Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762)

M.Bilal ÇELİK (Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Türkiye)
History Studies
11 2
Yıl: 2012 Cilt: 4 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 65 - 89 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762)

Öz:
Bu çalışma tarih boyunca Doğu Türkistan, Küçük Buhara, Kaşgarya, Altışehir, Tarım Havzası, Çin Türkistanı ve Sincan (Sinkiang) isimleriyle anılan bölgenin belli başlı tarihi kaynaklarını tanıtmaktadır. Bu bölgede 1514-1696 yılları arasında Saidiye Hanlığı’nın hüküm sürmesinin ardından, Nakşibendî tarikatı mensubu ve Hocalar olarak maruf olan kişiler yönetime geçmiş ve 1762 yılında bölgede Çin hakimiyeti kurulana kadar bölgeye hakim olmuşlardır. Bu dönemde Doğu Türkistan’da güçlü ve başarılı bir iktidar olmasa da, nispeten merkezî bir yönetim varlığını korumuştur. Saidiye Hanlığı ve Hocalar dönemi yakından incelendiğinde bu dönem ile ilgili azımsanamayacak sayıda kaynağın olduğu görülmektedir. Bu çalışma büyük bir kısmı hâlâ incelenmemiş olan bu eserleri tanıtmayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Sources of the khanate of saidiya and the khojas period (1514-1762)

Öz:
This study introduces the main historical sources relating to the region variously referred as East Turkestan, Little Bukhara, Kashgar, Sixth Cities, Tarim Basin, Chinese Turkestan and Sinkiang. After the rule of Khanate of Saidiya between 1514 and 1696, the members of Naqshbandi Order known as Khojas ruled this region until Chinese rule was established in 1762. During this period there was not a powerful and successful rule in East Turkestan but there was still a central administration. A close examination of the Khanate of Saidiya and the Khojas reveals that there are noticeably large numbers of understudied sources about this period. This work aims to introduce these unexamined sources.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ABDURAHMAN, Amina ve Jin YU-PİNG, “Une vue d‟ensemble des manuscrits tchagatay du Xinjiang”, Cahiers d’Asie Centrale, Numéro 8, 2000, ss. 35-62.
  • AHMEDOV, B. A., İstoriko-Geografiçeskaya Literatura Sredney Azii XVI-XVIII vv., (Pismennıe Pamyatniki), Taşkent: İzdatel‟stvo “FAN” Uzbekskoy SSR, 1985.
  • AKIMUİKIN, O. F., “Kaşgarskiy Pohod Uzbekov Pri Abdallah Hane”, Srednevekovıy Iran: Kul’tura, İstoriya, Filologiya, Sankt-Peterburg: Nauka, 2004, ss. 212-216.
  • BABUR, Gazi Zahireddin Muhammed, Baburname, Doğu Türkçesinden çeviren Reşit Rahmeti Arat; önsöz ve tarihi özet Y. Hikmet Baydur, İstanbul: Kabalcı, 2006.
  • BABUR, Gazi Zahirüddin Muhammed, Le Livre de Babur: Mémoires de Zahiruddin Muhammad Babur de 1494 à 1529, Présenté et traduit du turc tchaghatay par Jean- Louis Bacqué-Grammont; annoté avec la collaboration de Mohibbul Hasan, Paris: Imprimerie Nationale, 1985.
  • BABUR, Zahiru‟d-din Muhammad Padshah Ghazi, The Babur-Nama in English (Memoirs of Babur), c: I-II, translated from the original Turki text by Annette Susannah Beveridge, London: Luzac, 1922.
  • Babur-Name: Zapiski Babura, perevod M. Sale; obşaya redaktsiya i dorabotka S. A. Azimcanovoy, Taşkent: Glav. red. entsiklopediy, 1992.
  • BABUR, Gazi Zahirüddin Muhammed, Vekayi: Babur’un Hatıratı, Doğu Türkçesinden çeviren Reşit Rahmeti Arat, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1943-1946.
  • BARTHOLD, V. V., “Çagatayskaya Literatura”, Soçineniya, c: V, Moskova, 1968, ss. 606- 610.
  • BATHOLD, V. V., “Otçet O Komandirovke v Turkestan”, Soçineniya, c: VIII, Moskova, 1973, ss. 119–210.
  • BAYDEMİR, Hüseyin, “Bâbürnâme‟de Folklorik ve Etnografik Unsurlar”, Gazi Türkiyat: Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Güz 2010, Sayı: 7, ss. 107-134.
