Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu

Ölgen, M. Kirami; OZBEL, YUSUF; YEŞİLOVA, Salih; GUREL, Mehmet Salih

Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu

Mehmet Salih GÜREL, (İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Dermatoloji Kliniği, İstanbul, Türkiye)

Salih YEŞİLOVA, (Harran Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dalı, Şanlıurfa, Türkiye)

M. Kirami ÖLGEN, (Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, İzmir, Türkiye)

Yusuf ÖZBEL (Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Türkiye Parazitoloji Dergisi

25 0

Yıl: 2012 Cilt: 36 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 121 - 129 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu

Öz:

Kutanöz leishmaniasis, deride uzun süren nodülo-ülseratif yaralarla seyredip atrofik sikatrisle iyileşen Leishmania türü protozoon parazitlerin oluşturduğu bir hastalık tablosudur. Hastalık yüzyıllardır ülkemizde tanınmakta olup Urfa Çıbanı, Antep çıbanı, yıl çıbanı, Halep Çıbanı, Şark Çıbanı, güzellik yarası gibi değişik adlarla adlandırılmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde hastalık etkeninin Leishmania tropica, Doğu Akdeniz Bölgesi'nde ise Leishmania infantum ve Leishmania tropica olduğu bilinmektedir. Kutanöz leishmaniasis ülkemizde ihbarı zorunlu bir hastalık olup Sağlık Bakanlığı verilerine göre 1990-2010 yılları arasında ülkemizde toplam 46.003 yeni olgu saptanmış, bu olguların %96'sı Şanlıurfa, Adana, Osmaniye, Hatay, Diyarbakır, İçel ve Kahramanmaraş illerinden bildirilmiştir. Son 20 yıldaki toplam olguların ortalama %45'inin Şanlıurfa'dan bildirilmekle birlikte son yıllarda bu oranın giderek azaldığı ve diğer bölgelerin oranlarının arttığı görülmektedir. Kentler arası ulaşımın kolaylaşması, yolculukların artması, çeşitli nedenlerle kentlere göçlerin artışına paralel olarak yetersiz altyapı ve sağlıksız konutlarda barınma gibi faktörlerin yıllardır Güneydoğu Anadolu'da sınırlı yerleşim gösteren hastalığın yayılımındaki en önemli belirleyiciler olduğu düşünülmektedir. Ülkemizde özellikle ana kaynak olduğu düşünülen hastaların (antroponotik KL) tedavi edilmemesinin yanı sıra, vektöre (hastalığı taşıyan kum sineklerine) kalıcı insektisit uygulamasının etkin ve yeterli yapılamaması da hastalığın yaygınlaşmasında önemli rol oynamaktadır. Bütün bunlar göz önüne alındığında hastalığın hastalar ve sağlık kurumları tarafından ihmal edilmesi de yayılımın artmasında rol oynayan etkenler arasında düşünülebilir. Sağlık Bakanlığı tarafından bilim insanlarının katılımı ile 2011 yılında hazırlanan Leishmaniasis Stratejik Planının da uygulanmaya konulması ile mücadelenin daha etkili hale geleceği düşünülmektedir. (Turkiye Parazitol Derg 2012; 36: 121-9)

Anahtar Kelime:

Konular: Halk ve Çevre Sağlığı Temel Sağlık Hizmetleri Parazitoloji Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri Tropik Tıp

Cutaneous leishmaniasis in Turkey

Öz:

Cutaneous leishmaniasis (CL) caused by Leishmania protozoon parasites is a disease which is characterized by long-term nodulo-ulcerative lesions healing spontaneously with scarring. The disease has been well-known in Anatolia for centuries and has different names such as; Urfa boil, Antep boil, year boil, Halep boil, oriental sore and beauty scar. The causative agents are Leishmania tropica and Leishmania tropica/Leishmania infantum in Southeastern Anatolia and East Mediterranean, respectively. CL is a notifiable disease in Turkey and, according to the Ministry of Health official records, 46.003 new cases were reported between 1990 and 2010. Among those cases, 96% of them were reported from the Şanlıurfa, Adana, Osmaniye, Hatay, Diyarbakır, İçel and Kahramanmaraş provinces. Although 45% of cases were notified from Şanlıurfa in the past 20 years, its ratio is currently decreasing while other regions' ratios have been showing an increasing trend. Easier transportation between cities, increased travel migration of the population from rural areas to the peripheral suburbs with inadequate infrastructure and unhealthy housing are thought to be the main factors for spreading the disease from Southeastern Anatolia to other regions of Turkey. Lack of treatment of patients as reservoir hosts because of different reasons and ineffective and inadequate use of insecticides against vector sand flies have also played an important role in spreading the disease. Neglect of this disease by patients and health institutions can also be considered as other factors for the spreading. We believe that, after the strategic plan for leishmaniasis prepared by the Turkish Ministry of Health with the contribution of scientists in 2011 is put into practice, the control of the disease will be more effective. (Turkiye Parazitol Derg 2012; 36: 121-9)

