Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi

KÖROĞLU ÇAMDEVİREN, ESRA; KUZLU AYYILDIZ, TÜLAY; Emiroğlu, Oya Nuran; KULAKÇI ALTINTAŞ, HÜLYA

Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi

HÜLYA KULAKÇI ALTINTAŞ, (Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak Sağlık Yüksek Okulu, Zonguldak, Türkiye)

TÜLAY KUZLU AYYILDIZ, (Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak Sağlık Yüksek Okulu, Zonguldak, Türkiye)

Oya Nuran EMİROĞLU, (Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

ESRA KÖROĞLU ÇAMDEVİREN (Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Ankara, Türkiye)

Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi

20 0

Yıl: 2012 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 53 - 64 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi

Öz:

Giriş: Öz yeterlilik algısı yaşlıların bireysel bakımlarına ve sağlığı geliştirici uygulamalara katılımlarını etkileyen en önemli faktördür. Amaç: Çalışma, huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarını ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Çalışma, 01 Ekim 2009 – 30 Ocak 2010 tarihleri arasında Seyranbağları ve Keçiören Huzurevlerinde yaşayan 118 yaşlı ile yürütülmüştür. Çalışmanın yapılabilmesi için ilgili kurumlardan yazılı izin, yaşlılardan da sözel onam alınmıştır. Verilerin toplanmasında yaşlıların sosyodemografik özelliklerini ve sağlık özelliklerini değerlendiren anket formu, Öz Etkililik-Yeterlilik Ölçeği ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II kullanılmıştır. Veriler yüz yüze görüşme tekniği ile toplanmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan yaşlıların öz yeterlilik puan ortalaması 75.84 ± 12.63; sağlıklı yaşam biçimi davranışları puan ortalaması ise, 123.74 ± 22.42’dir. Sağlık algısının ve huzurevinde yaşanılan sürenin öz yeterlilik algısını etkilediği belirlenmiştir. Sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının da yaşlıların yaşadıkları huzurevi, eğitim durumu, kronik hastalık sayısı, hastalık / hastalıkları hakkında bilgi alma durumu, hastalık / hastalıkları hakkında yeterli bilgisi olma durumu, yaşlılık hakkındaki düşüncesi ve sağlık algısından etkilendiği tespit edilmiştir (p < .050). Ayrıca, öz yeterlilik algısı ile sağlıklı yaşam biçimi davranışı arasında pozitif yönde zayıf bir ilişki olduğu saptanmıştır (r = .15). Sonuç: Sağlık profesyonellerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları kazandırabilmeleri için, öncelikli olarak öz yeterlilik algılarını değerlendirmeleri ve sağlık bakım hizmetlerini yaşlıların bireysel özelliklerini göz önüne alarak planlamaları ve uygulamaları önerilmektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Temel Sağlık Hizmetleri Geriatri ve Gerontoloji Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

Evaluation of the Self-efficacy perceptions and healthy lifestyle behaviors of elderly people living in nursing home

Öz:

Background: Self-efficacy perception was the most important factor that affecting of individual participation in their care and health promoting practices of the elderly. Objectives: This study was carried out to evaluate the self-efficacy perceptions and healthy lifestyle behaviors of the elderly people living in nursing home. Methods: The study was conducted among 118 elderly people living in Seyranbağları and Keçiören Nursing Homes between October 1, 2009 - January 30, 2010. Written permission from the relavent institutions and verbal consent from the elders were obtained to conduct the study. A questionnaire form evaluating socio-demographic characteristics and health features of the elderly, Self-Efficacy Scale and Healthy Life-Style Behavior Scale II were used for data collection. Datas were collected with face-to-face interview technique. Results: The mean self-efficacy score of elderly was 75.84 ± 12.63; the mean healthy lifestyle behaviors score of elderly was 123.74 ± 22.42. It was determined that health perception and period of time in nursing home affect self-efficacy perception. It was determined that healthy lifestyle behaviors were affected by nursing home, education status, the number of chronic diseases, getting information about disease status, sufficient information about disease status, idea about old age and perceived health status of the elderly (p < .050). Furthermore, it was determined that there was a positive weak relationship between self-efficacy perception and healthy lifestyle behaviors of the elderly (r = .15). Conclusion: It is suggested that health professionals should evaluate the self-efficacy perceptions as a priority and should plan and implement health care services taking into consideration of the individual characteristics of elderly people for being able to gain a healthy lifestyle behaviors.

Anahtar Kelime:

Konular: Temel Sağlık Hizmetleri Geriatri ve Gerontoloji Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akgül, A. (2005). Tıbbi araştırmalarda istatistiksel analiz teknikleri “spss uygulamaları”(3rd ed., pp. 384). Ankara: Emek Ofset.
Akyıldızlar, E. (2007). Kocaeli’nde bulunan üç farklı huzurevindeki yaşlıların beslenme alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Besin Analizleri ve Beslenme Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Gaziantep, Türkiye.
Altay, B., & Aydın, A. İ. (2009). Samsun huzurevinde yaşayan yaşlıların bazı özellikleri ile depresyon riski arasındaki ilişki. Turkish Journal of Geriatrics, 12 (3), 147-155.
Atila, S. (2006). Toplumsal değişmenin aile ve yaşlılar üzerine etkisi (İstanbul’daki beş huzurevinde inceleme). Sosyoloji Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya, Türkiye.
Bahar, A. (2005). Huzurevinde yaşayan yaşlıların depresyon ve anksiyete düzeylerinin belirlenmesi. Hemşirelik Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Gaziantep, Türkiye.
Bahar, Z., Beşer, A., Gördes, N., Ersin, F., & Kıssal, A. (2008). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği II’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12 (1), 1-12.
Bandura, A., Adams, N. E., Beyer, J. (1977). Cognitive Processes Mediating Behavioral Change. Journal of Personality and Social Psychology, 35 (3), 125-139.
Bandura, A. (2004). Health Promotion by Social Cognitive Means. Health Education and Behavior, 31 (2), 143-164.
Bayık, A., Özgür, G., Özsoy S. A., Erefe, İ., Emeç A. U., Özer, M., et al. (2002). Huzurevinde yaşayan yaşlıların fiziksel sağlık sorunları ve hastalıklarına yönelik ilaç kullanma davranışları. Turkish Journal of Geriatrics, 5 (2), 68-74.
Berg, G. V., Hedelin, B., & Sarvimaki, A. (2005). A holistic approach to the promotion of older hospital patients’ health. International Nursing Review, 52 (1), 73-80.
Bloom, H. (2001). Preventive medicine: when to screen for disease in older patients. Geriatrics, 56 (4), 41–45.
Chang, S. H., Crogan, N. L., & Wung, S. F. (2007). The self-care self-efficacy enhancement program for Chinese nursing home elders. Geriatric Nursing, 28 (1), 31-36.
Chang, S. H., Wung, S. F., & Crogan, N. L. (2008). Improving Activities of Daily Living for Nursing Home Elder Persons in Taiwan. Nursing Research, 57 (3), 191-198.
Clark, N., & Dodge, J. (1999). Exploring self-efficacy as a predictor of disease management. Health Education and Behavior, 26 (1), 72-89.
Coffman, M. J., Shellman, J., & Bernal, H. (2004). An Integrative Review Of Amerikan Nurses Perceived Cultural Self-Efficacy. Journal of Nursing Scholarship, 36 (2), 180- Conn, V. S. (1998). Older women: social cognitive theory correlates of health behavior. Women & Health, 26 (3), 71- 85.
Çuhadar, D. (2005). Huzurevinde yaşayan yaşlılarda bilişsel işlevler ve günlük yaşam aktivitesi düzeyi. Hemşirelik Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Gaziantep, Türkiye.
Dwyer, J. (2001). Chronic disease and dietary management in the elderly: alive and kicking. Journal of Nutritional Health and Aging, 5 (2), 103–107.
Easom, L. R. (2003). Concepts in health promotion: perceived self-efficacy and barriers in older adults. Journal of Gerontological Nursing, 29 (5), 11-19.
Gallant, M., & Dorn, G. (2001). Gender and race differences in the predictors of daily health practices among older adults. Health Education Research, 16 (1), 21-31.
Gözüm, S., & Bağ, B. (1998). Etkin Sağlık Eğitiminde Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramının Kullanımı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 1 (2), 32-43.
Gözüm, S. (1999). Öz-Etkililik-Yeterlik Ölçeği'nin Türkçe Formunun Yapı Geçerliliği: Öz Etkililik-Yeterlilik İle Stresle Başa Çıkma Arasındaki İlişki. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2 (1), 35-43.
Gözüm, S., & Aksayan, S. (1999). Öz-etkililik-yeterlik ölçeğinin Türkçe formunun güvenilirlik ve geçerliliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2 (1), 21-34.
Hiltunen, E. F., Winder, P. A., Rait, M. A., Buseli, E. F., Carroll, D. L., & Rankim, S. (2005). Implementation of Efficacy Enhavement Nursing Intervention with Cardia Elders. Rehabilitation Nursing, 30 (6), 221-229.
Hollaway A., & Watson, H. E. (2002). Role of self-efficacy and behavior change. International Journal of Nursing Practice, 8(2), 106-115.
