Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması

Karakus, Mehmet; ÇANKAYA, İ. Halil

Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması

Mehmet KARAKUŞ, (Zirve Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Gaziantep, Türkiye)

İ. Halil ÇANKAYA (Uşak Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Uşak, Türkiye)

Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi

13 0

Yıl: 2012 Cilt: 2012 Sayı: 42 Sayfa Aralığı: 225 - 237 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması

Öz:

Bu çalışmada, öğretmenlere yönelik olarak sergilenen psikolojik şiddetin, onların stres, tükenmişlik, iş doyumu ve yaşam doyumu düzeyleri üzerindeki etkisinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın çalışma evrenini, Elazığ il merkezinde 2008-2009 güz döneminde çalışmakta olan ilköğretim öğretmenleri oluşturmaktadır. Anketler, bu çalışma evreninden seçkisiz olarak seçilmiş olan 300 kişilik örneklem grubuna uygulanmış ve bu anketlerden 237 tanesi geçerli sayılarak analize dâhil edilmiştir. LISREL 8.51 versiyonu kullanılarak bir yapısal eşitlik modeli geliştirilmiştir. Bu lüodele göre psikolojik şiddet, stres ve tükenmişliği pozitif şekilde, iş ve yaşam doyumunu ise negatif şekilde etkilemektedir. Psikolojik şiddet; stresin kısmi aracılık etkisiyle tükenmişliği, stres ve tükenmişliğin kısmi aracılık etkileriyle iş doyumunu ve sön olarak da stres, tükenmişlik ve iş doyumunun kısmi aracılık etkileriyle yaşam doyumunu etkilemektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları

Examining a model related to mobbing incurred by teachers

Öz:

In this study, it was aimed to determine the effect of mobbing displayed towards teachers on their levels of stress, burnout, job satisfaction and life satisfaction. The target population of this study consists of primary school teachers working in Elazığ downtown in 2008-2009 fall semester. The questionnaires were administered to a sample of 300 teachers that were selected randomly from this population and 237 of the questionnaires were validated and taken into analysis. Using LISREL 8.51 version, a structural equation model was developed. According to this model; mobbing positively influences on stress and burnout and negatively influences on job and life satisfaction. Mobbing influences; on burnout through the partial mediation effect of stress, on job satisfaction through the partial mediation effect of stress and burnout, and finally on life satisfaction through the partial mediation effect of stress, burnout and job satisfaction.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akçanıete, G., Kaııer, S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Ankara: Nobel Yayınları.
Alanyalı, L.K. (2006). Örgütsel stres kaynaklarının iş tatminine olan etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Arygle, M. (1994). The psychology of happiness. London: Routledge.
Aydın, İ.P. (2002). İş yaşamında stres (2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
Başaran, İ.E. (1992). Yönetimde insan ilişkileri. Ankara: Gül Yayınevi.
Brian, E., Bride, M.M. Robinson, B.Y., & Charles, R.F. (2004). Development and validation of the secondary traumatic stress scale. Research on Social Work Practice, 14(1), 27-35.
Bryant, R.M., & Constantine, M.G. (2006). Multiple Role Balance, Job Satisfaction, and Life Satisfaction in Women School Counselors. Professional School Counseling, 9(4), 265-271.
Byrne, B M. (1992). Burnout: investigating the impact of backgrund variables for elementary, intermediate, secondary and university educators. Teaching and Teacher Education, 7(2), 197-209.
Cemaloğlu, N. (2007). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Yıldırma Arasındaki îlişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültbsi Dergisi, 33, 77-87.
Çakır, B. (2006). İşyerinde yıldırmanın işten ayrılmaya etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çam, O. (1992). Tükenmişlik envanterinin geçerlik ve güvenirliğinin araştırılması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara.
Davenport, N., Distler, R., & Elliot, G. (2003). Mobbing: işyerinde duygusal taciz. Önertoy, O (Çev.), İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Dick, R., & Wagner, U. (2001). Stress and strain in teaching: a structural equation approach. British Journal of Educational Psychology, 71, 243-259.
Dikmen, A.A. (1995). İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50, 3-4.
Doğan, M.A. (2009). İlköğretim Okullarında Öğretmenlere Uygulanan Psikolojik Şiddetin (Mobbing) İş Doyumuna Etkisi: Ankara İli Sincan İlçesi Örneği, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Einarsen, S. (1999). The nature and causes of bullying at work. International Journal of Manpower, 20 (1), 16-27.
Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik envanterinin uygulanması. 7.Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara.
Ertürk, A. (2005). Öğretmen ve okul yöneticilerinin okul ortamında maruz kaldıkları yıldırma düzeyleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Fogle, L.M. Huebner, E.S., & Laughlin, J.E. (2002). The relationship between temperament and life satisfaction in early adolescence: Cognitive and behavioral mediation models. Journal of Happiness Studies, 3, 373-392.
Gencer, A. (2002). Öğretmenlerinin iş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Judge, T. A., & Watanabe, S. (1994). Individual differences in the nature of the relationship between job and life satisfaction. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67, 101-107.
Kale, F. (2007). Beden eğitimi öğretmenlerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
Lent, R.W., Nota, L., Soresi, S., Ginevra, M.C., Duffy, R.D., & Brown, S.D. (2011). Predicting the Job and Life Satisfaction of Italian Teachers: Test of a Social Cognitive Model. Journal of Vocational Behavior, 79 (1), 91-97.
Locke, E.A. (1976). The nature and causes of job satisfaction. In MX). Dunnette (Ed.), Handbook of industrial and organizational psychology (pp. 1297- 1349). Chicago: Rand McNally.
Martino, V., Hoel, H., & Cooper, C.L. (2003). Preventing violence and harassment in the workplace European foundation for the improvement of living and working conditions. Dublin.
Maslach, C. (1982). Burnout the cost of caring. New Jersey: Prentice- Hall, Englewood Cliffs.
Maslach, C., & Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 12, 99-113.
Matthiesen, F. (1990). Bullying at the worksite. 4th Europan Conference on Health Psychology, Oxford.
Pines, A., & Aranson, E. (1983). Combatting burnout. Children and Youth Services Review, 3, 263-273.
Pullis, M. (1992). An analysis of the occupational stress of teachers of the behaviorally disordered: sources, effects and strategies for coping. Behavioral Disorders. 17(3), 191-201.
Sahranç, Ü. (2007). Stres kontrolü, genel öz yeterlik, durumluk kaygı ve yaşam doyumu ile ilişkili bir akış modeli. Yayınlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Spratlan, L.P. (1995). Interpersonal conflict which includes mistreatment in a university workplace. Violence and Victims, 10 (4), 285-297.
Sung-Mook, H., & Giannakopoulos, E. (1994). The relationship of satisfaction with life to personality characteristic Journal of Psychology Interdisciplinary & Applied, 128 (5), 547-555.
Şimşek, O.F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve Lisrel uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayıncılık
Tutar, H. (2004). İşyerinde psikolojik şiddet. Ankara: Platin Yayınları, 3. Baskı.
Türküm, A.S. (2011). Social supports preferred by the teachers when facing school violence. Children and Youth Servic Review, 33 (5), 644-650. ^
Uysal, A.A. (2007). Öğretmenlerde gözlenen duygusal yaşantı örüntiilerinin ve duygusal işçiliğin mesleki iş doyumu ve tükenmişlik üzerine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
Vartia, M. (1996). The sources of bullying psychological work environment and organizational climate. European Journal of Work and Organizational Psychology, 2, 203-214.
Wanous, J.P., & Hudy, M.J. (2001). Single-Item reliability: a replication and extension. Organizational Research Methods 4 (4), 361-375.
Wanous, J.P., Reichers, A.E., & Hudy, M.J. (1997). Overall job satisfaction: How good are single-item measures? Journal of Applied Psychology, 82, 247-252.
Wong, C.S., Wong, P.M., & Law, K.S. (2005). The interaction effect of emotional intelligence and emotional labor on job satisfaction: a test of Holland's classification of occupations. In C. Hartel, W. Zerbe & N. Ashkanasy (Eds.), Emotions in Organizational Behavior (pp. 235-251). London: Lawrence Erlbaum.
Yaman, V., Vidinlioğlu, Ö. ve Çitemel, N. (2010). İşyerinde psikoşiddet, motivasyon ve huzur: Öğretmenler çok şey mi bekliyor? Psikoşiddet mağduru öğretmenler üzerine. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 1136-1151.
Zapf, D., & Osterwalder, P. (1998). Organizational causes of workplace harassment. Frankfurt: Department of Psychology, J.W. Goethe-University.
Zapf, D., & Gross, C. (2001). Conflict escalation and coping with workplace bullying: a replication and extention. European Journal of work and organizational psychology, 10 (4), 497-522.

APA	Karakus M, ÇANKAYA İ (2012). Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. , 225 - 237.
Chicago	Karakus Mehmet,ÇANKAYA İ. Halil Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. (2012): 225 - 237.
MLA	Karakus Mehmet,ÇANKAYA İ. Halil Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. , 2012, ss.225 - 237.
AMA	Karakus M,ÇANKAYA İ Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. . 2012; 225 - 237.
Vancouver	Karakus M,ÇANKAYA İ Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. . 2012; 225 - 237.
IEEE	Karakus M,ÇANKAYA İ "Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması." , ss.225 - 237, 2012.
ISNAD	Karakus, Mehmet - ÇANKAYA, İ. Halil. "Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması". (2012), 225-237.

APA	Karakus M, ÇANKAYA İ (2012). Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2012(42), 225 - 237.
Chicago	Karakus Mehmet,ÇANKAYA İ. Halil Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2012, no.42 (2012): 225 - 237.
MLA	Karakus Mehmet,ÇANKAYA İ. Halil Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.2012, no.42, 2012, ss.225 - 237.
AMA	Karakus M,ÇANKAYA İ Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2012; 2012(42): 225 - 237.
Vancouver	Karakus M,ÇANKAYA İ Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2012; 2012(42): 225 - 237.
IEEE	Karakus M,ÇANKAYA İ "Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması." Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2012, ss.225 - 237, 2012.
ISNAD	Karakus, Mehmet - ÇANKAYA, İ. Halil. "Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması". Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2012/42 (2012), 225-237.