Anahtar Kelime:

Konular: Halk ve Çevre Sağlığı Temel Sağlık Hizmetleri Parazitoloji Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri Tropik Tıp

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1) WHO. Report of the consultative meeting on cutaneous leishmaniasis Geneva, WHO Headquarters, 30 April to 2 May 2007; WHO/HTM/NTD/IDM/2008.7 http://www.who.int/leishmaniasis/resources/Cutaneous_leish_cm_2008.pdf. (Erişim: Mart 2012).
2) Gurel MS, Ulukanligil M, Ozbilge H. Cutaneous leishmaniasis in Sanliurfa: epidemiologic and clinical features of the last four years (1997-2000). Int J Dermatol 2002; 41: 32-7.
3) Uzun S, Durdu M, Memisoglu HR. Türkiye’de kutanöz leishmaniasisin dünü, bugünü. Turkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi 2002; 10: 133-8.
4) Oumeish OY. Cutaneous leishmaniasis: a historical perspective. Clin Dermatol 1999; 17: 249-54.
5) Saylan T, Akbaş A, Aydın R, et al. Şark çıbanında son yılların gözlemleri. Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi 1986; 20: 47-50.
6) Gurel MS: Leishmaniasis kutis epidemiyolojisi In: Tüzün Y, Serdaroğlu S, eds. 8. Dermatolojide Gelişmeler Sempozyumu Kitabı. Diyarbakır, 2009.
7) Klaus SN, Frankenburg S, Ingber A. Epidemiology of cutaneous leishmaniasis. Clin Dermatol 1999; 17: 257-60.
8) Alptekin D, Kasap M, Luleyap U, Kasap H, Aksoy S, Wilson ML. Sandflies (Diptera: Psychodidae) associated with epidemic cutaneous leishmaniasis in Sanliurfa, Turkey. J Med Entomol 1999; 36: 277-81.
9) Uzun S, Uslular C, Yücel A, Acar MA, Ozpoyraz M, Memişoğlu HR. Cutaneous leishmaniasis: evaluation of 3,074 cases in the Cukurova region of Turkey. Br J Dermatol 1999; 140: 347-50.
10) Uzun S, Durdu M, Culha G, Allahverdiyev AM, Memişoğlu HR. Clinical features, epidemiology, and efficacy and safety of intralesional antimony treatment of cutaneous leishmaniasis: recent experience in Turkey. J Parasitol 2004; 90: 853-9.
11) Toprak S, Ozer N. Sand fly species of Sanliurfa province in Turkey. Med Vet Entomol 2005; 19: 107-10.
12) Simsek FM, Alten B, Caglar SS, Ozbel Y, Aytekin AM, Kaynas S, et al. Distribution and altitudinal structuring of phlebotomine sand flies (Diptera: Psychodidae) in southern Anatolia, Turkey: their relation to human cutaneous leishmaniasis. J Vector Ecol 2007; 32: 269-79.
13) Volf P, Ozbel Y, Akkafa F, Svobodova M, Votypka J, Chang KP. Sand flies (Diptera: Phlebotominae) in Sanliurfa, Turkey: relationship of Phlebotomus sergenti with the epidemic of anthroponotic cutaneous leishmaniasis. J Med Entomol 2002; 39: 12-5.
14) Yaman M, Ozbel Y. The sandflies (Diptera: Psychodidae) in the Turkish province of Hatay: some possible vectors of the parasites causing human cutaneous leishmaniasis. Ann Trop Med Parasitol 2004; 98: 741-50.
15) Svobodová M, Alten B, Zídková L, Dvorák V, Hlavacková J, Mysková J, et al. Cutaneous leishmaniasis caused by Leishmania infantum transmitted by Phlebotomus tobbi. Int J Parasitol 2009; 39: 251-6.
16) Akman L, Aksu HS, Wang RQ, Ozensoy S, Ozbel Y, Alkan Z, et al. Multi-site DNA polymorphism analyses of Leishmania isolates define their genotypes predicting clinical epidemiology of leishmaniasis in a specific region. J Eukaryot Microbiol 2000; 47: 545-54.
17) Gouzelou E, Haralambous C, Amro A, Mentis A, Pratlong F, Dedet JP, et al. Multilocus microsatellite typing (MLMT) of strains from Turkey and Cyprus reveals a novel monophyletic L. donovani sensu lato group. PLoS Negl Trop Dis 2012; 6:e1507.
18) Gramiccia M, Bettini S, Yasarol S. Isoenzyme characterization of Leishmania isolates from human cases of cutaneous leishmaniasis in Urfa, south-east Turkey. Trans R Soc Trop Med Hyg 1984; 78: 568.