  • BELHÎ, Mahmud b. Emir Veli, Bahru’l-Esrar fî Menakibu’l-Ahyar, tedvin-i Hakim Muhammed Said, Seyyid Muinu‟l-Hak, Ensar Zahid Han, Karaçi: Pakistan Historikal Sosayeti, 1984-.
  • BELHÎ, Mahmud b. Emir Veli, Bahru’l-Esrar fî Menakibu’l-Ahyar: Sefer-Name-yi Hind ve Seylan, be-ihtimam ve mukaddime-i Riyazu‟l-Islam, Karachi: Institute of Central & West Asian Studies, University of Karachi, 1980.
  • BELLEW, Henry Walter, Kashmir and Kashghar: A Narrative of the Journey of the Embassy to Kashghar in 1873-74, London, 1875, ss. 326-327.
  • BUĞRA, Mehmet Emin, Şark-i Türkistan Tarihi, Kabil, 1940.
  • CEYLAN, Nimet, Gazi Zahirüddin Muhammed Bâbur Mirza’nın Eserlerindeki İkilemeler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
  • CUMANALİEV, T. D., Politiçeskaya Bor’ba s Mogul’skom Gosudarstve v XVII-Naçale XVIII Vekov: Po Dannım “Tarih-i Kaşgar”, Bişkek: IIMOP KNU, 2004.
  • ÇURAS, Şah Mahmud, Hronika, kritiçeskiy tekst, perevod, kommentarii, issledovanie i ukazateli O. F. Akimuşkina, Moskva: Nauka, 1976.
  • ÇURAS, Şah Mahmud, Hronika, Kritiçeskiy tekst, perevod, kommentarii, issledovanii i ukazateli O. F. Akimuşkina, 2-e izd, St. Petersbug: Peterburgskoe Lingvistiçeskoe Obşestvo, 2010.
  • ÇURAS, Şah Mahmud, Saidiya Handanlıkı Tarihige Dair Materyaller, tr. Habibullah Eli, Kaşgar: Kaşgar Uygur Neşriyatı, 1989.
  • DAZHENG, Ma “The Tarim Basin”, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast: from the sixteenth to the mid-nineteenth century, vol: V, Editors: Chahryar Adle and Irfan Habib, Co-editor: Karl M. Baipakov, Paris: UNESCO Publishing, 2003, ss. 182-209.
  • DUGLAT, Mirza Haydar, Tarih-i Reşidî: Geride Bıraktıklarımızın Hikayesi, çev. E. Denion Ross, Türkçesi: Osman Karatay, İstanbul: Selenge Yayınları, 2006.
  • Eho vekov; stihi uygurskih poetov XV-XIX vekov, Red. V. P. Yudin & M. Hamarov, Sost. M. Hamraev, V. Yudin, S. Mollaudov & I. Muhlisov, Alma-Ata, Kazgoslitizdat, 1963.
  • ETHÉ, Hermann (1903) Catalogue of Persian Mansucripts in the Library of the India Office, c: I, Oxford.
  • FLETCHER, Joseph, “The Ch‟ing Inner Asia, c. 1800” The Cambridge History of Chiına: Late Ch’ing, 1800-1911, c: X/I, edited by John K. Fairbank, Cambridge, London, New York, Melbourne: Cambridge University Press, ss. 35-106.
  • HACI, Nur Hacı, Yeken Seidiye Hanlıkının Kıskaça Tarihi, Şincan Halk Neşriyatı, 1993.
  • HARTMANN, M., “Ein Heiligenstaat im Islam. Das Ende der Caghataiden und die Herrschaft der Choğas in Kašgarien,” Der islamische Orient, c: 1/6–10, Berlin, 1905, ss. 193– 374.
  • Haydar Mirza, A History of the Moghuls of Central Asia; Being the Tarikh-i-Rashidi of Mirza Muhammad Haidar, Dughlát . An English version edited, with commentary, notes, and map by N. Elias, the translation by E. Denison Ross, New York: Praeger, 1895.
  • Haydar Mirza, Mirza Haydar Dughlat’s Tarikh-i Rashidi: A History of the Khans of Moghulistan, English translation & annotation by W. M. Thackston, Cambridge, Mass.: Harvard University, Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 1996.
  • Haydar Mirza, Mirza Haydar Dughlat’s Tarikh-i-Rashidi: A History of the Khans of Moghulistan, Persian text edited by W. M. Thackston, Cambridge, Harvard University, 1996.
  • Haydar Mirza, Tarih-i Reşidî, tashih-i Abbaskulu Gaffariferd, Tahran, Merkez-i Neşr-i Miras-ı Mektub, 1383 h.ş.
  • Haydar Mirza, Tarih-i Reşidî, Vvedenie, perevod s persidskogo A. Urunbaeva, R. P. Celilovoy i L. M. Epifanovoy, Taşkent: İzd-vo “FAN” Akademi Nauk Respubliki Uzbekistan, 1996.
  • Haydar Mirza, Tarih-i Reşidiy, Vahab Rahmonov ve Yangliş Egamova tercümesi, Taşkent: “İark”, 2010.
  • Hoca Muhammed İerif, Tarih-i Reşidi Türki Tercümesiğe İlave, ed: Amanbek Celilov, Kavahara Yayoi, Savada Minoru, İinmin Yasuşi, Huri Sunao, Tokyo, 2008.
  • JALILOV, Amanbek ve Shinmen Yasushi, “Addendum to the Turkic Translation of Tarikh-i Rashidi by Khwaja Muhammad Sharif”, Studies on Xinjiang Historical Sources in 17- 20th Centuries, edited by James A. Millward, Shinmen Yasushi, Sugawara Jun, Tokyo: Toyo Bunko, 2010, ss. 31-47.
  • KAŞGARÎ, Muhammed Sadık, Tezkire-i Azizan, Kaşgar: Kaşgar Uygur Neşriyatı, 1988.
  • KAŞGARÎ, Muhammed Sadık, Tezkire-yi Azizan, ed: A. Q. Müminov, Almatı: “Daik-Press”, 2006.
  • KURBAN, İklil, Doğu Türkistan İçin Savaş, Ankara: TTK Yayınları, 1995.
  • KUTLUKOV, M., “İz İstorii Mejdunarodnıh Svyazey v Tsentralnoy Azii v 1755-1859 gg. (Svedeniya Kaşgarskih İstorikov)”, Malovskie Çteniya, (Materialı Konferentsii), Alma-Ata, Gılım, 1990, ss. 59-82.
  • LIANGTAO, Wei, Yeken Hanlığının Tarihinden Umumi Beyan, tr. Ablet Nurdun, Sancak Halk Neşriyatı, 1999.
  • Materialı Po İstorii Kazahskih Hanstv XV-XVIII Vekov (İzvleçeniya iz Persidskih i Tyurskih Soçineniy), Sost. S. K. Ibragimov, N. N. Mingulov, K. A. Pişçulina, V. P. Yudin, Alma-Ata: Nauka, 1969.
  • Materialı Po İstorii Kirgizov i Kirgizii, İnstitut Vostokovedeniya, Moskova: Nauka, 1973.
  • MINORU, Sawada, “Three Groups of Tadhkira-i Khwajagan: Viewed from the Chapter on Khwaja Afaq”, Studies on Xinjiang Historical Sources in 17-20th Centuries, edited by James A. Millward, Shinmen Yasushi, Sugawara Jun, Tokyo: Toyo Bunko, 2010, ss. 9-30.
  • MUGINOV A. M., Opisanie Uygurskih Rukopisey İnstituta Narodov Azii, Moskova: İzdatelstvo Vostoçnoy Literaturı, 1962.
  • PIŞULINA, K. A., “Bahru‟l-Esrar Mahmuda ibn Veli kak istoçnik po sotsial‟no- ekonomiçeskoy istorii Vostoçnogo Turkestana XVI-XVII vv.”, Kazahstan, Sredniaya i Tsentralnaya Aziya v XVI-XVIII vv., otvetstvennıy redaktor B. A. Tulepbaev, Alma- Ata: Izd-vo “Nauka” Kazahskoy SSR, 1983, ss. 34–88.
  • RAZÎ, Emin Ahmed, Heft İklim, be-tashih ve talik-i Cevad Fazıl, Tahran: Kitabfuruşi-yi Ali Ekber İlmi ve Kitabfuruşi-yi Edebiye, 1960.
  • RAZÎ, Emin Ahmed, Heft İklim, Calcutta: The Asiatic Society, 1972-.
  • RAZÎ, Emin Ahmed, Heft-İklim: The Geographical and Biographical Encyclopaedia of Amîn Ahmad al-Razî, edited by E. Denison Ross vd., Calcutta: Royal Asiatic Society of Bengal, 1918-1939.
