Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu

Yıl: 2013 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 303 - 325 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu

Öz:
Bu makale Osmanlı Devleti’nde Tanzimat dönemi ve sonrasında görülen ihtikâr sorununu inclemektedir. İhtikâr kavramı, incelediğimiz belgelerdeki muhtevaya göre; karaborsacılık, istifçilik, vurgunculuk ve tekelcilik kapsamına giren uygulamaların tamamını ifade etmekteydi. Hatta piyasada bir mal üzerinden elde edilen her hangi bir haksız kazanç şekli ihtikâr olarak nitelendirilmiştir. İncelediğimiz dönem içerisinde ticarete konu olan her ürün ihtikârın konusu olabilmekteydi. Ancak ihtikâr daha çok odun, kömür, et, tuz, buğday, zahire gibi talebi zorunlu (talep esnekliği katı) ve yüksek olan temel ihtiyaç maddeleri üzerinde yoğunlaşan gayri kanuni bir kazanç şekliydi. Genellikle tüccarlar içerisinden olmakla birlikte idareci, memur ve üreticiler arasından da ihtikâra başvuranlar olmaktaydı. Muhtekirin temel amacı en kısa yoldan daha fazla kazanmaktı. Muhtekir bu yolda her fırsatı değerlendirmekteydi. Malı “iddihar etmek” (biriktirmek), üretici ile tüketici arasına girmek, ürünü daha değerli olduğu piyasalara kaçırmak başlıca başvurulan yöntemlerdi. Bu yollarla muhtekir fiyatını sûni bir şekilde arttırdığı ürün üzerinden kolay ve yüksek kârlar elde eden kişiydi. Genellikle kuraklık, kıtlık, savaş, sosyal ve siyasal problemlerin oluşturduğu şartlar muhtekirin sevdiği ve değerlendirdiği eşsiz fırsatlar sunmaktaydı.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

