Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri

ÇİMEN, Adnan

Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri

Adnan ÇİMEN (Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, Araştırma Geliştirme ve Dış İlişkiler Daire Başkanı, Ankara, Türkiye)

Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi

88 5

Yıl: 2012 Cilt: 14 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 182 - 216 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri

Öz:

Türkiye'de yürütülen nüfus hizmetleri, Osmanlıdan günümüzde kadar devam eden uzun bir tarihi geçmişe sahiptir. Osmanlı Devletinin kuruluşundan itibaren asker toplamak ve vergi almak maksadıyla belirli periyotlarla tahrir yapılmış ve çeşitli kayıtlar tutulmuştur. Osmanlıda modern anlamdaki nüfus hizmetleri, 1831 nüfus sayımından sonra Dâhiliye Nezareti bünyesinde Ceride-i Nüfus Nezareti (Sicili Nüfus Nezareti) ve bu işleri Sancaklarda yürütecek Defter Nazırlıklarının kurulmasıyla başlamıştır. 1831 yılında yapılan ilk genel nüfus sayımından sonra 1844, 1852, 1856, 1866, 1881/82 ve 1905 gibi değişik tarihlerde bölgesel veya genel nüfus sayımları yapılarak, kayıtların güncel tutulmasına çalışılmıştır. Ortaya çıkan ihtiyaçlara göre şekillenen nüfus kayıt sistemi çeşitli aşamalardan geçmiştir. Bu çalışmada Osmanlıdaki nüfus kayıt sistemi "Klasik Tahrir Kayıtları Dönemi"; "Özel Amaçlı Nüfus Kayıt Dönemi" ve "Genel Amaçlı Nüfus Kayıt Dönemi" olarak üç farklı döneme ayrılarak, nüfus hizmetlerinin incelenmesine yeni bir yaklaşım getirilmiştir. Kayıt sistemindeki değişim, nüfus teşkilatının gelişimiyle de paralellik göstermiştir. Başlangıçta nüfus hizmetlerini yürüten Ceride-i Nüfus Nezareti, 1884'de Nüfusu Umumiye Müdüriyetine dönüştürülmüştür. Bu birim 1889 tarihinde Sicili Nüfusu Ahali İdareyi Umumiyyesi olmuş, 1914 yılında Nüfus Müdüriyeti Umumiyyesi adıyla yeniden revize edilmiştir. 1905 yılında yapılan Genel Nüfus Yazımıyla oluşturulan kayıtlar ve 1914 yeniden düzenlenen Sicil-i Nüfus Kanunu Cumhuriyet dönemindeki nüfus hizmetlerinin temelini oluşturmuştur.

Anahtar Kelime:

Konular: Nüfus İstatistikleri Bilimi Tarih Coğrafya

Civil registration services in ottoman in retms of census, registration system, and organisation

Öz:

Civil registration services carried out in Turkey has long historical background starting from Ottoman Empire. Since the foundation of Ottoman Empire, in order to collect taxes and recruit solders, various records had been kept periodically. Modern population services in Ottoman Empire started after 1831 census and with the foundation of Census Department (Ceride-i Nufus Nezareti) under the Ministry of Interior and Census State units (Defter Nezareti) in other states. After the first general census in 1831, population records had been updated by 1844, 1852, 1856, 1866, 1881/82 and 1905 regional or general censuses. The civil registration system which has been formed according to the various needs had gone through several stages. In this study, being a new approach, Ottoman civil registration system is divided into three distinct periods as "Classic Census Registrations Period"; "Special Purpose Civil Registration Period" and "General Purpose Civil Registration Period". The change in civil registration system has shown parallelism with the development of civil registration organization. At the beginning the Census Department which performed civil registration services turned into Directorate of Public Population in 1884. In 1889, this unit became General Directorate of Public Civil Registration. In 1914, it was reorganized and renamed as General Directorate of Civil Registration. The records that created with 1905 General Population writing and renewed population registration law (Sicil-i Nüfus Nizamnamesi) in 1914 became the basis of population services in Turkish Republic era.

Anahtar Kelime:

Konular: Nüfus İstatistikleri Bilimi Tarih Coğrafya

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ADIYEKE, Nuri (2000), “Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, Sayı 11, Ankara, ss. 769-823.
AKARLI, Engin Deniz (1972), “Ottoman Population in Europe in The 19th Century; its Territorial, Racial, And Religious Composition”, Madison, University of Wisconsin Unpublised Thesis (M.A.).
AKBAYAR, Nuri (1985), “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Nüfusu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5 içinde, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 1238-1248.
AKİS, Metin (2004), “Tahrir Defterlerine Göre 16. Yüzyılda Kilis Sancağındaki Aşiretlerin İdareleri, Nüfusları ve Yaşam Tarzları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 22 Sayı: 35, ss. 9-30.
AKSİN, Ahmet ve KARAKAŞ, Erdal (2002), “Nüfus İcmal Defterine Göre 19. Yüzyılda Arabgir”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, Sayı: 13, ss. 91-125.
AKŞİT, Ahmet (2004), “Niğde’nin Selçuklular. Devrindeki Nüfusuna Dair”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 36, ss. 1-5.
AKTAŞ, Necati (1985), “Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinin Bugünkü Durumu”, Osmanlı Arşivleri ve Osmanlı Araştırmaları Sempozyumu, 17-20 Mayıs, Türk-Arap İlişkileri İnceleme Vakfı, İstanbul Matbaası, İstanbul.
ATAMAN, Bekir Kemal (1992), “Ottoman Demographic History (14th-17th Centuries), Some Considerations”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, XXXV. [V 1992]: pp. 187-198.
AYGÜN, Necmettin (2008), “XIX. Yüzyılın Ortalarında Trabzon’da Sosyal ve İktisadi Yapı”, Karadeniz Araştırmaları, Cilt: 5, Sayı: 17, Bahar, ss.75-111.
BACACI, Sabri, DAĞDELEN, İrfan, DOĞAN Osman, (2011), Ünye Nüfus Defteri: (1834), Ünyeliler Derneği Yayınları, İstanbul.
BALTA, E. (1992), “XV Yüzyıl Sonlarında Eğriboz Adası Ekonomi ve Nüfus 1474 Yılının Osmanlı Kayıtları”, Çev. Millas, Herkül, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 15 Sayı: 26, ss. 297-301.
BARKAN, Ömer Lütfi (1941), "Türkiye'de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri" ,I.-II, İ. U. İktisat Fak. Mecmuası, Sene 2, 1941, sayı 1'den Ayrı Bası, ss. 23- 59 ve ss. 214-247.
BARKAN, Ömer Lütfi (1953), "Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, Cilt:10, ss.1-26.
BEHAR, Cem (2011a), “Osmanlı Nüfus İstatistikleri ve 1831 Sonrası Modernleşmesi”, Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, Ed. İnalcık, H ve Pamuk, Ş.) TÜİK (DİE) Yayını, İkinci Baskı, Ankara, ss. 61-73.
BEHAR, Cem (2011b), “Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin Nüfusu 1500-1927”, Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt 2, TÜİK (DİE) Matbaası, İkinci Baskı, Ankara.
BİLGİ, Nejdet (2000), “Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları Hakkında”, Türk Yurdu, Aralık 1999-Ocak 2000, Sayı: 148-149, ss. 117-124.
BİLGİN, Süleyman, BİRİNCİ, Ali Mesut, ÇAKICI, Mustafa ve DEMİRCİOĞLU, Sezgin (2010), Trabzon Nüfus Kütüğü (1834), Trabzon Valiliği Yayınları, İstanbul.
BİNGÖL, Sedat (2004), “İstanbul’da 1829 Nüfus Sayımı ve Bazı Mahallelerin Müslüman Nüfusu Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 23 Sayı: 36, ss. 43-60.
BOYKOV, Grıgor (2004), Demographıc Features of Ottoman Upper Thrace: a Case Study on Filibe, Tatar Pazarcık and İstanimaka (1472-1614), Unpublished Master’s Thesis, the Department of History of The Institute of Economics and Social Sciences of Bilkent University, Ankara.
COOK, M. A.(1972), Population Pressure in Rural Anatolia 1450-1600, Oxford University Press, London.
CUNO, Kenneth M and REIMER, Michael J (1997), “The Census Registers of Nineteenth-century Egypt: A New Source for Social Historians”, British Journal of Middle Eastern Studies, Nov., 24, 2, pp. 193-216.
ÇADIRCI, Musa (1980), “1830 Genel Sayımına Göre Ankara Şehir Merkezi Nüfusu Üzerinde Bir Araştırma”, Osmanlı Araştırmaları I, İstanbul, ss. 109-132.
ÇADIRCI, Musa (2007), Tanzimat Sürecinde Türkiye, Ülke Yönetimi, (Derleyen Tülay Erçoşkun), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
ÇADIRCI, Musa, ARMAĞAN Latif, BİNGÖL Sedat, KOÇ Bekir (2000), 1830 Sayımında Ankara, Ankara Büyükşehir Belediyesi Eğitim ve Kültür Dairesi Başkanlığı, Ankara.
ÇAKAR, Enver (2003), “Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Humus Şehri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 2, ss. 375-392.
ÇETİN, Necat (2012), “Tiryanda Nahiyesi Çengele Karyesinde (Torbalı - Ormanköy) 1321 (Miladi 1905) Yılı Osmanlı Nüfus Sayımı”, ÇTTAD, XII/24, (2012/Bahar), ss.47-85.
DEMİRCİOĞLU, Sezgin, BİLGİN, Süleyman (2011), Of Nüfus Defteri (1834), Şenyıldız Yayınları, İstanbul.
DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2000), Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-arazi dağılımı ve Türk Vakıfları). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 43, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2010), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 116, İstanbul.
EKEN, Galip (2008), “19. Yüzyılda Kangal Kazasının Sosyo-Ekonomik Yapısına Dair”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23, Bahar 2008, ss. 263-298.
ELİBOL, Numan (2007), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Nüfus Meselesi ve Demografi Araştırmaları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2007/2, ss.135-160.
ERLER, Mehmet Yavuz (2009), “Osmanlı Nüfus Kayıtlarına Dair Alternatif Bir Kaynak: Defter-i Liva-ı Canik”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Bölüm, 2/8 Yaz, ss. 169-190.
ERYILMAZ, Bilal (1991), Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, Bilimsel Araştırmalar Dizisi, 16, İşaret, İstanbul.
GÖKALAP, Özgen (1993), “Cumhuriyetin 70. Yılında Nüfus Teşkilatı”, Türk İdare Dergisi, Yıl:65, Aralık, 1993, Sayı, 401, ss. 341-363.
GÖKÇE, Turan (1994), “1830 Genel Nüfus Sayımı Sonuçları’na Göre Denizli Şehri Nüfusu Hakkında Bir Değerlendirme”, Türk İdare Dergisi, Sayı: VI, ss. 176-177.
GÖKÇE, Turan (2001), “Tahrir Defterlerine Gore XVI. Yüzyılda Uşak Kazası”, 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu, 25-27 Ekim 2001, C. I, İstanbul, ss. 201-216.
GÖKÇE, Turan (2005a), "Gümülcine Kasabası Nüfusu Üzerine Bazı Tespitler (XV-XIX. Yüzyıllar)", Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XX, Sayı: 2, Aralık, ss. 79-112.
GÖKÇE, Turan (2005b), "Osmanlı Nüfus ve İskân Tarihi Kaynaklarından ‘Mufassal-İcmâl' Avârız Defterleri ve 1701 - 1709 Tarihli Gümülcine Kazası Örnekleri", Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XX, Sayı: 1, Temmuz, ss. 71-133.
GÖKMEN, Ertan (2012), “Manisa Medreseleri Nüfus Yoklama Defteri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XXVII, Sayı:2, Aralık, ss. 381-401.
GÖYÜNÇ, Nejat (1991), XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, İstanbul, İ. Ü. Edebiyat Fak. 1969, 2. Baskı, Ankara, TTK.
GÜLER, Ali (2001), Rakamlarla Türkiye’de Azınlıklar, Berikan Yayınevi, Ankara.
GÜNAY Nejla (2006), “XIX. Yüzyılın Sonlarında Kırşehir Sancağı’nın Demografik Yapısı”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, (2006), ss. 21-33.
GÜRAN, Tevfik (2011), “19. Yüzyıl Temettuât Tahrirleri”, Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, Ed. İnalcık, H ve Pamuk, Ş.) TÜİK (DİE) Yayını, İkinci Baskı, Ankara, ss. 73-94.
ISSAWI, Charles (1977), “Population and Resources in Ottoman Empire and Iran”, Studies in the Eighteenth Century Islamic History, (Ed: T. NAFF, R. OWEN), Feffer and Simon Inc. Co. London, 1977.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (1972), İç-Düzen Genel Rapor, Kitap: 6, Nüfus Hizmetleri, İçişleri Bakanlığı Yeniden Düzenleme Projesi, İçişleri Bakanlığı Yayını, Ankara.
İLBER, Ortaylı (2007), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara.
İLHAN M. Mehdi (1991), “The Ottoman Archives and Their Importance for Historical Studies: With Special Reference to Arab Provinces”, Belleten, LV/213 (1991), ss. 434-435.
İLHAN M. Mehdi (1992), “XVI. Yüzyılın ilk yarısında Diyarbakır Şehrinin, Nüfusu ve Vakıflar: 1518 ve 1540 Tarihli Tapu Tahrir Defterlerinden Notlar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 16 Sayi: 27, ss. 45-113.
İNANÇ, Refet, ELİBÜYÜK, Mesut (1988). Maraş Tahrir Defteri (1563), Cilt 1-2, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara
JENNİNGS R. J., (1976), “Urban Population in Anatolia in the Sixteenth Century: A Study of Kayseri, Karaman, Amasya, Trabzon and Erzurum,” International Journal of Middle East Studies, Number 7 : pp. 21–57.
KAHRİMAN, Salih, GÜR, Fevzi (2012), Amasya Nüfus Defterleri 1840, Amasya, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, Amasya.
KARA, Adem (2005), “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Antakya’da Yerleşme ve Nüfus”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, Sayı: 17, ss. 1-14.
KARAL, Enver Ziya (1943), Osmanlı imparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Neşriyat No: 195, Tetkikler Serisi No:87, Ankara.
KARPAT, Kemal H. (2010), Osmanlı Nüfusu 1830-1914, (Çev.) Bahar Tırnakçı, Timaş Yayınları, İstanbul.
KAYA, Mehmet (2006), “XX. Yüzyıl Baslarında Niğde Sancağının Nüfusuna Dair”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.19, Konya, ss. 193- 210.
KAYA, Mehmet (2007), “XIX. Yüzyılda İzmit (Kocaili) Sancağının Demografik Durumu ve İskân Siyaseti”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 41, ss. 59-79.
KILIÇ, Orhan (1999), "Muş Sancağı Dirlikleri (1604-1605)", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 1, ss. 155-178.
KILIÇ, Rüya (2005), Osmanlı'da Seyyidler ve Şerifler, Kitap Yayınevi, İstanbul.
KOÇ, Gülçin (2008), “Sadullah Efendi’nin İlm- i Nücûm Kaynaklarından Tanzimat Ankara’sına Bir Katkı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 24, ss. 369-391.
KOÇYILDIRIM, Taner (1978), Nüfus Hizmetleri, Sınıf: II, Yaygın Yüksek Eğitim Kurumu, Örgün Yüksek Öğretim Dairesi, Meslek Yüksek Okulları Ders Kitapları, Ankara.
KURT, Yılmaz (2005), “1525 Tarihinde Adana Sancağında Türkçe Kişi Adları Üzerine”, Bal-Tam Türklük Bilgisi, Sayı: 2, ss. 72-83.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat (1995). "Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri", Belleten, Cilt: LlX, Sayı: 225, ss.395-419.
LEILA, Erder and SURAIYA, Faroqhi (1979), “Population Rise and Fall in Anatolia, 1550–1620”, Middle East Studies, Vol.: 15 No: 3, pp. 328–345.
McCARTHY Justin (2000), “Muslims In Ottoman Europe: Population From 1800 to 1912” Nationalities Papers, Vol. 28, No. 1, 2000, pp. 29-43.
MERT, H. (1993), Kayseri’de İlk Nüfus Sayımı 1831, Kayseri İl Kültür Müdürlüğü Yayını, Kayseri.
MUTLU, Servet (2003), “Late Ottoman Population and Its Ethnic Distribution”, Nüfusbilim Dergisi, Sayı: 25(1), ss. 3-38.
OĞUZ, Mustafa (2007), II. Abdülhamid’e Sunulan Layihâlâr, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı. Ankara.
ORTAYLI, İlber (2007), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara.
OSCE’S OFFICE FOR DEMOCRATIC INSTITUTIONS AND HUMAN RIGHTS (ODIHR) (OSCE, 2009), Guidelines, on Population Registration, Warsaw, Poland, Viable at: www.osce.org/odihr, (01.10.2013).
OSMANLI ARAŞTIRMALARI (Os-Ar) (2013), “Osmanlı Devleti'nde Nüfus Sayımları ve Nüfus Defterleri” http://www.os-ar.com/modules.php? name=Encyclopedia&op=content&tid=501349 (02.01.2013).
OZEL, Oktay (1999), “17. Yüzyıl Osmanlı Demografi ve İskan Tarihi İcin Önemli Bir Kaynak: Mufassal Avarız Defteri”, XII. Türk Tarihi Kongresi, Ankara, 12–16 Eylul 1994), Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara, ss. 735-743.
ÖZ, Mehmet (1991), “Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler”, Vakıflar Dergisi, XXII, ss. 429-439.
ÖZ, Mehmet (2011), “Tahrir Defterlerindeki Sayısal Veriler”, Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, (Derleyenler: İnalcık H. Ve Pamuk Ş.) T.C. Başbakanlık, TÜİK (DİE) Yayını, İkinci Baskı, Ankara, ss. 16-27.
ÖZCAN, Selim (2011), “XIX. Yüzyılın Ortalarında Sinop’taki Gayrimüslimlerin Sosyal ve Ekonomik Yapısı” , OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, 30/Güz, ss. 145-172.
ÖZDEGER, Mehtap (2003), Osmanlı İmparatorluğu’nda Mîrî Arazı Rejimi ve Tahrir Geleneği”, Manas Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 5, http://edergi.manas.edu.kg/index.php/sbd/article/viewArticle/72 (02.12.2012).
ÖZEL, Oktay (2011), “Avarız ve Cizye Defterleri” , Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, Editörler; .Halil İnalcık ve Şevket Pamuk, TÜİK (DİE) Yayını, İkinci Baskı, Ankara, ss. 35-50.
ÖZGÜR, Cemil (1999), “Osmanlı Devletinde Azınlıklar”, (http://www.unaturkey.org/dergiler-bulletins/38-say-02-number-02- october-1999-/65-osmanli-devletnde-azinliklar-.html (01.02.2013).
ÖZTÜRK, Mustafa (1997), “1616 Tarihli Halep Avârız-hâne Defteri”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, Sayı: 8, ss. 249-293.
SHAW, Stanford J. (1978), “The Ottoman Census System and Population, 1831-1914”, International Journal of Middle East Studies, Vol.: 9, pp. 325-338.
SONGUN, Gülden (2006), 10120 Numaralı Temettuat Defteri’ne Göre Atabey Kazası’nın Sosyal Ve Ekonomik Durumu, (1844–1845), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi), Isparta,
ŞAŞMAZ, Musa (1995), “The Ottoman Censuses And The Registration Systems in The Nineteenth and Early Twentıeth Centuries”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt: Sayı: 6 ss. 289-305.
ŞENEL, Şennur (2002), XIX. Yüzyıl Ortalarında Ankara Eyalet Merkezinin Sosyal ve İktisadî Durumu (H.1260-1261/M.1844-1845 Tarihli Temettuat Defterlerine Göre). (Yayınlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
TELCİ, Cahit (2006), Aydın Livasınn Nüfus Hakkında H.1261/M.1845 Tarihli Bir Defter, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XXI, Sayı:1, Temmuz, ss.165-198
TEMURÇİN Kadir (2007), Hamidâbât Kazasında Nüfus (1831-1917), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 1, ss. 45-68.
TOPAL, Zehra (2010), 1840 Tarihli Akçaabat Nüfus Kayıtları, Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon.
TÖNÜK, Vecihi (1945), Türkiye'de İdare Teşkilâtı, Seri: 111 Sayı: 1, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.
UBİCİNİ A. (1973), Letters on Turkey, Constantinople, I849-1850 (Translated from the French of m. A. Ubicini, by Lady Easthope), Arno Press, New York.
UYSAL, Mustafa Ali (2010), “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Bucak’ta İdari ve Sosyal Yapı”, Mehmet Akif Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:2, Sayı:3, Güz, ss. 103-119.
ÜNER, Sunday (1972), Nüfusbilim Sözlüğü, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
YILDIRIM, Bülent (2011), “Osmanlı Devleti’nde Yapılan İlk Modern Nüfus Sayımına (1881/1882 -1893) Göre Edirne’deki Ermeni Nüfusu”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 2 Temmuz, ss. 85-101.
YÖRÜK, Doğan (2007), “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı İmparatorluğunda Yaşayan Gayrimüslimlerin Nüfusu”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 17, ss. 625-652.
YÜKSEL, Ayhan (2007), Espiye Tarihine Dair Notlar, XIX-XX Yüzyıllar, http://www.espiyeninsesi.com/makale_yazdir.php?Yazi_id=57 (12.01.2013).
YÜKSEL, Hasan (2006), “Osmanlı’da Modern Anlamda Yapılan İlk Nüfus Sayımına Göre Divriği’nin Demografik Yapısı” Nüfusbilim DergisiTurkish Journal of Population Studies, 2006-07, 28-29, ss. 73-89.

APA	ÇİMEN A (2012). Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. , 182 - 216.
Chicago	ÇİMEN Adnan Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. (2012): 182 - 216.
MLA	ÇİMEN Adnan Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. , 2012, ss.182 - 216.
AMA	ÇİMEN A Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. . 2012; 182 - 216.
Vancouver	ÇİMEN A Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. . 2012; 182 - 216.
IEEE	ÇİMEN A "Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri." , ss.182 - 216, 2012.
ISNAD	ÇİMEN, Adnan. "Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri". (2012), 182-216.

APA	ÇİMEN A (2012). Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 182 - 216.
Chicago	ÇİMEN Adnan Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14, no.3 (2012): 182 - 216.
MLA	ÇİMEN Adnan Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.14, no.3, 2012, ss.182 - 216.
AMA	ÇİMEN A Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2012; 14(3): 182 - 216.
Vancouver	ÇİMEN A Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2012; 14(3): 182 - 216.
IEEE	ÇİMEN A "Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri." Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14, ss.182 - 216, 2012.
ISNAD	ÇİMEN, Adnan. "Sayım, kayıt düzeni ve teşkilatlanma açısından osmanlıda nüfus hizmetleri". Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/3 (2012), 182-216.