19) Akman L, Aksu HS, Wang RQ, Ozensoy S, Ozbel Y, Alkan Z, et al. Multi-site DNA polymorphism analyses of Leishmania isolates define their genotypes predicting clinical epidemiology of leishmaniasis in a specific region. J Eukaryot Microbiol 2000; 47: 545-54.
20) Le Pont PF, Bayazit Y, Konyar M, Demirhindi H. Cutaneous leishmaniasis in the urban focus of Sanliurfa (Turkey). Bull Soc Pathol Exot 1996; 89: 274-5.
21) Girginkardesler N, Balcioglu IC, Yereli K, Ozbilgin A, Ozbel Y. Cutaneous leishmaniasis infection in Balb/c mice using a Leishmania tropica strain isolated from Turkey. J Parasitol 2001; 87: 1177-8.
22) Yanik M, Gurel MS, Simsek Z, Kati M. The psychological impact of cutaneous leishmaniasis. Clin Exp Dermatol 2004; 29: 464-7.
23) T.C. Sağlık Bakanlığı istatistikleri http://www.saglik.gov.tr. 2009.
24) Ozcel M, Ozbel Y, Ozensoy S, Turgay N, Daldal N, Alkan MZ. The current status of leishmaniasis in Turkey. In: Matsumoto Y, ed. Epidemiology and control of leishmaniasis in Central Eurasia. Research report series No:1 (1996-1998). Tokyo: International Press Editing Centre Incorporation, 1999; p.27-30.
25) Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Şark çıbanı 2003/126 sayılı daimi genelge 2003 http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/DosyaGoster.aspx?BELGEANAH=15467&DIL=1&DOSYAISIM=gen_KLgenelge.pdf.
26) Gurel MS, Kartal Ş, Mülayim M, Ersoy E. Şanlıurfa kutanöz leishmaniasis 2006-2008 yılları tarama sonuçlarımız. 22.Ulusal Dermatoloji Kongresi. Konya, 2008.
27) Akçalı C, Çulha G, İnalöz H, Savaş N, Önlen Y, Savaş L, et al. Cutaneous Leishmaniasis in Hatay. J Turk Acad Dermatol 2007; 1: 1-5.
28) Culha G, Akcali C. Detection of cutaneous leishmaniasis cases in Hatay and surrounding areas. Turkiye Parazitol Derg 2006; 30: 268-71.
29) Ertem M, Aytekin S, Acemoğlu H, Akpolat N, Aytekin N. Diyarbakır Dicle ilçesi Dedeköy ve Durabeyli’de kutanöz leishmaniasis olgularının incelenmesi. Türkiye Parazitol Derg 2004; 28: 65-8.
30) WHO. Urbanization: an increasing risk factor for leishmaniasis. Wkly Epidemiol Rec 2002; 77: 365-70.
31) Aytekin S, Ertem M, Yagdiran O, Aytekin N. Clinico-epidemiologic study of cutaneous leishmaniasis in Diyarbakir Turkey. Dermatol Online J 2006; 12: 14.
32) Sucakli MB, Saka G. Epidemiology of cutaneous leishmaniasis in Diyarbakir (2002-2006). Turkiye Parazitol Derg 2007; 31: 165-9.
33) Köktürk A, Baz K, Aslan G, Kaya T, Yazıcı A, İkizoğlu G, Çamdeviren H. İçelıde kutanöz leishmaniasisin durumu. Türkiye Parazitol Derg 2002; 26: 367-9.
34) Baz K, Köktürk A, Türsen Ü, Kaya Tİ, İkizoğlu G, Kanık A. Anamurıda kutanöz leishmaniasis. Turkiye Klinikleri J Dermatol 2002; 12: 5-10.
35) Savk E, Sendur N, Karaman G. Cutaneous leishmaniasis in Aydin, Turkey. Int J Dermatol 1999; 38: 949-50.
36) Ertuğ S, Aydın N, Gültekin B, Doyuran SE. Aydın ilindeki deri leishmaniasisi olgularının retrospektif incelenmesi. Türkiye Parazitol Derg 2002; 26: 140-2.
37) Akman A, Durusoy Ç, Seckin D, Alpsoy E. Antalya’da görülen kutanöz layşmanyoz olgularının epidemiyolojik özellikleri. Turkderm 2007; 41: 93-6.
38) Yeğenoğlu Y, Sütlaş M, Yüksel A. Tokat-Reşadiye ilçesi ve köylerinde şark çıbanı taraması. İnfeksiyon Dergisi 1998; 12: 229-32.
39) Baykal C, Ekinci A. Türkiye’de kutane layşmanyazisin son durumu. Turkderm 2004; 38: 78-80.
40) Desjeux P. Leishmaniasis. Public health aspects and control. Clin Dermatol 1996; 14: 417-23.
41) Votypka J, Erisoz Kasap Ö, Volf P, Kodym P, Alten A. Risk factors for cutaneous leishmaniasis in Cukurova region, Turkey. Trans R Soc Trop Med Hyg 2012; 106: 186-90.