İhtikâr problem in the ottoman markets during and after the tanzimat period

Öz:
This article examines the ihtikar problem in the Ottoman Empire during and after the tanzimat period. In the documents examined for this article, the concept of “ihtikâr” covers practices such as black marketing, hoarding, profiteering, and monopoly. Any illicit gains from a good in the market were considered as “ihtikâr”. During the period examined, any good used in commercial transaction can be subjected to “ihtikâr”. However “ihtikâr” usually was considered as an illicit gain from highly demanded necessary common goods, such as wood, coal, meat, salt, wheat, and grain. While traders are the main group that used “ihtikâr”, some directors, officers, and manufacturers committed “ihtikâr” as well. The main purpose of “muhtekir” or the committer of “ihtikâr” is to obtaining more money easily. The main methods used by muhtekirs were hoarding, jobbing, and carrying the goods to a market with high prices. With these methods muhtekirs can gain high profits from goods the prices of which were increased spuriously. Drought, scarcity, war, and social and political problems usually offered unique opportunities to muhtekirs.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • II.Yayınlanmış Arşiv Belgeleri
  • İstanbul Ahkâm Defterleri, İstanbul Esnaf Tarihi I, Ahmet Kal’a (Proje ve Yayın Yönetmeni), Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara (Yayın Hazırlama Kurulu), İstanbul Külliyatı I, İstanbul Araştırmaları Merkezi, İstanbul 1997.
  • İstanbul Ahkâm Defterleri, İstanbul Esnaf Tarihi II (1764-1793), Ahmet Kal’a (Proje ve Yayın Yönetmeni), Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara, Eyüp Sabri Kal’a, İstanbul Külliyatı VIII, İstanbul Araştırmaları Merkezi, İstanbul 1998
  • İstanbul Ahkâm Defterleri, İstanbul Ticaret Tarihi I (1764-1793), Ahmet Kal’a (Proje ve Yayın Yönetmeni), Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara, Eyüp Sabri Kal’a (Yayına Hazırlayanlar), İstanbul Külliyatı VIII, İstanbul Araştırmaları Merkezi İstanbul 1997
  • III. Araştırma İnceleme Eserleri
  • Çadırcı, Musa. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, TTK yay., Ankara 1991
  • Ferit Develioğlu, Osmanlıca Türkçe Sözlük, “ihtikâr maddesi”, Ankara 1988, s.419
  • Eldem, Vedat. Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Ankara 1994
  • Ergin, Osman Nuri. Mecelle-i Umur-ı Belediye, c.2, İstanbul Büyük Şelir Belediyesi Kültür İşleri Yayını, İstanbul 1995
  • Erler, Mehmet Yavuz. Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880), Libra Kitap, İstanbul 2010
  • Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, “Tanzimatta İçtimaî Hayat”, Tanzimat II, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul 1999, s.643-644
  • İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c.1, 2000
  • İstanbul Esnaf Birlikleri ve Nizamları I, Ahmet Kal’a (Yayına Hazırlayan), İstanbul Külliyatı VII, İstanbul Araştırmaları Merkezi, İstanbul 1998
  • Quataert, Donald. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914, (ed. Halil İnalcık, Donald Quataert), c.2, Eren yay, İstanbul 2004
  • Genç, Mehmet. Devlet ve Ekonomi, Ötüken yay., İstanbul 2000
  • Güran, Tevfik. 19.yy Osmanlı Tarımı Üzerine Araştırmalar, İstanbul 1998
  • Hamsun, Knut – Hans Cristian Anderson. İstanbul’da İki İskandinav Seyyah, (Çev) Banu Gürsaler-Syvertsen, YKY, İstanbul 1998
  • Cengiz Kallek, “İhtikâr maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 21.cilt, İstanbul, s.560
  • Orhan Kılıç, “Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen Kıtlıklar”, Türkler, c.10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.722,726,729.
  • McGowan, Bruce. Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, (ed. Halil İnalcık, Quataert), 1600-1914, c.2, Eren yay., 2000
  • Şemseddin M., “Muhteklerin Niceleri Elinde Kıvranan Köylüleri Düşünelim”, Sebilürreşad, cilt 2-9, sayı 33-215, İstanbul 1912, s.123,125.
  • Pamuk, Şevket. İstanbul ve Diğer Kentlerde 500 Yıllık Fiyatlar ve Ücretler 1469- 1998, DİE yay., Ankara 2000
  • Arzu Terzi, “Mütareke Dönemi İstanbul’unda Rekabet Piyasası (Amerikan-Fransız Barakalarının Açılması)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 6. Sayı, Yıl 3/2004, s.84-107
  • Toprak, Zafer. Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Yurt yay., Ankara 1982
  • Toprak, Zafer, İttihad-Terakki ve Cihan Harbi (1914-1918), Homer Kitabevi, İstanbul 2003
  • Mehtap Özdeğer, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Tüketici Haklarının Korunması”, Sosyal Bilimler Dergisi (Gaziantep Üniv. Sos. Bil. Enst.), c.IV, sayı.2, Haziran 2001, s.61
  • Mustafa Öztürk, “Güneydoğu Anadolu’da Fiyatlar”, V.Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990, s.102-103
  • Tabakoğlu, Ahmet. İktisat Tarihi Toplu Makaleler I, Kitabevi yay., İstanbul 2005
  • Cevdet Turkay, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Halk Sağlığı-İstanbul’un Beslenme Sorunu ve Vurgunculukla Mücadele”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, sayı 37, İstanbul 2000, s.39
  • Ülgener, F. Sabri. Tarihte Darlık Buhranları, Derin yay., İstanbul 2006
APA ÖZTEL M (2013). Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. , 303 - 325.
Chicago ÖZTEL Muharrem Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. (2013): 303 - 325.
MLA ÖZTEL Muharrem Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. , 2013, ss.303 - 325.
AMA ÖZTEL M Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. . 2013; 303 - 325.
Vancouver ÖZTEL M Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. . 2013; 303 - 325.
IEEE ÖZTEL M "Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu." , ss.303 - 325, 2013.
ISNAD ÖZTEL, Muharrem. "Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu". (2013), 303-325.
APA ÖZTEL M (2013). Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. History Studies, 5(2), 303 - 325.
Chicago ÖZTEL Muharrem Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. History Studies 5, no.2 (2013): 303 - 325.
MLA ÖZTEL Muharrem Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. History Studies, vol.5, no.2, 2013, ss.303 - 325.
AMA ÖZTEL M Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. History Studies. 2013; 5(2): 303 - 325.
Vancouver ÖZTEL M Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu. History Studies. 2013; 5(2): 303 - 325.
IEEE ÖZTEL M "Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu." History Studies, 5, ss.303 - 325, 2013.
ISNAD ÖZTEL, Muharrem. "Tanzimat devri ve sonrasında osmanlı piyasalarında ihtikâr sorunu". History Studies 5/2 (2013), 303-325.