Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven

Didem KOŞAR, (Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye)
Münevver YALÇINKAYA (Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye)
Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi
17 3
Yıl: 2013 Cilt: 19 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 603 - 627 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven

Öz:
Bu çalışmada ortaöğretim kurumu öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyleri ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkide örgüt kültürü algılarının kısmi aracılık etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Öğretmenlerin örgütsel güven düzeylerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarını etkileyeceği ve örgüt kültürü algılarının bu ilişkide kısmi aracı bir etkiye sahip olduğu ileri sürülmüştür. Çalışmada söz konusu değişkenler arasındaki ilişkileri gösteren bir model kurulmuş ve bu model yapısal model kullanılarak test edilmiştir. İzmir ili merkez ilçelerde yer alan resmi ortaöğretim kurumlarında görev yapan 871 öğretmenin örgütsel güven düzeyleri, örgüt kültürü algıları ve örgütsel vatandaşlık davranışları hakkında bilgi edinebilmek amacıyla çalışma grubuna üç farklı ölçüm aracı uygulanmıştır. Yapısal modelin sonuçları, çalışmada önerilen modeli desteklemektedir. Buna göre öğretmenlerin örgütsel güven düzeylerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarını etkilediği modelde örgüt kültürü değişkeninin kısmi aracı değişken niteliğinde olduğu söylenebilir. Dolaylı etkilerin önemine ilişkin yapılan bootstrapping analizleri de bütün dolaylı etkilerin istatistiksel olarak anlamlı olduğunu açığa çıkarmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları

Organizational culture and organizational trust as predictors of teachers’ organizational citizenship behaviors

