Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri

Talip AYAR (Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, Türkiye)
Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
12 0
Yıl: 2012 Cilt: 0 Sayı: 38 Sayfa Aralığı: 403 - 421 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri

Öz:
Fetvâ eminleri, fetvâ hizmetlerinde şeyhülislamlara yardımcı olmak üzere atanmıştır. İlk atandıklarında fetvânın hazırlanması ve ilgiliye ulaştırılması sürecine katkıları daha sınırlı düzeyde iken, zaman içerisinde bu alanda en etkili kişi konumuna yükselmişlerdir. Özellikle Osmanlı Devletinin son dönemlerinde fetvâ eminlerine, fetvâ sürecini yönetme görevinin yanı sıra ilave birtakım yeni görev ve sorumluklar verilmiştir. Ancak Fetvâ Eminliği birimi veya bu birimin başında bulunan fetvâ eminleri hakkında bilgi veren sınırlı sayıdaki çalışmalarda, bu kimselerin söz konusu görevi dışındaki vazife ve sorumluluk alanlarına hemen hemen hiç temas edilmemektedir. Bu makalede, kaynakların bize sunduğu veriler çerçevesinde fetvâ eminlerinin üstlenmiş olduğu görevlerin neler olduğu tespit edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Duties of fatwa authorities in Ottoman State organization

Öz:
Fatwa authorities were assigned to assist shaykhs al-islam. When they were first assigned, their contribution in the process of preparing the Fatwa and its delivering to the concerning person was limited; but in time they became the most effective people in the process. Especially in the latest periods of Ottoman State, new duties and responsibilities as well as running the fatwa process were given to fatwa authorities. However, in the limited works that give information about the unit of Fatwa Authority or the fatwa authorities that are at the head of this unit, almost nothing is mentioned about their duties or responsibilities other than the ones in question. In this article, we will try to identify the duties of fatwa authorities within the frame of the data that resources present us with.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahterî, Mustafa b. Şemseddin, Ahterî-i Kebir, Dersaâdet, 1310.
  • Akgündüz, Ahmet, “İ‘lâm”, DİA., İstanbul, 2000, XXII, 72-73.
  • Akgündüz, Murat, XIX. Asır Başlarına Kadar Osmanlı Devleti’nde Şeyhülislâmlık, Beyan Yayınları, İstanbul, 2002.
  • Ali Haydar Efendi, Hoca Emin Efendi-zâde, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, Hukuk Matbaası, İstanbul, 1330, IV.
  • Alikılıç, Dündar, XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifâtı ve Törenleri, (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2002.
  • Altınbaş, Vamık Şükrü, “Fetvâ Eminleri”, Diyanet Aylık Dergi, 2 (11), 1963, ss. 24-25.
  • Atar, Fahrettin, “Fetva”, DİA., İstanbul, 1995, XII, 486-496.
  • Aydın, Bilgin, YURDAKUL, İlhami, KURT, İsmail, Şeyhülislâmlık (Bâb-ı Meşihat) Arşivi Defter Kataloğu, İSAM Yayınları, İstanbul, 2006.
  • Aydın, M. Âkif, “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye”, DİA., Ankara, 2003, XXVIII, 231- 235.
  • Baş, Eyüp, “Aşûre Günü, Tarihsel Boyutu ve Osmanlı Dinî Hayatındaki Yeri Üzerine Düşünceler”, AÜİFD., 45 (1), 2004, ss. 167-190.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâbıâlî Sadaret Mektubî Kalemi Evrakı (A.MKT.), nr: 7/10, 9/97, 13/73.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâbıâlî SadaretMektubî Kalemi Nezaret ve Devâir Evrakı (A.MKT.NZD.), nr: 4/27, 10/31.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâbıâlî Sadaret Mektubî Kalemi Umum Vilâyât Evrakı (A.MKT.UM.), nr: 14/81.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâbıâlî Sadaret Müteferrik Evrakı (A.M.), nr: 1/35.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Mektubî Kalemi Evrakı (DH.MKT.), nr: 832/12.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hatt-ı Hümâyûn Tasnifi Evrakı (HAT.), nr: 772/36199.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Tasnifi Dahiliye Evrakı (İ.DH.), nr: 26/1248, 59/2896.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Tasnifi Dosya Usulü Evrakı (İ.DUİT.), nr: 3/68, 15/2, 15/11.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Meclis-i Vükela Mazbataları Evrakı (MV.), nr: 127/3.
  • Baykal, Ebru, Osmanlılarda Törenler, (Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2008.
  • Berkî, Ali Himmet, İslâmda Kaza, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1962.
  • Berkî, Ali Himmet, “Osmanlı Türklerinde Yüksek İfta Makamı”, DİB. Dergisi, 9 (102-103), 1970, ss. 423-427.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1970, VIII.
  • Devlet Memurları Kanunu, www.mevzuat.gov.tr/Kanunlar.aspx (03.10.2012).
  • Devlet Salnâmesi (Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye), Takvimhâne-i Âmire, İstanbul, 1275; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1276; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1277; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1278; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1279; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1280; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1281; Dârü’t- Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1282; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1283; Dârü’t-Tıbaati’lÂmire, İstanbul, 1284; Matbaa-i Âmire, yy., 1285; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1286; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1287; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1288; Dârü’t-Tıbaati’l-Âmire, İstanbul, 1289; Matbaa-i Maârif, yy., 1290; Matbaa-i Maârif, yy., 1291; Matbaa-i Maârif, yy., 1292; yayl.y., İstanbul, 1293; yayl.y., İstanbul, 1294; Rıza Efendi Matbaası, İstanbul, 1295; Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, İstanbul, 1296; Mahmutbey Matbaası, İstanbul, 1298; Mahmutbey Matbaası, İstanbul, 1299; Matbaa-i Osmâniye, İstanbul, 1301; Matbaa-i Osmâniye, İstanbul, 1302; Mahmutbey Matbaası, İstanbul, 1303; Mahmutbey Matbaası, İstanbul, 1304; Mahmutbey Matbaası, İstanbul, 1305; yayl.y., İstanbul, 1306.
  • Düstur, “Hükkâm-ı Şer’iyye Nizamnâmesi”, 1. Tertip, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1289, II, 721-725.
  • Düstur, “Fetvâhâne Nizamnâmesi”, 1. Tertip, Mahmutbey Matbaası, İstanbul, 1299, IV, 76-77.
  • Düstur, “Memûrîn-i Mülkiyye’nin Tekâüdüne Dair Kanun”, 2. Tertip, Matbaa-i Osmâniye, Dersaâdet, 1329, I, 666-673.
  • Düstur, “8 Şaban 1327 Tarihli Mülkiye Tekaüd Kanunu Ahkamının 1326 Senesi Zarfında Memûrîn-i İlmiyye İle Eytâm ve Erâmiline de Tatbiki Hakkında Kanun”, 2. Tertip, Matbaa-i Osmâniye, Dersaâdet, 1330, II, 251.
  • Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri, Arı Sanat Yayınları, İstanbul, 2004.
  • El-Mu‘cemü’l-Vasît, haz: Heyet, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1996, I.
  • Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, Osmanbey Matbaası, İstanbul, 1939, I.
  • Ergin, Osman, “Bedestan”, İA., Eskişehir, 1997, II, 440-442.
  • Ertan, Veli, Tarihte Meşihat Makamı İlmiye Sınıfı ve Meşhur Şeyhülislamlar, Bahar Yayınevi, İstanbul, 1969.
  • Gürbüz, Mustafa, İslam Hukuk Tarihinde Kanun Yolu Olarak Temyiz Mahkemesi ve Osmanlı Devletindeki İşleyişi, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006.
  • Heyd, Uriel, “Osmanlı’da Fetva Müessesesinin Bazı Tezahürleri”, Hukuk Araştırmaları Dergisi, çev: Fethi Gedikli, 9 (1-3), 1995, ss. 287-317.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddin Muhammed b. el-‘İzz b. el-Mukarrem el-Ensârî, Lisânü’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut, tsz., XIII.
  • İnalcık, Halil, “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”, Belleten, 28 (112), 1964, ss. 623-690.
  • İnciciyan, P. G., “XVIII. Asrın Sonunda Osmanlı Devleti-Osmanlılar’da Din ve Mülkî Teşkilât”, Hayat Tarih Mecmuası, 1 (12), 1966, ss. 64-71.
  • İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi (MA), Fetvâhâne-i Âlî Tezkire Defteri, nr: 378.
  • İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi (MA), Fetvâhâne Memurları Defterleri, nr: 67.
  • Jaschke, Gotthard, Yeni Türkiye’de İslâmlık, çev: Hayrullah Örs, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1972.
  • Karateke, Hakan T., Padişahım Çok Yaşa!, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2004.
  • Kaşıkçı, Osman, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, OSAV. Yayınları, İstanbul, 1997.
  • Koca, Ferhat, “Fetvahâne”, DİA., İstanbul, 1995, XII, 496-500.
  • Koca, Ferhat, “Osmanlılarda Meşîhat Dairesi İçinde Müstakil Bir Birim Olarak Fetvahâne”, İlam Araştırma Dergisi, 2 (1), 1997, ss. 133-151.
  • Mardin, Ebul’ula, Medenî Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, TDV. Yayınları, Ankara, 1996.
  • Mecell-i Ahkâm-ı Adliye, thk: Ahmed Cevdet, Matbaa-i Ahmed Kamil, İstanbul, 1329.
  • Özdemir, Rifat, “Osmanlı Devleti’nin Tarikat, Tekye ve Zaviyelere Karşı Takip Ettiği Siyaset”, OTAM Dergisi, sy. 5, 1994, ss. 259-310.
  • Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2004, I.
  • Pixley, Michael M., “Erken Osmanlı Tarihinde Şeyhülislâm’ın Gelişimi ve Rolü”, Türkiye Günlüğü, çev: Nuri Çevikel, sy. 60, 2000, ss. 99-106.
  • Sahillioğlu, Halil, “Emin”, DİA., İstanbul, 1995, XI, 111-112.
  • Torun, Fatih Sadık, “Osmanlı Taşra İdaresinin Yeniden Yapılanma Süreci (1842- 1876)”, Karadeniz Araştırmaları, 8 (32), 2012, ss. 81-97.
  • Türk Hukuk Lugatı, Maarif Vekaleti, Ankara, 1944.
  • Uluçay, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1980.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
  • Yakut, Esra, Şeyhülislamlık: Yenileşme Döneminde Devlet ve Din, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2005.
  • Yurdakul, İlhami, Osmanlı İlmiye Merkez Teşkilâtı’nda Reform (1826-1876), İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
  • Zuhayli, Muhammed, “Fetva ve Takva”, Diyanet Dergisi, çev: Mustafa Ateş, 29 (1), 1993, ss. 95-104.
APA AYAR T (2012). Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. , 403 - 421.
Chicago AYAR TALIP Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. (2012): 403 - 421.
MLA AYAR TALIP Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. , 2012, ss.403 - 421.
AMA AYAR T Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. . 2012; 403 - 421.
Vancouver AYAR T Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. . 2012; 403 - 421.
IEEE AYAR T "Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri." , ss.403 - 421, 2012.
ISNAD AYAR, TALIP. "Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri". (2012), 403-421.
APA AYAR T (2012). Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(38), 403 - 421.
Chicago AYAR TALIP Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.38 (2012): 403 - 421.
MLA AYAR TALIP Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.38, 2012, ss.403 - 421.
AMA AYAR T Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2012; 0(38): 403 - 421.
Vancouver AYAR T Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2012; 0(38): 403 - 421.
IEEE AYAR T "Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri." Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.403 - 421, 2012.
ISNAD AYAR, TALIP. "Osmanlı Devlet teşkilatında fetvâ eminlerinin görevleri". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (2012), 403-421.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 18:56

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları