İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü
Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 36 Sayfa Aralığı: 47 - 70 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü
Öz: Kader kavramı, İslam düşünce tarihinde tartışmaların merkezinde yer alanönemli kavramlardan biridir. Hz. Peygamber’in vefatında sonra Müslümanlararasında meydana gelen çatışmalar bu kavrama siyasi ve itikadi boyutlar ka- zandırmıştır. Emevîler döneminde kader kavramı, onların yönetimlerinin kabuledilmesine katkı sağlayan dini bir argüman olarak kullanılmıştır. Bu sayede top- lumun Emevî idaresini sorgulaması engellenmiştir. Hasan el-Basrî, Mabed el-Cü- henî ve Gaylan ed-Dımeşkî başta olmak üzere, dönemin bazı alimleri Emevîlerinbu düşünce yapısına muhalefet etmiş, toplumun irade hürriyetini elinden alankader anlayışlarını reddetmişlerdir. Onların bu çabaları sonraki dönemlerde öz- gürlükçü akımların doğmasına zemin hazırlamıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
The role of the politics at the early debates about al-qadar
Öz: The concept of al-Qadar (Fate) is one of the most important terms which hasbeen at the center of debates in Islamic thought history. After the death of ProphetMuhammed (P.B.U.H), the conflicts that were happned between Muslims hasconbtributed religious and political dimensions to this concept. In the Umayyadperiod, the concept of al-Qadar used by politicians to to ensure the legitimacy oftheir governments. In this way, the Islamic society were not allowed to critique ofthe administration of the Umayyad. Scholars of that period like al-Hasan al-Basri,Ma’bad al-Juhani, Ghaylan al-Dimashqi opposed the mentality of the Umayyadsand they rejected the fate concepts which do not allow the freedom of the will ofsociety. Their efforts set the groundwork for the emergence of the Libertarian trendsin the later periods.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdulhamid, İrfan, İslam’da İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, çev., M.Saim Yeprem, Marifet Yay., İstanbul, 1994.
- Ağırakça, Ahmet, Emevîler Döneminde Kıyamlar, İstanbul, 1992.
- Ahmed b. Hanbel, Müsned, İstanbul, 1982.
- Akbulut, Ahmet, Sahabe Dönemi İktidar Kavgaları, Ankara, 2001.
- Akoğlu, Muahrrem, Mihne Sürecinde Mu’tezile, İz Yay., İstanbul, 2006.
- Ali , Cevad , el-Mufassal fî Târihi’l-Arab Kable’l-İslâm, Dâru’s-Sâki, Beyrut, 2001.
- Atçeken, İ. Hakkı, Devlet Geleneği Açısından Hişam b. Abdülmelik, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2001.
- Aycan, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muaviye bin Ebi Sufyan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2001.
- Aydınlı, Osman, “İlk Mu’tezile’nin Özgür İrade Söylemi: Amr b. Ubeyd ve Kader Anlayışı”, Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, c:2 s:2.
- Bağdadî, Abdulkahir, el-Fark Beyne’l-Fırak: Mezhepler Arasındaki Farklar, çev., Fığlalı, Ankara, 1991.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali, Şuabu’l-İman, Riyad, 2003.
- Buhârî, Muhammed b. İbrahim b. İsmail Ebu Abdillah, Halku Ef‘âli’l-İ‘bâd, Beyrut, 1990.
- Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî, Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul, tsz.
- Câbirî, M. Abid, İslam’da Siyasal Akıl, çev., Vecdi Akyüz, Kitabevi Yay., İstanbul, 1997.
- Cerir b. Atıyye, Ebû Harze Cerir b. Atıyye b. Hatafa, Divânu Cerîr, nşr., Kerem Büstani, Dâru Sadr, Beyrut, 1960.
- Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, 2000.
- Çiftçi, Adil, “Din İstismarı: Kavramsal ve Kuramsal bir çalışma”, İslamiyat, ,2000, c: 3 s:3.
- De Boer, T.J., İslam’da Felsefe Tarihi, çev. Y. Kutluay, Ankara, 1960.
- Dımeşki, Abdurrahman b. Amr b. Abdullah b. Safvan (ö.281/894), Târîhu Ebî Zur‘a ed-Dımeşki, Daru’l- Kutübi’l-İlmiyye,tahk. Halil Mansur, Beyrut, 1996.
- Doğan, Lütfi–Kutluay, Yaşar, “Hasan Basri’nin Kader Hakkında Halife Abdülmelik b. Mervan’a Mektubu”, A.Ü. İlahiyat Fak. Dergisi, Ankara, 1954, III-IV, 1954.
- Eagleton, Terry, İdeoloji, çev. Muttalip Özcan, Ayrıntı Yay, İstanbul, 1996.
- Ebû Davud, Süleyman İbnü’l-Eşâs es-Sicistânî, Sünen, nşr. M. Abdulhamid, Beyrut, tsz.
- Ebû Zehra, M., İslam’da siyasi ve İtikadi Mezhepler Tarihi, çev., H. Karakaya- K. Aytekin, Hisar Yay., İstanbul, 1983.
- Emin, Ahmet, Fecru’l- İslam, Beyrut, 1975.
- Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, Makalâtü’l-İslâmiyyîn, nşr., H Ritter, Wiesbaden, 1963.
- Eş‘arî, el-İbâne an Usûli’d-Diyâne, nşr., Hüseyin Mahmud, Kahire, 1995.
- Eş‘arî, el-Lüma fî’r Red alâ Ehliz’-Zeyği ve’l- Bida‘, Mısır, 1955.
- Fığlalı, Ethem Ruhi., İbadiye’nin Doğuşu ve Görüşleri, Ankara, 1983.
- Fığlalı, İmamiyye Şîası, Ağaç Yay., İstanbul, 2008.
- Fığlalı, Çağımızda İtikâdî İslam Mezhepleri, Selçuk Yay., Ankara,1996.
- Güler, İlhami, Allah’ın Ahlakiliği Sorunu, Ankara Okulu Yay., Ankara, 1998.
- Hatib el-Bağdâdî, Ebu Bekr Ahmed b. Ali, Târihu Bağdat, Beyrut, tsz.
- Hatiboğlu, M. Said, Hilafetin Kureyşîliği: İslam’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik, Kitabiyât, Ankara, 2005.
- Hatiboğlu, M. Said, M.S., Hz. Peygamberin Vefatından Emevîlerin Sonuna Kadar Siyâsî-İctimâî Hâdiselerle Hadis Münasebetleri, Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara, 1967.
- Hitti, K.Philip, Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, çev., Salih Tuğ, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1989.
- Izutsu,Toshihiko, Kur’an’da Allah ve İnsan, çev., Süleyman Ateş,Yeni Ufuklar Neş, İstanbul, tsz.
- İbn Abdürabbih, Ahmed b. Muhammed, el-İkdü’l-Ferîd, Thk., M. Said Uryan, Daru’l-Fikr, Beyrut, tsz.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Beyrut, 1910.
- İbn Hacer el-Askalânî, Lisanü’l- Mizan, Beyrut, 1971.
- İbn Kuteybe, Ebû Muahmmed Abdullah b. Müslim, el-İmâme Ve’s-Siyâse, tahk. Taha Muhammed ez-Zînî, Mısır, 1967.
- İbn Kuteybe, el-Me‘ârif, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, Beyrut,1970.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünen, tahk. M. Fuâd Abdulbâkî, İstanbul, tsz.
- İbn Sa’d, Muhammed, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, Dâru’s- Sadr, 1958.
- İbn Kesir, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihaye, Mektebetü’l- Maârif, Beyrut, 1981.
- İbnü’l- Mürtaza, Ahmed b.Yahya, el-Münye ve’l-Emel fî Şerhi Kitabi’l-Milel ve’n-Nihal, İskenderiye, 1952.
- Kâdı Abdülcebbâr, el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’I-Adl, Mısır, 1965.
- Kalın, Faiz, Felsefe ve Bilim Işığında Kur’an’da Zaman Kavramı, Rağbet Yay., İstanbul, 2005.
- Lebid b. Rebia, Ebû Akil Lebid b. Rebia b. Malik, Divanu lebid b. Rebia el-Amiri, Dâru Sadır, Beyrut, tsz.
- Makrizî, Takiyyuddîn Ahmed b. Ali, Kitabu’l- Mevâiz ve’l- İ’tibar Bizikri’l- Hıtat ve’l- Asâr, Bulak, 1270.
- Mâtüridî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud, Kitâbü’t-tevhîd, thk. Fethullah Huleyf, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul, 1979.
- Mesûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hasan, Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher, tahk., Carl Paula, Menşuratü’ş-Şerif er-Radi , Kum, 2002.
- Muhammed, İ., “Concept of Predesdination in Islam and Charistianity”, The Islamic Quarterly, 44, (2), 2000.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, thk., M. Fuâd Abdulbâkî, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul, ts.
- Neşşar, A. Sami, İslam’da Felsefi Düşüncenin Doğuşu, (çev., Osman Tunç), İnsan Yay., İstanbul, 1999.
- Onat, Hasan, Emevîler Devri Şii Hareketleri, Ankara, 1993.
- Özafşar, M. Emin, İdeolojik Hadisçiliğin Tarihi Arka Planı: Mihne Olayı Ve Haşeviye Olayı, Ankara Okulu Yay., Ankara, 1999.
- Şa’rânî, Ebû Abdurrahman Abdülvehhab b. Ahmed b. Ali el-Mısri, Levâkihu’l-Envâr, Kahire, 1906.
- Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub,el-Lahmi, el-Mu’cemü’l-Evsat, Kahire, 1995.
- Taftazanî, Sa’dud’-din Mesud b. Ömer b. Abdullah, Şerhu’l-Mekâsid, nşr., A. Ümeyra, Beyrut, 1981.
- Tritton, A. S, İslam Kelamı, çev., Mehmet Dağ, Ankara, 1983.
- Tunç, Cihat, “Gaylan ed- Dimeşkî”, DİA, İstanbul, 1996, XIII.
- Watt, W. Montgomary, İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev., E.R. Fığlalı, Umran Yay., Ankara, 1981.
- Watt, W. Montgomary, Islamic Political Thought, Edinburg,1963.
- Watt, W. Montgomary, İslam’ın İlk Dönemlerinde Hür İrade ve Kader, çev., Arif Aytekin, Kitabevi, İstanbul, tsz.
- Weber, M., Sosyoloji Yazıları, (çev., Taha Parla) Hürriyet. Vakfı Yay., İstanbul, 1993.
- Yıldız, H. Dursun, “İbnü’l- Eş‘as”, DİA, İstanbul, 2000, XXI, 32-33.
- ez-Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Mizanü’l-İtidal, fî Nakdir’r-Rical, Beyrut, 1963.
| APA | Şahin H (2011). İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. , 47 - 70. |
| Chicago | Şahin Hanifi İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. (2011): 47 - 70. |
| MLA | Şahin Hanifi İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. , 2011, ss.47 - 70. |
| AMA | Şahin H İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. . 2011; 47 - 70. |
| Vancouver | Şahin H İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. . 2011; 47 - 70. |
| IEEE | Şahin H "İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü." , ss.47 - 70, 2011. |
| ISNAD | Şahin, Hanifi. "İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü". (2011), 47-70. |
| APA | Şahin H (2011). İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(36), 47 - 70. |
| Chicago | Şahin Hanifi İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.36 (2011): 47 - 70. |
| MLA | Şahin Hanifi İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.36, 2011, ss.47 - 70. |
| AMA | Şahin H İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2011; 0(36): 47 - 70. |
| Vancouver | Şahin H İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2011; 0(36): 47 - 70. |
| IEEE | Şahin H "İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü." Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.47 - 70, 2011. |
| ISNAD | Şahin, Hanifi. "İlk dönem kader tartışmalarında siyasetin rolü". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (2011), 47-70. |