Öz:
In this study, it was aimed to examine the partial mediating effect of organizational culture in the relationship between organizational trust levels and organizational citizenship behaviors of secondary school teachers. It was proposed that teachers’ organizational trust levels may affect their organizational citizenship behaviors and organizational culture may have a partial mediating effect in this relationship. A model that shows the possible relationships among variables was constructed and this measurement model was tested by structural equation modeling. Three different instruments were administered to 871 secondary school teachers that work in İzmir in order to collect data about their organizational trust levels, organizational culture perceptions and organizational citizenship behaviors. Results of structural equation modeling supported the proposed model. Based on these findings, it can be said that teachers’ organizational trust levels affect their organizational citizenship behaviors and organizational culture variable is a partially mediating variable in this relationship. Also, the results of the bootstrapping analysis showed that the indirect relation was statistically significant.
Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktay, A. (2008). Yönetici ve öğretmenlerin değer tercihleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
  • Arslantaş, C. (2008). Yöneticiye duyulan güvenin ve psikolojik güçlendirmenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkilerini belirlemeye yönelik bir çalışma. Tisk Akademi Dergisi, 3(5), 101-117.
  • Asgari, A., Silong, A. D., Ahmad, A., & Abusamah, B. (2008). The relationship between leader-member exchange, organizational inflexibility, perceived organizational support, interactional justice and organizational citizenship behaviour. African Journal of Business Management, 2(8),138-145.
  • Ayık, A. (2007). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki (Erzurum ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
  • Başaran, E. (1982). Örgütsel davranış. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
  • Beytekin, O. F., Yalçınkaya, M., Doğan, M. ve Karakoç, N. (2010). The organizational culture at the university. The International Journal of Educational Researchers, 2(1), 1-13.
  • Bollen, K. A. (1989). Structural equations with latent variables. New York: John- Wiley.
  • Bökeoğlu, Ç. ve Yılmaz, K. (2008). İlköğretim okullarında örgütsel güven hakkında öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54, 211-233.
  • Brockner, J., Siegel P. A., Daly J., Tyler T. R., & Martin C. (1997). When trust matters: the moderating effect of outcome favorability. Administrative Science Quarterly, 42(3), 558–583.
  • Burton, C. (2003). An empirical investigation of the interrelationships of organizational culture. Managerial values and organizational citizenship behaviour (Unpublished doctoral dissertation). The George Washington University, Washington DC. http://proquest.umi.com adresinden 09 Ocak 2008 tarihinde alındı.
  • Chien, M. (2004). An investigation of the relationship of organizational structure, employee's personality and organizational citizenship behaviors. Journal of American Academy of Business, Cambridge, 5(1/2),428-431.
  • Deluga, R. J. (1994). Supervisor trust building, leader/member exchange and organizational citizenship behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67, 315-326.
  • Dinç, S. (2007). Örgütsel güven yaratmada örgüt kültürünün rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Farh, J., Podsakoff, P. M., & Organ, D. W. (1990). Accounting for organizational citizenship behavior: Leader fairness and task scope versus satisfaction. Journal of Management, 16, 705-721.
  • Fraenkel J. R., & Wallen N. E. (2003). How to design and evaluate research in education. New York: Mcgraw-Hill Higher Education.
  • Goddart, R. D., Tschannen, M. M., & Hoy, W. K. (2001). Teacher trust in students and parents: amultilevel examination of the distribution and effects of teacher trust in urban elementary schools. Elementary School Journal, 102(1), 3-17.
  • Gök, E. E. (2007). Örgütsel kültür bağlamında örgütsel vatandaşlık olgusu ve bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
  • Güçlü, N. (2003). Örgüt kültürü. Kırgızistan Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 147-159.
  • Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 48-75.
  • Güven, M. (2006). Örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Hair, F. J., Anderson, E. R., Tatham, L. R., & Black, C. W. (1998). Multivariate data analysis. New Jersey: Prentice Hall.
  • Hoffman, J., Sabo, D., Bliss, J., & Hoy, W. K. (1994). Building a culture of trust. Journal of School Leadership, 4, 484-501.
  • Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (1991). Educational administration. Boston: McGraw- Hill.
  • Hoy, W. K. & Tschannen-Moran, M. (2003). The conceptualization and measurement of faculty trust in schools: The Omnibus T-Scale. In W.K. Hoy & C.G. Miskel (Eds.), Theory and research in educational administration (pp. 181- 208). Greenwich, CT: Information Age Publishing.
  • Hu, L., & Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling:A Multidisciplinary Journal, 6(1),1-55.
  • Kalaycı, S. G. (2007). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Kamer, M. (2001). Örgütsel güven, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Karabey, C. N. (2005). Örgütsel özdeşleşme, örgütsel imaj ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
  • Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel. Katz, D., & Kahn. R. L. (1978). The social psychology of organizations. New York: Wiley.
  • Kendirligil, S. (2006). Çalışanların örgütsel vatandaşlık sergileme eğilimleri üzerinde örgüt kültürünün etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Kidwell, R. E. Jr., Mossholder K.W., & Bennett N. (1997). Cohesiveness and organizational citizenship behavior: a multilevel analysis using work groups and individuals. Journal of Management, 23(6),775-793.
  • Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
  • Kuşculuoğlu, S. (2008). Yönetici-çalışan ilişki kalitesinin çalışan iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde adalet, güvenilirlik, güven eğilimi ve güvenin rolü (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Marsh, H.W., Balla, J. R., & McDonald, R.P. (1988). Goodness of fit indexes in confirmatory factor analysis:The effect of sample size. Psychological Bulletin, 103(3), 391-410.
  • McDonald, P. R. (1993). Individual-organizational value congruence: operationalization and consequents (Unpublished doctoral dissertation). Western Ontario University, London, England.
  • Memduhoğlu, H. B. ve Yılmaz, K. (2010). Yönetimde yeni yaklaşımlar Ankara: Pegem A.
  • Mercan, M. (2006). Öğretmenlerde örgütsel bağlılık örgütsel yabancılaşma ve örgütsel Vatandaşlık (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Messer, B. A., & White, F. A. (2006). Employees’ mood, perceptions of fairness, and organizational citizenship behavior. Journal of Business and Psychology, 21(1), 65-82.
  • Murphy, G., Athanasou, J., & King, N. (2002). Job satisfaction and organizational citizenship behavior:A study of Australian human service professionals. Journal of Managerial Psychology, 17(4), 287-297.
  • Neuman, G. A., & Kickul, J. R. (1998). Organizational citizenship behaviours:Achievement orientation and personality. Journal of Business and Psychology, 13(2), 263-279.
  • Nunally, J. (1978). Pyschometric theory. New York: McGraw-Hill.
  • Organ. D.W., & Ryan, K. (1995). A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, 48(4), 775-802.
  • Ouchi, W. (1981). Theory Z: How American business can meet the Japanese challenge. MA: Addison-Wesley.
  • Özer, N., Demirtaş, H., Üstüner, M. ve Cömert, M. (2006). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Ege Eğitim Dergisi, 7(1), 103-124.
  • Özsoy, E. (2005). Örgüt geliştirmede örgüt kültürünün önemi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Öztürk, Ç. ve Aydın, B. (2012). Ortaöğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 485-504.
  • Paine, J. B., & Organ, D.W. (2000). The cultural matrix of organizational citizenship behavior: some preliminary conceptual and empirical observations. Human Resource Management Review, http://www.sciencedirect.com adresinden 6 Ocak 2009 tarihinde alındı.
  • Penner, L. A., Midili, A. R., & Kegelmeyer, J. (1997). Beyond job attitudes: a personality and social psychology perspective on the causes of organizational citizenship behavior. Human Performance, 10(2), 111-131.
  • Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
  • Samancı, S. (2006). Örgütsel iklim ve örgütsel vatandaşlık (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Schnake, M., & Dumler, M. P. (2003). Levels of measurement and analysis issues in organizational citizenship behavior research. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 76, 283-301.
  • Schein, E. H. (1985). Organizational culture and leadership. San Francisco: Jossey- Bass.
  • Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Muller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Test of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
  • Settoon, R. P., Bennett, N., & Liden, R. (1996). Social exchange in organizations: Perceived organizational support, leader-member exchange, and employee reciprocity. Journal of Applied Psychology, 81(3), 219-227.
  • Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
  • Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156), 142-159.
  • Seymen, O. A. (2008). Örgütsel bağlılığı etkileyen örgüt kültürü tipleri üzerine bir araştırma. Ankara: Detay.
  • Shrout, P. E., & Bolger, N. (2002). Mediation in experimental and nonexperimental studies: new procedures and recommendations. Psychological Methods, 7(4), 422- 445.
  • Singh, U., & Srivatava, B. L. (2009). Interpersonal trust and organizational citizenship behavior. Psychological Studies, 54(1), 65-76.
  • Somech, A., & Drach-Zahavy, A. (2004). Exploring organizational citizenship behavior from an organizational perspective:The relationship between organizational learning and organizational citizenship behavior. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77(3), 281-298.
  • Stamper, C. L., & Dyne, L. V. (2001). Work status and organizational citizenship behavior: a field study of restaurant employees. Journal of Organizational Behavior, 22, 517-536.
  • Şimsek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş (Temel ilkeler ve Lisrel uygulamaları). Ankara: Ekinoks.
  • Tschannen-Moran, M. (2001). Collaboration and the need for trust. Journal of Educational Administration, 39(4), 308-331.
  • Turnipseed, D., & Murkison G. (1996). Organization citizenship behaviour: An examination of the influence of the workplace. Leadership and Organization Development Journal, 17(2), 42-47.
  • Ünüvar, T. G. (2006). An integrative model of job characteristics, job satisfaction, organizational commitment and organizational citizenship behaviour (Yayımlanmamış doktora tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
  • Yaşar, Ö. (2005). Örgütsel iklimin örgütsel güven üzerindeki etkisi ve bir uygulama (Yayımlanmamış doktora tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
  • Yıldız, K. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel güven algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 289-316.
  • Yüksel, F. (2009). Ortaöğretim kurumlarında örgüt kültürü ile örgütsel güven arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
APA Koşar D, YALÇINKAYA M (2013). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. , 603 - 627.
Chicago Koşar Didem,YALÇINKAYA Münevver Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. (2013): 603 - 627.
MLA Koşar Didem,YALÇINKAYA Münevver Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. , 2013, ss.603 - 627.
AMA Koşar D,YALÇINKAYA M Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. . 2013; 603 - 627.
Vancouver Koşar D,YALÇINKAYA M Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. . 2013; 603 - 627.
IEEE Koşar D,YALÇINKAYA M "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven." , ss.603 - 627, 2013.
ISNAD Koşar, Didem - YALÇINKAYA, Münevver. "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven". (2013), 603-627.
APA Koşar D, YALÇINKAYA M (2013). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(4), 603 - 627.
Chicago Koşar Didem,YALÇINKAYA Münevver Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 19, no.4 (2013): 603 - 627.
MLA Koşar Didem,YALÇINKAYA Münevver Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, vol.19, no.4, 2013, ss.603 - 627.
AMA Koşar D,YALÇINKAYA M Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2013; 19(4): 603 - 627.
Vancouver Koşar D,YALÇINKAYA M Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2013; 19(4): 603 - 627.
IEEE Koşar D,YALÇINKAYA M "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven." Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19, ss.603 - 627, 2013.
ISNAD Koşar, Didem - YALÇINKAYA, Münevver. "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven". Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 19/4 (2013), 603-627.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 19:34

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları