, 1973, 233-254.
- Fleischer 1984 R. Fleischer, “Artemis Pergaia”, LIMC II.1, 1984, 756-766.
- İnan 1975 J. İnan, Side’nin Roma Devri Heykeltraşlığı (1975).
- İnan ve diğ. 2000 J. İnan – N. Atik – A. Öztürk – H. S. Alanyalı – G. Ateş, “Vorbericht über die Untersuchungen an der Fassade des Theaters von Perge”, AA, 2000, Heft 2, 285-340.
- Knoblauch 1977 P. Knoblauch, Die Hafenanlagen und die Anschliessenden Seemauern von Side (1977).
- Lanckoroński 1890 K. G. Lanckoroński, Die Städte Pamphylens und Pisidiens I (1890).
- MacKay 1990 T. S. MacKay, “The Major Sanctuaries of Pamphylia and Cilicia”, ANRW 18.3, 1990, 2048-2082.
- Mansel 1962 A. M. Mansel, “Side Tiyatrosu”, Belleten XXVI.101, 1962, 45-77.
- Mansel 1963 A. M. Mansel, Die Ruinen von Side (1963).
- Mansel 1978 A. M. Mansel, Side. 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları (1978).
- Mansel 2000 A. M. Mansel “Side”, RE Suppl. X, 2000, 879-918.
- Mansel ve diğ. 1951 A. M. Mansel – E. Bosch – J. İnan, 1947 Senesi Side Kazılarına Dair Önrapor - Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Side im Jahre 1947 (1951).
- Martini 2004 W. Martini, “Zur Lage des Artemis-Heiligtums von Perge”, için de: T. Korkut (yay. haz.), Anadolu’da Doğdu. Festschrift für Fahri Işık zum 60. Geburtstag (2004) 479-492
- Mitchell 1993 S. Mitchell, Anatolia I (1993).
- Nollé 1986 J. Nollé, “Pamphylische Studien ”, Chiron 16, 1986, 199-212.
- Nollé 1987 J. Nollé, “Pamphylische Studien 6-15”, Chiron 17, 1987, 235-276.
- Nollé 1990 J. Nollé, “Side. Zur Geschichte einer kleinasiatischen Stadt in der römischen Kaiserzeit im Spiegel ihrer Münzen”, AW 21, 1990, 244-265.
- Nollé 1993a J. Nollé, Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse (1993).
- Nollé 1993b J. Nollé, “Die feindlichen Schwestern - Betrachtung zur Rivalität der pamphylischen Städte”, içinde: G.Dobesch – G.Rehrenböck (yay. haz.), Hundert Jahre kleinasiatische Kommission der österreichischen Akademie der Wissenschaften. DenkschrWien 236. Ergänzungsbände zu den TAM 14 (1993) 310-317.
- Onurkan 1969 S. Onurkan, “Perge Artemis Pergaia Kabartmaları ve Artemis Pergaia”, Belleten XXXIII.131, 1969, 303-323.
- Onurkan 1969/70 S. Onurkan, “Artemis Pergaia”, IstMitt 19/20, 1969/70, 291-298.
- Onurkan 1987 S. Onurkan, “Perge Tiyatrosundan İkinci bir Artemis Pergaia Kabartması”, içinde: A. Çilingiroğlu (yay. haz.), Anadolu Demir Çağları - Anatolian Iron Ages. Papers presented to the I. Anatolian Iron Ages Symposion (1987) 86-88.
- Opermann 1937 H. Opermann, “Pergaa”, RE XIX 1, 1937, 683-689.
- Robert 1948 L. Robert, “Deux Texes inulitisés sur Pergè et Sidè”, Hellenica 5, 1948, 64-69.
- Rüdiger 1977 H. Rüdiger, “Der Artemistempel von Perge”, AW 8, 3, 1977, 56- 57.
- Simon 1975 E. Simon, Pergamon und Hesiod (1975).
- Tancke 1989 K. Tancke, Figuralkassetten griechischer und römischen Steindecken (1989).
- Zisa 1992 A. D. Zisa, “Osservazioni sulle Rappresentazioni Monumentali dell’Artemide di Perge”, RItNum 94, 1992, 35-51.
| APA | ALANYALI H (2011). Side’nin Roma dönemi panteonu. , 75 - 92. |
| Chicago | ALANYALI Hüseyin Sabri Side’nin Roma dönemi panteonu. (2011): 75 - 92. |
| MLA | ALANYALI Hüseyin Sabri Side’nin Roma dönemi panteonu. , 2011, ss.75 - 92. |
| AMA | ALANYALI H Side’nin Roma dönemi panteonu. . 2011; 75 - 92. |
| Vancouver | ALANYALI H Side’nin Roma dönemi panteonu. . 2011; 75 - 92. |
| IEEE | ALANYALI H "Side’nin Roma dönemi panteonu." , ss.75 - 92, 2011. |
| ISNAD | ALANYALI, Hüseyin Sabri. "Side’nin Roma dönemi panteonu". (2011), 75-92. |
| APA | ALANYALI H (2011). Side’nin Roma dönemi panteonu. Anadolu, 0(37), 75 - 92. |
| Chicago | ALANYALI Hüseyin Sabri Side’nin Roma dönemi panteonu. Anadolu 0, no.37 (2011): 75 - 92. |
| MLA | ALANYALI Hüseyin Sabri Side’nin Roma dönemi panteonu. Anadolu, vol.0, no.37, 2011, ss.75 - 92. |
| AMA | ALANYALI H Side’nin Roma dönemi panteonu. Anadolu. 2011; 0(37): 75 - 92. |
| Vancouver | ALANYALI H Side’nin Roma dönemi panteonu. Anadolu. 2011; 0(37): 75 - 92. |
| IEEE | ALANYALI H "Side’nin Roma dönemi panteonu." Anadolu, 0, ss.75 - 92, 2011. |
| ISNAD | ALANYALI, Hüseyin Sabri. "Side’nin Roma dönemi panteonu". Anadolu 37 (2011), 75-92. |