  • RAZÎ, Emin Ahmed, Tezkire-i Heft İklim, tashih, taʾlikat ve havaşı-i Muhammed Rıza Tahiri, Tahran: Suruş, 1378 h.ş.
  • SALAHETDİNOVA, M. A., “Soçineniya Muhammed-Sadıka Kaşgarî „Tezkire-i Hâcegân‟ Kak İstoçnik Po İstorii Kırgızov”, Akademiya Nauk Kirgizskoy SSR, Seriya Obşestvennıh Nauk, c: I/1, 1959, ss. 93–125.
  • SALAHETDİNOVA, M. A., “Soobşeniya o Kirgizah v „Hidayet-Name‟ Mir-Haleddina”, İzvestiya Akademii Nauk Kirgizskoy SSR: Seriya Obşestvennıh Nauk, tom III, vıpusk 2, (İstoriya), İzdatel‟stvo Akademii Nauk Kirgizskoy SSR, Frunze, 1961, ss. 133-140.
  • SHAW, R. B., “The History of the Khojas of Eastern Turkistan summarised from the Tazkira-i khwajagan of Muhammad Sadiq Kashghari” ed. with introduction and notes by N. Elias, Published as Supplement to the Journal of the Asiatic Society of Bengal, c: LXVI, pt 1, 1897, ss. 1–67.
  • STORI, Ç. A., Persidskaya Literatura: Bio-Bibliografiçeskiy Obzor, v treh çastyah, perevel s Angliyskogo, pererabotal i dopolnil Yu. E. Bregel, c: I, Moskova, 1972.
  • Tarih-i Kaşgar: Anonimnaya Tiyurkskaya Hronika Vladeteley Vostoçnogo Turkestana po Konets XVII Veka, Faksimile Rukopisi Sankt-Peterburgskogo Filiala Instituta Vostokovedeniya Akademii Nauk Rossii, İzdanie Teksta, Vvedenie i Ukazateli O. F. Akimuşkina, Sankt-Peterburg, 2001.
  • TAŞTEKİN, Serap, Bir Tarihçi Olarak Mirza Haydar Duğlat, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış YLS Tezi, Sakarya, 2010.
  • VELİDOV, A. Z., “Vostoçnıya Rukopisi v Ferganskoy Oblasti”, Zapiski Vostoçnogo Otdeleniya İmperatorskogo Russkogo Arheologiçeskogo Obşestva, St. Petersburg, c: 22, 1915, ss. 303-320.
  • YURDAKÖK, Murat, “Bâbür Şah‟ın (1483-1530) Ünlü Eseri Babürname‟de Tıbbî Bilgiler”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 2007, Sayı: 50, ss. 73-77.
  • YUSUPOVA D. Yu ve R. P. CELİLOVA, Sobranie Vostoçnıh Rukopisey Akademi Nauk Respubliki Uzbekistan: İstoriya, Taşkent: İzdatelstvo “Fan” Akademi Nauk Respubliki Uzbekistan, 1998.
APA ÇELİK M (2012). Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). , 65 - 89.
Chicago ÇELİK M.Bilal Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). (2012): 65 - 89.
MLA ÇELİK M.Bilal Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). , 2012, ss.65 - 89.
AMA ÇELİK M Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). . 2012; 65 - 89.
Vancouver ÇELİK M Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). . 2012; 65 - 89.
IEEE ÇELİK M "Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762)." , ss.65 - 89, 2012.
ISNAD ÇELİK, M.Bilal. "Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762)". (2012), 65-89.
APA ÇELİK M (2012). Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). History Studies, 4(4), 65 - 89.
Chicago ÇELİK M.Bilal Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). History Studies 4, no.4 (2012): 65 - 89.
MLA ÇELİK M.Bilal Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). History Studies, vol.4, no.4, 2012, ss.65 - 89.
AMA ÇELİK M Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). History Studies. 2012; 4(4): 65 - 89.
Vancouver ÇELİK M Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762). History Studies. 2012; 4(4): 65 - 89.
IEEE ÇELİK M "Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762)." History Studies, 4, ss.65 - 89, 2012.
ISNAD ÇELİK, M.Bilal. "Saidiye hanlığı ve hocalar devri kaynakları (1514-1762)". History Studies 4/4 (2012), 65-89.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
26-04-2024 7:34

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları