Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası

Sönmez, Ali

Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası

Ali SÖNMEZ (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Çanakkale, Türkiye)

Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM

4 0

Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 29 Sayfa Aralığı: 215 - 228 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası

Öz:

Türkiye’den kaçırılan tarihi eserlerin geri getirilmesi konusukamuoyunda son yıllarda yoğun bir şekilde tartışılmakla birlikte, aslındabu konu yaklaşık 150 yıldır Türkiye’nin gündemini meşgul etmektedir.Özellikle 19. yüzyıldan itibaren Batılı arkeologların Truva, Efes, Bergama,Hattuşaş gibi antik kentlerde yaptıkları kazılardan çıkarttıkları eserleri,kısmen bilgi dahilinde, kısmen hediye şeklinde, kısmen de yasal olmayanyollarla yurt dışına götürmeleri, Osmanlı Devleti’nin bu konuda bir takımönlemler almasına sebep olmuştur. Osmanlı döneminde kaçırılaneserlerin geri getirilmesi konusunda hem hukuki hem de siyasi ilkmücadele ise, Henrich Schliemann’nın 1873 yılında Truva harabelerindebulduğu ve aynı yıl yurt dışına kaçırdığı hazinelerin geri getirilmesi içinverilmiştir. Ancak Osmanlı Devleti, 1874 yılında Schliemann’a karşıAtina’da açılan davanın kazanılabilmesi için büyük çaba sarf etmesinerağmen, uzayan dava süreci ve bazı hukuki oyunlar nedeniyle, sulhyoluna gitmek ve eserler üzerindeki hakkından 50 bin altın Frankkarşılığında vazgeçmek zorunda kalmıştır.

Anahtar Kelime:

A legal struggle in pursuit of the treasures of troy: The ottoman empire and schliemann trial

Öz:

The issue of smuggling ancient treasures from Turkey and theirrestoration has been subject to intense discussion for the last 150 years.Since the middle of the 19th century, western archaeologists andantiquarians have worked in locations such as Troy, Ephesus, Pergamumand Hattuşa and have taken archaeological artifacts they unearthed,either legally (as their rights or gifts) or illegally. The Ottoman authoritiesattempted to take measures to stop the pillaging of antiquities throughout the state. The first political and legal attempt to bring backthe ancient treasures smuggled from Turkey is the famous trial ofSchliemann, who in the words of Ottoman authorities- stole the so called “treasures of Priam” from Troy in 1873. The Ottomanrepresentatives and lawyers, however, failed to restore the treasures toTurkey largely because first, the unwillingness of Greek authorities whodecided the matter and second Schliemann’s influence in Greece. Finallythe Ottoman authorities were forced to accept Schliemann’s fiftythousand franc offer and withdrew the lawsuit.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

A- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
İrâde Dahiliye (İ. DH.), No: 14863, 67168.
Maarif Mektubî Kalemi (MF. MKT.), No: 464/55, 17/98, 17/188, 18/5, 18/73, 18/78, 18781, 18/94, 18/97, 18/101, 18/147, 19/71, 21/143, 26/153, 34/30, 57/149, 74/129.
B- Araştırma ve İncelemeler
ALLEN, Susan Heuck, “A Personal Sacrifice in the Interest of Science: Calvert, Schliemann and the Troy Treasures”, The Classical World, Vol. 91, No. 5, 1998, s. 345-354.
ALLEN, Susan Heuck, Finding the Walls of Troy: Frank Calvert and Heinrich Schliemann at Hisarlık, University of California Press, 1999.
ASLAN, Rüstem-Sönmez, Ali, “Die Entdeckung und der Schmuggel des Priamos- Schatzes von Hisarlık (Troia) nach Athen anhand Osmanischer Quellen”, Studia Troica, 19, 2012, Baskıda.
BAHRANİ, Zainab-Çelik, Zeynep-Eldem, Edhem, Geçmişe Hücum: Osmanlı İmparatorluğu’nda Arkeolojinin Öyküsü, 1753-1914, Salt Yayınları, İstanbul 2011.
CEZAR, Mustafa, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, Anadolu Sanat Yayınları, İstanbul 1995.
ÇAL, Halit, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Eski Eserler Kanunları”, Prof. Dr. Kazım Yaşar Kopraman’a Armağan, Ankara 2003, s. 234-270.
Düstûr 1. Tertip, Cilt: 3, İstanbul 1293.
Düstûr 1. Tertip, Zeyl: 4, İstanbul 1302.
EASTON, Donald F., Schliemann’s Excavations at Troia 1870-1873, Mainz am Rhein: von Zabern, 2002.
ESİN, Ufuk, Heinrich Schliemann, Kazı Raporları ve Mektuplarından Seçme Parçalarla, Sandoz Kültür Yayınları, İstanbul 1991.
ESİN, Ufuk, “19. Yüzyılın Sonlarında Heinrich Schliemann’ın Troya Kazıları ve Osmanlılar’la İlişkileri”, Osman Hamdi Bey Dönemi Sempozyumu 17-18 Aralık 1992, İstanbul 1993, s. 179-180.
HOLOD, Renata-Ousterhout, Robert, Osman Hamdi Bey ve Amerikalılar: Arkeoloji, Diplomasi, Sanat, Pera Müzesi Yayını, İstanbul 2011.
KARADUMAN, Hüseyin, “Belgelerle İlk Türk Asar-ı Atika Nizamnamesi”, Belgeler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 29, Ankara 2004, s. 73-92.
KARADUMAN, Hüseyin, Türkiye’de Eski Eser Kaçakçılığı, Ankara 2008.
KUNDAKÇI, Gül E., “19. Yüzyılda Anadolu Arkeolojisine ve Eskiçağ Tarihine Genel Yaklaşım”, XIII. Türk Tarih Kongresi (Kongreye Sunulan Bildiriler), Cilt: 3, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2002, s. 1-10.
MUMCU, Ahmet, “Eski Eserler Hukuku ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 3-4, Ankara 1969, s. 46-78.
ORTAYLI, İlber, “Tanzimat’ta Vilayetlerde Eski Eser Taraması”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 6, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 1599-1600.
ORTAYLI, İlber, "Osman Hamdi'nin Önündeki Gelenek", I. Osman Hamdi Bey Kongresi Bildiriler (2 Ekim 1990), Yayına Hazırlayan: Zeynep Rona, İstanbul 1992, s. 126-131.
ÖZ, Tahsin, Ahmet Fethi Paşa ve Müzeler, İstanbul 1948.
ROBINSON, Marcelle, Schliemann’s Silent Partner: Frank Calvert (1828-1908) Pioneer, Scholar and Survivor, Xlibris Corporation, 2006.
SCHLIEMANN, Heinrich, Troy and Its Remains, A Narrative of Researches and Discoveries Made on the Site of Ilium and in the Trojan Plain, London 1875.
SU, Kamil, Osman Hamdi Bey’e Kadar Türk Müzesi, Icom Türkiye Milli Komitesi Yayınları, İstanbul 1965.
SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmanî, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar, Cilt: 5, İstanbul 1996.
ŞAHİN, Gürsoy, “Avrupalıların Osmanlı Ülkesindeki Eski Eserlerle İlgili İzlenimleri ve Osmanlı Müzeciliği”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 42, Ankara 2007, s. 101-126.
Takvim-i Vekâyi, Def’a 1053, 1 Zilkâde 1285/13 Şubat 1869.
TOLSTİKOV, Wlademir P.- TREJSTER, Michail J., Der Schatz aus Troia. Schliemann und der Mythos des Priamos-Goldes. Katalogbuch Ausstellung in Moskau, Stuttgart-Zürich 1997.
TRAILL, David A., “Schliemann’s American Citizenship and Divorce”, The Classical Journal, Vol. 77, No. 4, 1982, s. 336-342.
TRAILL, David A., “Schliemann’s Dream of Troy: The Making of a Legend”, The Classical Journal, Vol. 81, No. 1, 1985, s. 14-15.
TRAILL, David A., “Priam’s Treasure: Schliemann’s Plan to Make Duplicates for Illicit Purposes”, Myth, Scandal, and History. The Heinrich Schliemann Controversy and a First Edition of the Mycenaean Diary, Detroit 1986.
TRAILL, David A., Schliemann Of Troy. Treasure and Deceit, London 1995.
USLU, Günay, “Ottoman Appreciation of Trojan Heritage 1870-1875”, Tijdschrift Voor Mediterrane Archeologie, No: 41, 2009, s. 4-10.

APA	Sönmez A (2011). Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. , 215 - 228.
Chicago	Sönmez Ali Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. (2011): 215 - 228.
MLA	Sönmez Ali Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. , 2011, ss.215 - 228.
AMA	Sönmez A Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. . 2011; 215 - 228.
Vancouver	Sönmez A Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. . 2011; 215 - 228.
IEEE	Sönmez A "Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası." , ss.215 - 228, 2011.
ISNAD	Sönmez, Ali. "Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası". (2011), 215-228.

APA	Sönmez A (2011). Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 0(29), 215 - 228.
Chicago	Sönmez Ali Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM 0, no.29 (2011): 215 - 228.
MLA	Sönmez Ali Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, vol.0, no.29, 2011, ss.215 - 228.
AMA	Sönmez A Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 2011; 0(29): 215 - 228.
Vancouver	Sönmez A Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 2011; 0(29): 215 - 228.
IEEE	Sönmez A "Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası." Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 0, ss.215 - 228, 2011.
ISNAD	Sönmez, Ali. "Truva hazinelerinin peşinde bir hukuk mücadelesi: Osmanlı devleti ve schliemann davası". Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM 29 (2011), 215-228.