İlhan, N. (2003). Huzurevinde kalan yaşlılarda sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam doyumu. Hemşirelik Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, Türkiye.
Kelley, R. B., Zyzanski, S. J., & Alemagno, S. A. (1991). Prediction of Motivation and Behavior Change Following Health Promotion: Role of Health Beliefs, Social Support and Self-Efficacy (Abstract). Social Science in Medicine, 32 (3), 311-320.
Keskin, G. Ü., & Orgun, F. (2006). Öğrencilerin Öz Etkililik- Yeterlilik Düzeyleri İle Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7 (2), 92-99.
Loeb, S. J., Steffensmeier, D., & Kassab, C. (2010). Predictors of self-efficacy and self-related health for older male inmates. Journal of Advanced Nursing 00(0), 000-00.doi: 010.1111/j.1365-2648.2010.05542.x.
Lucas, J. A., Orshan, S. A., & Cook, F. (2000). Determinants of health promoting behavior among women aged 65 and above living in the community. Scholarly Inquiry for Nursing Practice, 14 (1), 77-100.
McCloskey, R. (2004). Functional and self- efficacy changes of patients admitted to a geriatric rehabilitation unit. Journal of Advanced Nursing, 46 (2), 186-193.
Messecar, D. C. (2000). Mammography screening for older women with and without cognitive impairment. Journal of Gerontological Nursing, 26 (4), 14-24.
Morowatisharifabad, M. A., Ghofranipour, F., Heidarnia, A., Ruchi, G. B., & Ehrampoush, M. H. (2006). Self-efficacy and health promotion behaviors of older adults in Iran. Social Behavior and Personality, 34 (7), 759-768.
Oka, M., Chaboyer, C. (2001). Influence of Self-Efficacy and Other Factors on Dietary Behaviours in Japanese Haemodialysis Patients. International Journal of Nursing Practice, 7 (6), 431-439.
Owens, L. (2006). The relationship of health locus of control, self-efficacy, health literacy, and health promoting behaviors in older adults. The Degree of Doctor of Philosophy, University of Memphis, United States.
Özer, M. (2001). Huzurevinde ve aile ortamında yaşayan yaşlıların öz bakım gücü ve yaşam doyumunun incelenmesi. Hemşirelik Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
Resnick, B. (1998). Efficacy beliefs in geriatric rehabilitation. Journal of Gerontological Nursing, 24 (7), 34-44.
Resnick, B., & Spellbring, A. M. (2000). Understanding what motivates older adults to exercise. Journal of Gerontological Nursing, 26 (3), 34-42.
Resnick, B. (2003). Health promotion practices of older adults: model testing. Public Health Nursing, 20 (1), 2-12.
Sims, J., Kesre, N., Naccarella, L., & Long, H. (2000). Health promotion and older people: the role of the general practitioners in Australia in promoting healthy ageing. Australian and New Zealand Journal of Public Health, 24 (4), 356-359.
Sohng, K. Y., Sohng, S., & Yeom, H. A. (2002). Healthpromoting behaviors of elderly Korean immigrants in the United States. Public Health Nursing, 19 (4), 294-300.
Stockert, P. A. (2000). The determinants of health-promoting lifestyle in older adults. The Degree of Doctor of Philosophy, University of Saint Louis, Saint Louis.
Tambağ, H. (2010). Huzurevindeki yaşlılara sağlıklı yaşam biçimi ve yaşam doyumu geliştirmeye yönelik verilen psikoeğitimin değerlendirilmesi. Hemşirelik Programı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
Tishler, J., McCarthy, E., Rind, D., & Hamel, M. B. (2000). Breast cancer screening for older women in a primary care practice. Journal of the American Geriatrics Society, 48, 961- 966.
Tokat, M. A., & Okumuş, H. (2008). Başarılı Emzirme İçin Kuram ve Modele Dayalı Hemşirelik Uygulamaları Nasıl Geliştirilir. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 10 (3), 51-58.
Toofany, S. (2008). How to promote a healthier tomorrow. Nursing Older People, 20 (2), 17-20.
Üresin, Ş. (2005). Yaşlıların bakım ve barınma ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik mekansal organizasyonlar’da “ev” ortamının sağlanması: 75. yıl dinlenme ve bakımevi örneği. Mimarlık Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
Wong, K. W., Wong, F. K. Y., & Chan, M. F. (2005) Effects of Nurse-Initiated Telephone Follow-Up on Self-Efficacy Among Patients With Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Journal of Advanced Nursing, 49 (2), 210-222.
Yardımcı, F. K. (2007). İlköğretim öğrencilerinde algılanan sosyal destek ile öz-yeterlik ilişkisi ve etkileyen değişkenlerin incelenmesi. Hemşirelik Programı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.

APA	KULAKÇI ALTINTAŞ H, KUZLU AYYILDIZ T, Emiroğlu O, KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E (2012). Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. , 53 - 64.
Chicago	KULAKÇI ALTINTAŞ HÜLYA,KUZLU AYYILDIZ TÜLAY,Emiroğlu Oya Nuran,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN ESRA Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. (2012): 53 - 64.
MLA	KULAKÇI ALTINTAŞ HÜLYA,KUZLU AYYILDIZ TÜLAY,Emiroğlu Oya Nuran,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN ESRA Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. , 2012, ss.53 - 64.
AMA	KULAKÇI ALTINTAŞ H,KUZLU AYYILDIZ T,Emiroğlu O,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. . 2012; 53 - 64.
Vancouver	KULAKÇI ALTINTAŞ H,KUZLU AYYILDIZ T,Emiroğlu O,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. . 2012; 53 - 64.
IEEE	KULAKÇI ALTINTAŞ H,KUZLU AYYILDIZ T,Emiroğlu O,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E "Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi." , ss.53 - 64, 2012.
ISNAD	KULAKÇI ALTINTAŞ, HÜLYA vd. "Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi". (2012), 53-64.

APA	KULAKÇI ALTINTAŞ H, KUZLU AYYILDIZ T, Emiroğlu O, KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E (2012). Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 5(2), 53 - 64.
Chicago	KULAKÇI ALTINTAŞ HÜLYA,KUZLU AYYILDIZ TÜLAY,Emiroğlu Oya Nuran,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN ESRA Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 5, no.2 (2012): 53 - 64.
MLA	KULAKÇI ALTINTAŞ HÜLYA,KUZLU AYYILDIZ TÜLAY,Emiroğlu Oya Nuran,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN ESRA Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, vol.5, no.2, 2012, ss.53 - 64.
AMA	KULAKÇI ALTINTAŞ H,KUZLU AYYILDIZ T,Emiroğlu O,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2012; 5(2): 53 - 64.
Vancouver	KULAKÇI ALTINTAŞ H,KUZLU AYYILDIZ T,Emiroğlu O,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2012; 5(2): 53 - 64.
IEEE	KULAKÇI ALTINTAŞ H,KUZLU AYYILDIZ T,Emiroğlu O,KÖROĞLU ÇAMDEVİREN E "Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi." Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 5, ss.53 - 64, 2012.
ISNAD	KULAKÇI ALTINTAŞ, HÜLYA vd. "Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi". Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 5/2 (2012), 53-64.