Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları

EFENDIOGLU, SÜLEYMAN; SÜMBÜLLÜ, YUSUF ZİYA

Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları

Süleyman EFENDİOĞLU, (Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Erzurum, Türkiye)

Yusuf Ziya SÜMBÜLLÜ (Tuzla Üniversitesi, Felsefe Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Bosna-Hersek)

Türkiyat Araştırmaları Dergisi

107 11

Yıl: 2012 Cilt: 0 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 15 - 35 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları

Öz:

Tarihî Oğuz Türkçesinin önemli müelliflerinden Erzurumlu Mustafa Darîr, yaşadığı dönem olan 14. yüzyılda ünü Anadolu dışına taşarak Memlûk coğrafyasına ulaşmış sıra dışı bir şahsiyettir. Onun dili, klasik beylikler dönemi dili olan Eski Anadolu Türkçesidir. Ancak söyleyişinde, yetiştiği Doğu Anadolu bölgesinin etkisiyle yer yer Azeri ağzının; olgunluk döneminde gittiği Mısır-Suriye bölgesinin etkisiyle de Memlûk Türkçesinin izleri vardır. Aynı zamanda Darîr, yazdığı eserleriyle Memlûk- Kıpçak Türkçesinin Oğuzcalaşmasını sağlayan ilk ediplerimizdendir. Onun Yüz Hadis Yüz Hikâye adlı eseri ise yaşlılık döneminde kaleme aldığı son kitabıdır. Eser, yüz hadis derlemesi olarak Türkçe yazılmış ilk kitaptır. Yüz Hadis Yüz Hikâye, Osmanlı coğrafyasında yüzyıllarca sevilerek okunmuş; kendinden sonra bu alanda yazılmış kitaplara kaynaklık etmiştir. Eserin şu ana kadar 12 nüshası bilinmekteydi. Biz gerek yurt içinde gerek yurt dışında tespit ettiğimiz yeni nüshalarıyla bu sayıyı 20’ye çıkarmış bulunuyoruz.

Anahtar Kelime:

Konular: Tamamlayıcı ve Entegre Tıp Arkeoloji Tarih Din Bilimi Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat

Mustafa Darir from Erzurum, his one hundreds hadith one hundreds story and new copies of ıt

Öz:

Mustafa Darir from Erzurum is one of the great authors of Historical Oghuz Turkish and his reputation reached from Anatolia to Memluk geography at the fourteenth century. His language is old Anatolian Turkish known as language of the period of classical rank of a ruler. However, there is the effect of Azerbaijani and Memluk Turkish at his pronunciation. Also, in respect to his written works, in which Memluk-Kipchak Turkish is resembled Oghuz Turkish, Darir is the one of the first scholars of our literature. His works as called” Yüz Hadis Yüz Hikâye” is his last book written at his old age. This book had been read for centuries at the Ottoman geography and become a perfect source for the books written after it. Until now, twelve copy of this book were known. In this study, we discovered new copies of this book available either in Turkey or in foreign countries and the number of the copies reached twenty.

Anahtar Kelime:

Konular: Tamamlayıcı ve Entegre Tıp Arkeoloji Tarih Din Bilimi Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ALTUN, Nesrin (1996), Erzurumlu Darîr’in Fütûhu’ş-Şâm Tercümesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2 Cilt, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
BANARLI, N. Sami (1997), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB Yayınevi 2 Cilt, İstanbul.
Bursalı Mehmed Tahir (2009), Osmanlı Müellifleri I-III, (Hazırlayanlar: M. Tatçı, C. Kurnaz), Ankara.
COŞAN, M. Esad (1965), Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Ankara.
COŞAN, M. Esad (2008), Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri, Server İletişim Yay., Akademik Çalışmalar Serisi No: 02, İstanbul, 2008.
ÇETİN, Abdülbaki (2004), “Ahmed-i Dâî’ye Atfedilen Yüz Hadis Tercümesi Üzerine”, İlmî Araştırmalar, Dil ve Edebiyat İncelemeleri Dergisi, Gökkubbe Yayınları, Sayı: Güz/18, s. 25-30, İstanbul.
ERKAN, Mustafa (1979), Mustafa Darîr, Yüz Hadis ve Yüz Hikâye, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, DTCF, Türk Dili Kürsüsü, Ankara.
ERKAN, Mustafa (1986), Siretü’n-Nebî, Ankara Üniv., DTCF, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
ERKAN, Mustafa (1993), “Darîr” Maddesi, İslam Ansiklopedisi, TDV Yay., Cilt: 8, İstanbul.
Fütûhu’ş-Şâm, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Kitaplığı, TY. 434, vr.2/a.
GÜRTUNCA, M. Faruk (1963), Kitab-ı Siyer-i Nebi, Peygamber Efendimizin Hayatı, III Cilt, Ülkü Yayınevi, İstanbul.
İZ, Fahir - KUT, Günay (1985), “Divan Nazım ve Nesri, Mustafa Darîr”,Türk Klasikleri Ansiklopedisi, Cilt: I, Ötüken-Söğüt Yay., İstanbul.
KAPLAN, Yıldıray (2006), Erzurumlu Kadı Mustafa Darîr’in Kitâb-ı Siyer-i Nebî’si, Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
KARAHAN, Leyla (1994), Erzurumlu Darîr, Kıssa-i Yûsuf (Yûsuf u Züleyhâ), TDK Yay., Ankara.
KARAHAN, Leyla (2000), “Erzurumlu Darîr’in Hayatı, Eserleri ve Türk Dili Tarihindeki Yeri”, Erzurum Kalkınma Vakfı (Er-Vak) Anma Toplantıları, s.107-116, Erzurum.
KORKMAZ, Seyfullah (2000), “Atebetü’l-Hakâyık, Türk İslâm Edebiyatında İlk Türkçe Manzum Hadis Tercümesi midir?” Türk Kültürü, Sayı 450/ 2000, s. 603-613.
KORKMAZ, Zeynep (1995), “Erzurumlu Darîr ve Memlûk Türkçesinin Oğuzcalaşmasındaki Yeri”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, TDK Yay., Cilt: 1, s. 435-442, Ankara.
ÖZTUTAR, Fatma (1964), Yüz Hadis Tercümesi Gramer İncelemeleri ve Metin, Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniv. Türkiyat Enstitüsü, İstanbul.
PALABIYIK, Abdülkadir (1991), Hadis Açısından İlk Devir İslâmî Türk Edebiyatı Eserleri Üzerinde Bir İnceleme (Baslangıçtan XIII. Yüzyıl Sonlarına Kadar), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Siyer-i Nebî, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmut Efendi, TY. 4491, vr. 76/b.
Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (2009), TDK Yay., 4. Baskı, 8 Cilt, Ankara.
TUFAN, Merdan (1974), Yüz Hadis ve Yüz Hikâye, Darîr Mustafa b. Yûsuf b. Ömer el-Mevlevî el-Erzene’r-Rûmî, Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü, İstanbul.
YAVUZ, Kemal (2000), “Erzurumlu Kadı Mustafa Darîr ve Türk Kültür Hayatındaki Yeri”, Erzurum Kalkınma Vakfı (Er-Vak) Anma Toplantıları, s.127-149, Erzurum.
YAVUZ, Orhan (2002), Kansu Gavrî’nin Türkçe Dîvânı, (Metin-İnceleme- Tıpkıbasım), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: 2, Konya.
YILDIRIM, Selahattin - YILMAZ, Necdet (2007), 100 Hadis 100 Hikâye, Darîr Mustafa Efendi, Darülhadis Yay., 3. Baskı, İstanbul.

APA	EFENDIOGLU S, SÜMBÜLLÜ Y (2012). Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. , 15 - 35.
Chicago	EFENDIOGLU SÜLEYMAN,SÜMBÜLLÜ YUSUF ZİYA Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. (2012): 15 - 35.
MLA	EFENDIOGLU SÜLEYMAN,SÜMBÜLLÜ YUSUF ZİYA Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. , 2012, ss.15 - 35.
AMA	EFENDIOGLU S,SÜMBÜLLÜ Y Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. . 2012; 15 - 35.
Vancouver	EFENDIOGLU S,SÜMBÜLLÜ Y Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. . 2012; 15 - 35.
IEEE	EFENDIOGLU S,SÜMBÜLLÜ Y "Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları." , ss.15 - 35, 2012.
ISNAD	EFENDIOGLU, SÜLEYMAN - SÜMBÜLLÜ, YUSUF ZİYA. "Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları". (2012), 15-35.

APA	EFENDIOGLU S, SÜMBÜLLÜ Y (2012). Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(32), 15 - 35.
Chicago	EFENDIOGLU SÜLEYMAN,SÜMBÜLLÜ YUSUF ZİYA Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.32 (2012): 15 - 35.
MLA	EFENDIOGLU SÜLEYMAN,SÜMBÜLLÜ YUSUF ZİYA Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.32, 2012, ss.15 - 35.
AMA	EFENDIOGLU S,SÜMBÜLLÜ Y Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2012; 0(32): 15 - 35.
Vancouver	EFENDIOGLU S,SÜMBÜLLÜ Y Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2012; 0(32): 15 - 35.
IEEE	EFENDIOGLU S,SÜMBÜLLÜ Y "Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları." Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.15 - 35, 2012.
ISNAD	EFENDIOGLU, SÜLEYMAN - SÜMBÜLLÜ, YUSUF ZİYA. "Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye’si ve yeni nüshaları". Türkiyat Araştırmaları Dergisi 32 (2012), 15-35.