Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi

BAHAR, Zuhal; GÖRDES AYDOĞDU, NİHAL

Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi

NİHAL GÖRDES AYDOĞDU, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir, Türkiye)

Zuhal BAHAR (Dokuz Eylül Üniversitesi, Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir, Türkiye)

Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi

31 11

Yıl: 2011 Cilt: 4 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 34 - 40 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi

Öz:

Meme ve serviks kanseri önemli bir halk sağlığı sorunu olup erken tanılandığında bireyin hayatta kalma şansı artmaktadır. Erken tanılanmadığı durumlarda ise hastalığın prognozu kötüleşmekte, yaşam yitimiyle sonuçlanmakta ve sağlık bakım giderleri yüksek olmaktadır. Kadınların erken tanıya yönelik uygulamalarını etkileyen faktörleri içeren sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli, verilecek olan sağlık eğitimlerinin planlanmasında ve eğitimin etkinliğinin arttırılmasında etkili olacağı düşünülmektedir. Bu derlemenin amacı; yoksul kadınlarda Sağlık İnanç Modeli ve Sağlığı Geliştirme Modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisini açıklamaktır.

Anahtar Kelime:

Konular: Sağlık Politikaları ve Hizmetleri Temel Sağlık Hizmetleri Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

The effects of using health belief and health promotion models in low-income women with regard to breast and cervical cancer early detection behaviour

Öz:

Although breast and cervical cancer is a very serious health issue, when it's detected early the chances of surviving for the individual are greatly increased. However, when it's not detected early, the prognosis for the illness gets worse resulting in increased health care costs and possibly death. It is thought that health belief and health promotion models which include the factors that effect the implementation related to early detection will be of great benefit in improving the effectiveness of nursing practices. The objective of this review is to explain the effects of using Health Belief and Health Promotion Models in low-income women with regard to breast and cervical cancer early detection behaviour.

Anahtar Kelime:

Konular: Sağlık Politikaları ve Hizmetleri Temel Sağlık Hizmetleri Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Agurto, I., Bishop, A., Sanchez, G., Betancourt, Z., Robles, S. (2004). Perceived barriers and benefits to cervical cancer screening in Latin America. Preventive Medicine, 39: 91– 98.
Akyüz, A., Güvenç, G., Yavan, T., Çetintürk, A., Kök, G. (2006). Kadınların pap smear yaptırma durumları ile bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 48, 25-29.
Alpteker, H., Abcı, A. (2010). Kırsal alandaki kadınların meme kanseri bilgisi ve kendi kendine meme muayenesi uygulama durumlarının belirlenmesi. The Journal of Breast Health, 6 (2), 74-79.
American Cancer Society. (17.09.2010). American Cancer Society recommendations for early breast cancer detection. Erişim:20.02.2009. http://www.cancer.org/Cancer/BreastCancer/DetailedGuide/ breast-cancer-detection
American Cancer Society. (19.08.2010). Cervical cancer:prevention and early detection. Erişim:20.02.2009. http://www.cancer.org/Cancer/CervicalCancer/MoreInform ation/CervicalCancerPreventionandEarlyDetection/cervicalcancer- prevention-and-early-detection-find-pre-cancerchanges
American College of Obstetricians and Gynecologists (April, 2003). Breast cancer screening. Erişim: 01.03.2008. http://www.guideline.gov/content.aspx?id=3990&search=br east+self+examination
Anderson, B. O., Jakesz, R. (2008). Breast cancer ıssues in developing countries: an overview of the breast health global ınitiative. World Journal of Surgery, Vol:32, No:12/ December.
Anderson, B. O., Shyyan, R., Eniu, A., Smith, R., Yip, C., Bese, N. S., Chow, L. C., Masood, S., Ramsey, S., Carlson, R. W. (2006). Breast cancer in limited-resource countries:an owerview of the Breast Health Global Initiative 2005 Guidelines. The Breast Journal 12(1), 3-15.
Bandura, A. (1999). Social cognitive theory: an agentic perspective. Asian Journal of Psychology, 2, 21-41.
Bastani, R., Kaplan, C. P., Maxwell, A. E., Nisenbaum, R., Pearce, J., Marcus, A. C. (1995). Initial and repeat mammography screening in a low income multi-ethnic population in Los Angeles. Cancer Epidemiology Biomarkers & Prevention, Vol:4, Iss:2, 161-167.
Boyer, L. E., Williams, M., Callister, L. C., Marshall, E. S. (2000). Hispanic women’s perceptions regarding cervical cancer screening, Journal of Obstetric Gynecologic & Neonatal Nursing, Vol:30, No:2, 240-245.
Breitkopf, R.C., Pearson, H. C., Breitkopf, D. M. (2005). Poor knowledge regarding the pap test among low-ıncome women undergoing routine screening. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, Vol:37, No:2, 78-84.
Champion, V. L., Menon, U. (1997). Predicting mammography and breast selfexamination in African American women. Cancer Nursing, 20, 315-322.
Champion, V. L., Scott, C. R. (1997). Reliability and validity of breast cancer screening belief scales in African American women. Nursing Research, 46, 331-337.
Chen, S., Ravallion, M. (2008). The developing world ıs poorer than we thought, but no less successful in the fight against poverty. Erişim: 01.04.2009. http://siteresources.worldbank.org/JAPANINJAPANESEE XT/Resources/515497- 1201490097949/080827_The_Developing_World_is_Poore r_than_we_Thought.pdf
Crain, W. (2005). Theories of development ‘concepts and applications (Fifth Edition). New York:Upper Saddle River.
Demirhan, H., Özen, İ., Bostancı, M., Zincir, M. (2002). Pamukkale üniversitesi kredi ve yurtlar kurumu kız öğrencilerinde kendi kendine meme muayenesi ile ilgili bir araştırma. Sağlık ve Toplum, 2 (3).
Deveci, E. S., Açık, Y., Rahman, S. (2010). Elazığ’ın kenar semtlerinde yaşayan kadınların yaşam koşulları ve sağlık riskleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9 (1), 45-50.
Dişcigil, G., Şensoy, N., Tekin, N., Söylemez, A. (2007). Meme sağlığı: Ege bölgesinde yaşayan bir grup kadının bilgi, davranış ve uygulamaları, Marmara Medical Journal, 20 (1), 29-36.
Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir? Bu ilişki nasıl çalışılabilir?. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (4).
Erdoğan, S., Nahçivan, N., Esin, N., İbrikçi, S. (1994). Sağlığı sürdürme, sağlığı geliştirme ve hemşirelik. Hemşirelik Bülteni, 3 (8), 28-36.
Glanz, K., Rimer, B. K., Viswanath, K. (Eds.). (2008). Health behavıor and health educatıon theory, research, and practice. San Francisco, CA : Jossey Bass.
Göçgeldi ve ark., (2008). Ankara-Gölbaşı ilçesinde bir grup kadının kendi kendine meme muayenesi yapma konusundaki tutum ve davranışlarının belirlenmesi. Fırat Tıp Dergisi, 13 (4), 261-265.
Hanisch, R., Gustat, M. E., Hagensee, A., Baena, J. E., Salazar, M. V. Castro, A. M., Gaviria, G. I. (2007). Knowledge of pap screening and human papillomavirus among women attending clinics in Medellín, Colombia. International Journal Of Gynecological Cancer, 12, 1020-1026.
Holm, C. J., Deborah, I. F., Curtin, J. (1999). Health beliefs, health locus of control and women’s mammography behavior. Cancer Nursing, 22, 149-156.
Hyman, R. B., Baker, S., Ephraim, R., Moadel, A., Philip, J. (1994). Health belief model variables as predictors of screening mammography utilization. Journal of Behaviour Medicine, 17, 391-406.
Ideström, M., Milsom, I., Ellström, A. A. (2002). Knowledge and attitudes about the pap smear screening program: a population based study of women aged 20-59 years. Acta Obstetr Gynecol Scand, 81, 962- 967.
Jirojwong, S., MacLennan, R. (2003). Health Beliefs, perceived self-efficacy, and breast self-examination among Thai Migrants in Brisbane. Journal of Advanced Nursing, 41(3), 241-249.
Jirojwong, S., Maclennan, R., Manderson, L. (2001). Health beliefs and pap smears among Thai Women in Brisbane, Australia. Asia-Pacific Journal of Public Health, Vol:13, No:1, 19-23.
Juon, H., Seung-Lee, C., Klassen, A. C. (2003). Predictors of regular pap smear among Korean-American women. Preventive Medicine, 37, 585-592.
Kaiser Permanente Care Management Institute. (October, 2006). Cervical cancer screening guideline. Erişim:01.03.2008. www.guideline.gov.
Kalichman, S. C., Williams, E., Nachimson, D. (2000). Randomized community trial of a brestself-examination skills-building intervention for inner-city African–American women. Journal of the American Medical Women Association, Vol:55, No:1, 47–50.
Kalyoncu, C., Işıklı, B., Özalp, S., Küçük, N. (2003). Osmangazi Üniversitesi kadın hastalıkları ve doğum polikliniğine başvuranların pap smear hakkında bilgi, tutum ve davranışları. Sağlık ve Toplum,13, 60-66.
Lantz, P. M., Stencil, D. S., Lippert, M. T., Beversdof, S., Jaros, L., Remington, P. (1995). Breast and cervical cancer screening in a low-ıncome managed care sample: the efficacy of physician letters and phone calls. American Journal of Public Health, Vol:85, No:6, 834-836.
Leyva, M., Byrd, T., Tarwater, P. (2006). Attitudes towards cervical cancer screening: a study of beliefs among women in Mexico. Californian Journal of Health Promotion, Vol:4, Iss: 2, 13-24.
Makuc, D. M., Breen, N., Freid, V. (1999). Low ıncome, race, and the use of mammography. HSR: Health Services Research, 34:1 (April 1999, Part II), 229-239.
Markovic, M., Kesic, V., Topic, L., Matejic, B. (2005). Barriers to cervical cancer screening: a qualitative study with women in Serbia. Social Science & Medicine, 61, 2528- 2535.
McDonald, P.A.G., Thorne, D. D., Pearson, J. C. & Adams- Campbell, L. L. (1999). Perceptions and knowledge of breast cancer among African American women residing in public housing. Ethnicity and Disease, 9, 81-93.
McFarland, D. M. (2003). Cervical cancer and pap smear screening in botswana: knowledge and perceptions. International Nursing Review, 50, 167-175.
McFarland, D. M. (1999). Cervical cancer and pap smear screening in Botswana: knowledge and perceptions. Doctoral thesis, Boston College, Graduate School of Nursing. Massachusetts, United States.
O’Malley, A. S., Forrest, C. B. (2002). Adherence of low-ıncome women to cancer screening recommendations. Journal of General Internal Medicine, Vol:17, 144-154.
Ontario Womens Health Network, (July, 2010). Powerty & health e-bulletin. Erişim:15.09.2010. http://www.owhn.on.ca/pdfs/poverty_e_bulletin.pdf
Palmer, R. C., Fernandez, M. E., Tortolero-Luna, G., Gonzales, A., Mullen, P. D. (2005). Correlates of mammography screening among hispanic women living in lower rio grande valley farmworker communities. Health Education & Behaviour, Vol:32 (4), 488-503.
Pender, N. J. (1987). Health promotion in nursing practice (2nd ed.). Norwalk, CT:Appleton&Lange.
Pender, N. J., Murdaugh, L. C., Parsons, A. M. (2006). Health promotion in nursing practice (Fifth ed.). USA:Prentce Hall.
Peragallo, N. P., Alba, M. L., Tow, B. (1997). Cervical cancer screening practices among Latino women in Chicago. Public Health Nursing, Vol:14, No:4.
Sağlık Bakanlığı, Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı. (2005). Türkiye kanser istatistikleri. Erişim: 10.08.2010. http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-44481/h/kanseristatistikleri. xls
Skinner, C. S., Arfken, C. L. & Sykes, R. K. (1998). Knowledge, perceptions, and mammography stage of adoption among older urban women. American Journal of Preventive Medicine, 14, 54-63.
Taylor, G. J. (1998). Transforming decision making in African American Women: effects of a culturally sensitive breast self examination intervention. Doctoral Thesis, University of Alabama. Birmingham.
Turner, L.W., Hunt, S. B., Dibirezzo, R., & Jones, C. (2004). Health Belief Model. Erişim: 02.02.2009. http://www.jbpub.com/samples/0763743836/Chapter%204. pdf
Türkiye İstatistik Kurumu, (05.12.2008). 2008 Yoksulluk çalışması sonuçları. Erişim:15.05.2009. www.tuik.gov.tr.
U.S. Department Of Health And Human Services, (2005). Theory at a glance. A guide for health promotion practice (2 nd edition, 13-15). NIH Publication No. 05-3896, USA.
Uzun, A. M. (2003). Yoksulluk olgusu ve dünya bankası. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 155.
Wong, L. P., Wong, Y. L., Low, W. Y., Khoo, E. M., Shuib, R. (2009). Knowledge and awareness of cervical cancer and screening among Malaysian Women who have never had a pap smear: a qualitative study. Singapore Medical Journal, 50 (1):49.
World Health Organization. (2006). Comprehensive cervical cancer control: a guide to essential practice (ISBN: 92 4 154700 6). Switzerland.
Yarbrough, S. S., Braden, C. J. (2001). Utility of health belief model as a guide for explaining or predicting breast cancer screening behaviours. Journal of Advanced Nursing, 33, 677-688.
Yi, J. K., Cielito, C., Gibby, R., (2001). Factors Associated With Breast Self Examination Among Low Income Vietnamese Women. International. Ouarterly of Community Health Education, Vol:21, No:1.

APA	GÖRDES AYDOĞDU N, BAHAR Z (2011). Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. , 34 - 40.
Chicago	GÖRDES AYDOĞDU NİHAL,BAHAR Zuhal Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. (2011): 34 - 40.
MLA	GÖRDES AYDOĞDU NİHAL,BAHAR Zuhal Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. , 2011, ss.34 - 40.
AMA	GÖRDES AYDOĞDU N,BAHAR Z Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. . 2011; 34 - 40.
Vancouver	GÖRDES AYDOĞDU N,BAHAR Z Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. . 2011; 34 - 40.
IEEE	GÖRDES AYDOĞDU N,BAHAR Z "Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi." , ss.34 - 40, 2011.
ISNAD	GÖRDES AYDOĞDU, NİHAL - BAHAR, Zuhal. "Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi". (2011), 34-40.

APA	GÖRDES AYDOĞDU N, BAHAR Z (2011). Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4(1), 34 - 40.
Chicago	GÖRDES AYDOĞDU NİHAL,BAHAR Zuhal Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 4, no.1 (2011): 34 - 40.
MLA	GÖRDES AYDOĞDU NİHAL,BAHAR Zuhal Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, vol.4, no.1, 2011, ss.34 - 40.
AMA	GÖRDES AYDOĞDU N,BAHAR Z Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2011; 4(1): 34 - 40.
Vancouver	GÖRDES AYDOĞDU N,BAHAR Z Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2011; 4(1): 34 - 40.
IEEE	GÖRDES AYDOĞDU N,BAHAR Z "Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi." Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4, ss.34 - 40, 2011.
ISNAD	GÖRDES AYDOĞDU, NİHAL - BAHAR, Zuhal. "Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi". Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 4/1 (2011), 34-40.