APA	GUREL M, YEŞİLOVA S, Ölgen M, OZBEL Y (2012). Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. , 121 - 129.
Chicago	GUREL Mehmet Salih,YEŞİLOVA Salih,Ölgen M. Kirami,OZBEL YUSUF Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. (2012): 121 - 129.
MLA	GUREL Mehmet Salih,YEŞİLOVA Salih,Ölgen M. Kirami,OZBEL YUSUF Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. , 2012, ss.121 - 129.
AMA	GUREL M,YEŞİLOVA S,Ölgen M,OZBEL Y Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. . 2012; 121 - 129.
Vancouver	GUREL M,YEŞİLOVA S,Ölgen M,OZBEL Y Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. . 2012; 121 - 129.
IEEE	GUREL M,YEŞİLOVA S,Ölgen M,OZBEL Y "Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu." , ss.121 - 129, 2012.
ISNAD	GUREL, Mehmet Salih vd. "Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu". (2012), 121-129.

APA	GUREL M, YEŞİLOVA S, Ölgen M, OZBEL Y (2012). Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 36(2), 121 - 129.
Chicago	GUREL Mehmet Salih,YEŞİLOVA Salih,Ölgen M. Kirami,OZBEL YUSUF Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. Türkiye Parazitoloji Dergisi 36, no.2 (2012): 121 - 129.
MLA	GUREL Mehmet Salih,YEŞİLOVA Salih,Ölgen M. Kirami,OZBEL YUSUF Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. Türkiye Parazitoloji Dergisi, vol.36, no.2, 2012, ss.121 - 129.
AMA	GUREL M,YEŞİLOVA S,Ölgen M,OZBEL Y Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2012; 36(2): 121 - 129.
Vancouver	GUREL M,YEŞİLOVA S,Ölgen M,OZBEL Y Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu. Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2012; 36(2): 121 - 129.
IEEE	GUREL M,YEŞİLOVA S,Ölgen M,OZBEL Y "Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu." Türkiye Parazitoloji Dergisi, 36, ss.121 - 129, 2012.
ISNAD	GUREL, Mehmet Salih vd. "Türkiye'de kutanöz leishmaniasisin durumu". Türkiye Parazitoloji Dergisi 36/2 (2012), 121-129.